ضرورت‌های شناخت عاشورا
مصداق «احسن عمل» در کربلا...!
محمدسعید مدنی
(همانا) خداوندی که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید (و معلوم شود) کدامتان نیکوکارترید. (خداوند انسان‌ها را خلق کرده که نعمت و رحمت خود را شامل حالشان کند. اما چون انسان‌ها دارای اختیارند باید امتحان شوند تا شایسته‌ها و آنان که لایق رحمت و بهشت هستند معلوم گردد) و خداوند شکست‌ناپذیر (در همه امور) و بسیار بخشنده است.(ملک-2)
اهل‌بیت(ع) تجسم عینی اسلام ناب
ائمه اطهار(علیهم‌السلام)، تجسم عینی قرآن هستند. ما یک وقت قرآن را می‌خوانیم و یک موقع آن را می‌بینیم. ائمه(ع) حقیقت و عینیت قرآن هستند. آنچنان که علی(ع) بر سرگروهی مدعای دینداری اما بی‌مغز و بازیچه دست عمروعاص فریاد کشید: «انا کتاب الناطق...!» هرچه قرآن فرموده در وجود مبارک ائمه اطهار(ع) و سخن و سیرت ایشان تجلی یافته است. این است که هرچه زمان می‌گذرد و علم و دانش بشر پیشرفت می‌کند و به آگاهی‌های او اضافه می‌شود، قرآن نیز بیشتر و بهتر شناخته می‌شود و معارف قرآن شکوفاتر و کاربردی‌تر می‌شود و به همین سیاق معنای کاری که ائمه(ع) در روزگار خود انجام دادند، بیشتر کشف و بهتر درک و فهم می‌شود. ثابت می‌شود که این بزرگواران هریک در زمانه و روزگار خود در راه انجام رسالت سنگین خود به‌عنوان یک امام، «احسن عمل»، بهترین عمل و اقدام را انجام داده‌اند. قیام امام حسین(ع) در آن روزگار سیاه، روزگاری که بنی‌امیه و جرثومه‌ای چون یزید بر سرنوشت امت پیامبر(ص) مسلط شده بودند، برای حفظ اسلام و آگاهی و بیداری جامعه به خوا‌ب رفته و نجات مردمی له شده در فرهنگ یزیدی، بهترین و کارآمدترین عمل بود. عملی کاملا عقلایی، مدبرانه و حساب‌شده که هرچه زمان می‌گذرد، متفکران و اندیشمندان از هر فرهنگ و مکتبی بر درستی و کارآمدی آن صحه می‌گذارند و گواهی می‌دهند. امام حسین(ع) در شرایطی حرکت تاریخی و قیام جاوید خود را سامان داد و برپا کرد که هیچ سپاه و سلاح و درهم و دیناری جز جان خویش در اختیار نداشت. و از آن‌سو تلاش 70 ساله دشمنان اسلام علیه دین خدا به اوج خود رسیده بود. تلاش‌هایی که از تطمیع و تمسخر پیامبر(ص) و کتاب خدا و... آغاز شده بود و... به کارهای فکری و اقدامات خطرناک فرهنگی در دوران معاویه و یزید رسیده بود. ایجاد مکتب‌هایی چون مرجئه و... استخدام عالمان خودفروخته و اجیر‌شده‌ای چون شریح قاضی و سمره بن جندب و... و علاوه بر آن خاموش کردن هر سخنی که به اعتراض و مخالفت برمی‌خاست با درهم کوبیدن و اعدام شخصیت‌هایی نظیر حجر بن عدی و عمرو بن حمق و رشید هجری و... و حتی مسموم ساختن کسانی چون سعد بن ابی‌وقاص که در عین اعتراض به وضع حاکم، اما سکوت و انزوا پیشه کرده بودند، از جمله این اقدامات بود. اقداماتی که تا حد زیادی هم موثر واقع شده بود، به‌طوری که به قول یکی از دانشمندان پاکستانی «اگر قیام حسین نبود، یزید در جامعه مسلمین معیار رفتار اسلامی می‌شد!» (تشیع در مسیر تاریخ، ص239) چرا که کافی بود، امام حسین(ع) هم با سکوت و عدم اقدام بجا و به موقع خود، حکومت وی را تایید کرده و بپذیرد. ظرف کمتر از سی سال، سنت‌های جاهلی، خرافه‌گرا، احیای ارزش‌های اشرافی و منحط و... احیا شده بود و باند اموی تا رسیدن به هدف خود یعنی احیای روزگار جاهلیت و اشرافیت و... و خالی کردن اسلام از سیرت و محتوی خود، فاصله‌ای نداشتند. در چنین وضعیتی که بسیار به اختصار به آن اشاره شد، امام حسین(ع) باید برای نجات دین خدا و رسوا کردن دشمنان خدا و مردم و شکست دادن توطئه بنی‌امیه، «بهترین عمل» را در عین تنهایی انجام داد. اوج تنهایی ایشان وقتی بیشتر به چشم می‌آید و توجهات را جلب می‌کند که حتی شخصیت‌های برجسته‌ای چون جناب عبدالله بن عباس، یا برادر گرامی آن حضرت، جناب محمد حنفیه و... امام را به ماندن و قیام نکردن، توصیه می‌کردند .... اما ....! اما امام حسین(ع) با حربه و تاکتیک اسارت و شهادت و با درنظرگرفتن شرایط و با همه آنچه برای مبارزه و افشای یزیدیان در اختیار داشت، یعنی جانش و خاندانش... محاسبه آنچه یزیدیان با او و عزیزانش خواهند کرد، حتی پیش‌بینی اسب تاختن بر پیکر غرقه به خون و بی‌سر حضرت،«بهترین تصمیم» و «احسن عمل» را برای احیاء و بقای دین حق و افشای مکاتب ساختگی و تفسیرهای انحرافی از اسلام و بالاخره رسوا کردن حاکمان و اصلاح امت، انجام داد.
قیام امام حسین(ع) مصداق احسن عمل
همه محققان و متفکرانی که درباره قیام عاشورا، دست به تحقیق و سنجش زده‌اند بر این نظرند که حرکت انقلابی حضرت به شکلی دقیق و کاملا حساب شده صورت گرفته به طوری که برای قدم به قدم و لحظه به لحظه و کلمه به کلمه آن، فکر و تدبیر وجود داشت و به بهترین وجه عمل شد و... برای مثال یکی از نویسندگان در این باره می‌نویسد:
«بی‌شک مشیت خداوند که مقدر کرد امام حسین(ع) خود و فرزندان و برادران خویش را قربانی کند و زنانش را در معرض اسارت قرار دهد. چنانچه شهادت او و اسارت زنانش برای مسلمانان و اسلام آنچه را تحقق آن باسپاه و سلاح و نیرو ممکن نبود، محقق نمی‌ساخت این مشیت و تقدیر جاری نمی‌شد. اما شهادت آن حضرت عملا نقاب از چهره امویان و منافقان برداشت و آنها را به همه انواع ننگ و رسوایی‌ها محکوم ساخت، و اگر این شهادت و اسارت نبود، دین خدا در معرض بدترین انواع تحریف و مسخ و دگرگونی قرار می‌گرفت. (هاشم معروف الحسنی، جنبش‌های شیعی، ص475). محقق دیگری درباره دقیق بودن قیام حسینی(ع) چنین می‌نگارد: «مطالعه و تجزیه و تحلیل دقیق حوادث کربلا به طور کلی، این حقیقت را نشان می‌دهد که وی کاملا از این حقیقت آگاه بود که پیروزی از طریق قدرت و امکانات نظامی، همیشه موقتی است. زیرا قدرت نیرومندی وجود دارد که بتواند آن را در جریان زمان نابود کند. ولی پیروزی که از طریق رنج و جانبازی به دست می‌آید ابدی است و در وجدان بشری اثر جاودان می‌گذارد...(دکتر سید حسین محمد جعفری، تشیع درمسیر تاریخ - ص 240)
باری« احسن عمل» کاری است که قرآن از مومنان خواسته است در هر شرایط و موقعیتی انجام دهند. کاری است که ائمه(ع) به عنوان تجسم عینی قرآن در شرایط مختلف و با توجه به مقتضیات زمان انجام داده‌اند. بنابراین برعهده هرکسی که خود را مسلمان و پیرو اهل بیت(ع) می‌داند، این وظیفه همواره سنگینی می‌کند که چه در ابعاد فردی و در ارتباط با خانه و خانواده و همسر و فرزند و... و چه در ابعاد اجتماعی و انجام مسئولیت‌ها و رتق و فتق امور جامعه و سروکار با مردم و.... همواره «بهترین عمل» را انجام دهند و «رضایت خدا» را جلب کند و در عمل و فراتر از ادعا مسلمان بودن خود را ثابت نماید.