گروه اقتصادی-  

به گزارش خبرنگار اقتصادی کیهان، قیمت دلار که از عصر یکشنبه روبه به نزول گذاشته است، دیروز هم به روند کاهشی خود ادامه داد و بیش از 2000 تومان ارزان‌تر شد. براین اساس، قیمت دلار که صبح یکشنبه تا مرز 26 هزار تومان بالا رفته بود، روز گذشته تا 20 هزار و 400 تومان پایین آمد تا طی سه روز، قیمت دلار حدود 5500 تومان کاهش یافته باشد.
قیمت سکه هم که سه روز پیش تا 11 میلیون و 380 هزار تومان بالا رفته بود، دیروز تا 10 میلیون و 300 هزار تومان پایین آمد؛ بنابراین قیمت سکه هم در این بازه کوتاه‌مدت حدود یک میلیون تومان ارزان شده است. با توجه به وعده رئیس بانک مرکزی درباره بازگشت آرامش به بازار ارز، به‌نظر می‌رسد باید منتظر اتفاقات خوبی باشیم.
درباره دلایل بالا رفتن قیمت دلار در تیر ماه، حرف‌های زیادی گفته شد، گروه اقتصادی کیهان نیز در گزارشی که روز یکشنبه با عنوان «ارزیابی کارشناسان از نوسانات شدید نرخ ارز» منتشر کرد، به برخی از این دلایل مانند کاهش 40 درصدی درآمدهای ارزی نسبت به سال قبل، کاهش سود سپرده و رشد شدید بورس‌ اشاره کرده بود.
4 دلیل سقوط قیمت ارز
با این وصف، چند سیاست بانک مرکزی موجب کشیدن شدن‌ترمز  نرخ صعودی ارز شد. همان طور که دیروز در گزارش «قیمت دلار 3400 و سکه 800 هزار تومان کاهش یافت» درج کردیم: «دو اقدام بانک مرکزی سبب کاهش قیمت ارز شده است‌؛ یکی توقف واردات بدون انتقال ارز و دیگری افزایش کالاهای مشمول ارز نیمایی.»
توضیح آنکه، تا پیش از این، تعداد کالاهای مشمول ارز نیمایی کاهش یافته بود اما بانک مرکزی همه کالاهای مشمول واردات (به غیراز کالاهای مشمول ارز 4200 تومان) را به سامانه نیما منتقل کرد. با این دو اقدام تقاضا از بازار غیررسمی‌به بازار رسمی‌منتقل و نقش بازار غیررسمی‌در تحولات بازار ارز کمرنگ شد. یکی دیگر از دلایلی که موجب بازگشت ثبات به بازار ارز شد (دلیل سوم) مربوط به مذاکرات بین ایران و عراق درباره وصول درآمدهای ارزی است؛ در این‌باره، حمید قنبری، مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی که همراه وزیر امور خارجه برای انجام مذاکرات بانکی به عراق سفر کرده بود، گفت: انتظار می‌رود حجم قابل توجهی از منابع ارزی که به چندین میلیارد دلار می‌رسد، وارد بازار شده و بخش زیادی از تقاضای ارز از این محل پوشش داده شود.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، سال گذشته تفاهم‌نامه روابط بانکی و مالی میان روسای بانک‌های مرکزی دو کشور به امضا رسیده بود و به گفته قنبری، مذاکرات روز یکشنبه، در ادامه تفاهم‌نامه یاد شده و سفر ماه گذشته رئیس کل بانک مرکزی صورت گرفته است.
گفتنی است، در بازار شنیده شده روند کاهش قیمت ارز در صورت قطعی شدن توافق ایران چین هم به مراتب بیشتر خواهد بود، چه اینکه می‌توان با سرمایه‌گذاری چین در ایران، به ورود ارز و تسهیل مبادلات ارزی بیش از پیش امیدوار بود.
اما چهارمین دلیلی که منجر به کاهش نرخ ارز شد، عرضه ارز توسط بانک مرکزی در سامانه نیما بود. به گزارش خبرگزاری تسنیم، آن‌طور که بانک مرکزی اعلام کرده روز دوشنبه مورخ 30 تیرماه 1399 حدود 342 میلیون دلار در سامانه نیما عرضه شد که نسبت به روز قبل از آن، حدود 131 درصد رشد داشته است. بخش عمده‌ای از عرضه به درهم اختصاص داشت که قیمتی در حدود 4800 تومان بوده است.
لزوم بازگشت ارزهای صادراتی
موارد چهارگانه فوق، در نهایت جو افزایش سرسام‌آور نرخ دلار را شکست؛ با این حال، یک نکته مهم این است که بانک مرکزی باید بتواند شرایطی را برای تسهیل برگشت ارزهای صادراتی فراهم کند. حدود 27 میلیارد دلار از درآمدهای صادراتی کشور در سال 97 و 98 به کشور برنگشته و بازگشت چنین رقمی می‌تواند حجم عمده تقاضای ارز را پاسخ بدهد.
البته کارشناسان اعتقاد دارند بیشتر ارزهایی که برنگشته مربوط به بخش خصوصی نیست و دولت باید با برخورد با مدیران متخلف زیر مجموعه خود، این مشکل را حل کند. در هر صورت بانک مرکزی در ابتدا باید اقدامی برای تسهیل ورود ارز انجام دهد تا صادرکننده واقعی بتواند ارز خود را بیاورد از سوی دیگر با متخلفان زیرمجموعه دولت نیز برخورد کند.
در این زمینه، طهماسب مظاهری، رئیس اسبق بانک مرکزی در مصاحبه با رادیو اظهار داشت: اکنون تکیه ما بر روی درآمد ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی است، در این بخش وضع خوبی داریم ولی سیاستی که دولت در برابر صادرکنندگان اتخاذ کرده است باعث شده که آنها‌ترجیح بدهند ارز حاصله را دیرتر وارد بازار کنند چرا که از این طریق سود بیشتری می‌برند. وی ادامه داد: از طرف دیگر با توجه به فضای کسب و کار در کشور، صادرکنندگان می‌گویند که اگر ما ارزمان را به بانک مرکزی و خزانه ارائه دهیم، اطمینان نداریم که دوباره به راحتی ارز در اختیار ما قرار داده شود و مجبوریم با طی بروکراسی زیاد کارمان را پیش ببریم.
همچنین، ارسلان ظاهری بیرگانی، کارشناس حوزه ارز اظهار داشت: بر اساس گفته‌های رئیس کل بانک مرکزی  27/5 میلیارد دلار از ارز حاصل از صادارت بازنگشته است. اگر این ارزها به درستی به کشور بازگردد و به نیازهای واقعی تخصیص یابد ما نباید مشکلات حاد داشته باشیم. به گزارش خبرگزاری تسنیم، وی با بیان اینکه ارز حاصل از صادرات صرف خرید ملک و کالاهای سرمایه‌های در کانادا،‌ترکیه، گرجستان و آلمان می‌شود، گفت: دولت باید این موضوع را مدیریت کند تا ارز حاصل از فروش کالایی که در ایران با انرژی، نیروی کار و منابع اولیه ارزان تولید شود در اختیار اقتصاد ایران باشد نه اینکه در کشورهای خارجی خرج شود.
امید به آینده وجود دارد
دو روز پیش عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در صفحه خود در فضای مجازی نوشت: «با اقدامات در دست اجرا به تدریج و در روزهای آینده بازار ارز به آرامش خواهد رسید. این تصور که بانک مرکزی و دولت برای کنترل بازار ارز اقدامی نمی‌کنند، یا اینکه تصور می‌شود برای تأمین کسری و یا دلایل دیگر، نرخ ارز را بالا می‌برند، بی‌اساس و یک برداشت و تصور کاملاًً اشتباه است.»
با توجه به اینکه سابقه بانک مرکزی که سال گذشته نیز چندین بار موفق به شکستن فضای نرخ ارز شده بود، مطلوب است، می‌توان به وعده جدید همتی درباره بازگشت آرامش به بازار ارز امیدوار بود. در این زمینه، محمدرضا دشتی اردکانی عضو کمیسیون برنامه و مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در پاسخ به این سؤال که عملکرد بانک مرکزی در بحث ساماندهی نرخ ارز به چه شکل بوده است، گفت: «سابقه کنترل بازار ارز در روزهای ابتدایی ریاست آقای همتی نشان داد این توانمندی در بدنه بانک مرکزی وجود دارد از این رو اکنون نیز انتظار داریم بازار به شرایط قبل بازگردد.»
در پایان باید‌ اشاره کرد که اگر مشکلات مربوط به بازگشت ارزهای صادراتی حل بشود،همچنین توافق ارزی با عراق به مرحله نهایی برسد و توافق اقتصادی با چین هم محقق بشود می‌توان آرامش بازار ارز را بیشتر احساس کرد، چه اینکه با موارد فوق، حداقل مشکل عرضه ارز (که اصلی‌ترین مشکل در بهم خوردن تعادل بازار بود) تا حد بالایی برطرف خواهد شد.