این روزها یکی از توصیه‌های اکید برای کنترل ویروس کرونا خودداری از برگزاری مراسم‌ عروسی است. هرچند خبرها و برخی مشاهدات از بی‌توجهی عده‌ای به این هشدار حکایت می‌کند اما واقعیت آن است که پیش از آن که کرونا مانع برگزاری مراسم عروسی شود مدت‌هاست برخی نوسانات اقتصادی و مشکلات و موانع پیش روی جوانان اصل مهم تشکیل خانواده و ازدواج را تحت‌الشعاع قرار داده است.
نگاهی به وضعیت و تلاطم اقتصادی موجود، حکایت از آن دارد که هر روز تأمین ملزومات ابتدایی تشکیل خانواده برای جوانان سخت‌تر می‌شود.
تامین شغل مناسب به‌عنوان یک نیاز پایه‌ای برای جوانان که در سال‌های اخیر سخت‌تر شده است در این ایام متأثر از وضعیت موجود اقتصادی دشوارتر هم شده و اگر شرایط ناشی از تأثیر شیوع کرونا بر کسب و کارها در ماه‌های اخیر را نیز به آن اضافه کنیم خواهیم دید که این سختی شدت بیشتری یافته است.
از سوی دیگر ادامه روند افزایشی قیمت مسکن و به تبع آن رشد سرسام‌آور ودیعه و اجاره‌بها این روزها بسیاری از خانواده‌ها را دچار مشکل کرده است. در این بین تأمین مسکن مناسب برای جوانان در آستانه ازدواج که در کنار هزینه مورد نیاز برای مسکن هزینه‌های متعدد دیگری نیز دارند سختی دوچندانی پیدا کرده است به طوری که یک جوان در آغاز زندگی مشترک خود باید چند ده میلیون تومان برای مسکن هزینه کند.
در کنار این دو مورد مهم، متأسفانه شرایط حاکم بر بازار و افزایش قیمت کالاها و خدمات نیز، جوانان و خانواده‌های آنها را برای تامین هزینه‌ها به دردسر انداخته است هرچند به جرأت می‌توان گفت بسیاری از این هزینه‌ها که اکنون به‌عنوان یک اصل خدشه‌ناپذیر در ذهن جوانان و خانواده‌ها جا افتاده است اساساًً یک نیاز واقعی و شرط واجب نیست.
به‌عنوان مثال از نمونه‌های بارز افزایش هزینه‌های غیر‌ضروری ازدواج می‌توان به رشد صعودی و عجیب قیمت طلا‌ اشاره کرد که باعث شده یک جوان برای تهیه آنچه در آغاز زندگی مشترک به‌عنوان عرفی دردسر‌ساز مرسوم است به شدت دچار مشکل شود. این روزها با وجود طلای گرمی ‌یک میلیون تومان، جوانان و خانواده‌های آنها برای عقب نیفتادن از قافله و در امان ماندن از حرف مردم! باید فقط چند ده میلیون تومان برای خرید طلا هزینه کنند.
اگر به این فهرست هزینه‌های بلند‌بالای برگزاری مراسم جشن عروسی با انواع و اقسام شاخ و برگ‌های روز‌افزون و عموماً زائد از جمله تدارک چند نوع غذا، یا استفاده از تجهیزات و تکنیک‌های پیشرفته فیلمبرداری که برخی از آنها بیشتر برای ساخت یک فیلم سینمایی مناسب است تا جشن عروسی!، کرایه فلان مدل اتومبیل برای یک شب با هزینه‌های هنگفت، اصرار به برگزاری مراسم در فلان تالار و سایر هزینه‌ها  که این روزها رشد تصاعدی نیز داشته است را نیز اضافه کنیم خواهیم دید که یک جوان و خانواده وی برای تامین هزینه ازدواج چه راه سختی در پیش دارند.
و البته تامین لوازم زندگی یا اصطلاحاً جهیزیه نیز در سایه رشد روزافزون قیمت‌ها و حتی تأثیر افزایش جهشی نرخ دلار، خانواده‌های زیادی را دچار مشکل کرده است به‌ویژه آنکه خانواده‌ها در این بخش نیز به شدت تحت تأثیر چشم و هم‌چشمی‌ها و یا ‌ترس از قضاوت‌ها، خود را ملزم به هزینه‌های چند ده میلیونی و البته در مواردی بیش از اینها می‌بینند.
اگر به همین مقدار از هزینه‌ها و ملزومات کلی ازدواج بسنده کنیم باید گفت راه باز کردن این کلاف سردرگم که دست و پای جوانان در سن ازدواج را بسته است در چند بخش  قابل بررسی و پیشنهاد است.
در ارتباط با برخی نیازهای اساسی همچون مسکن و شغل نمی‌توان از نقش و سهم مهم دولت به راحتی گذشت. متأسفانه نگاهی به عملکرد دولت جناب آقای روحانی حاکی از آن است که در سال‌های اخیر موضوع مسکن یک اصل اساسی فراموش شده است. کم‌کاری هفت‌ساله دولت در بخش مسکن که در روزهای اخیر شخص رئیس‌جمهور نیز اعتراف تلخی به آن داشتند این روزها به‌شدت خودنمایی می‌کند. اکنون تامین مسکن برای خانواده‌هایی که سال‌هاست تشکیل شده سخت و دشوار است چه برسد به جوانان نوپا و در آستانه ازدواج!
در این بین یک سؤال اساسی مطرح است و آن اینکه وقتی کشور ما با انبوه جوان متولد دهه 60 و حتی 70 که در سن ازدواج و طبیعتاًً نیازمند تامین مسکن هستند رو‌به‌رو است و محاسبه میزان مسکن مورد نیاز آنها هم کار سختی نیست، چرا تامین این نیاز بسیار مهم و زیربنایی تا این حد مورد غفلت دولت قرار می‌گیرد؟ وقتی این نیاز به درستی و با سیاست‌های مناسب مورد توجه قرار نگیرد و انباشته شود و حتی به نساختن مسکن افتخار شود نتیجه این می‌شود که این روزها در بازار مسکن و اجاره‌نشینی شاهد آن هستیم. جوانان امروز که در آغاز دولت آقای روحانی دانش‌آموز دبیرستانی بودند در حالی پس از گذشت هفت سال به سن ازدواج رسیده‌اند که دولت کارنامه نامناسبی در تأمین مسکن آنها از خود به‌جا گذاشته است.
از سوی دیگر کم‌توجهی و غفلت از بازار کسب‌وکار از سوی دولت و پرهیز از زمینه‌سازی درست رشد‌ اشتغال در کنار فشارهای ناشی از برخی بی‌تدبیری‌ها که منجر به تعدیل نیروی کار یا توقف فعالیت برخی کارگاه‌ها و مشاغل شده است موضوع‌ اشتغال جوانان را سخت‌تر کرده است. در این بین انبوه جوانان تحصیل‌کرده بیکار و عموماً فاقد مهارت و سرمایه نیز بخش مهمی ‌از جوانانی که سن ازدواج آنها در حال گذر است را تشکیل می‌دهد. مهم‌تر از همه بی‌توجهی به قانون تسهیل ازدواج همچنین سیاست‌های ابلاغی جمعیت که بخشی از آن دربرگیرنده لزوم توجه به موضوع ازدواج جوانان است باعث شده که این امر مهم و کلیدی روز به روز سخت‌تر شود. در شرایطی که تاکنون نگران کاهش فرزندآوری بوده و هستیم اکنون گویا باید بخش زیادی از هم و غم خود را بر روی تشکیل خانواده بگذاریم تا پس از آن فرزندآوری مناسب هم محقق شود.  
افزایش میزان وام ازدواج در این سال‌ها اتفاق مناسبی بود اما واقعیت آن است که وقتی میزان وام ازدواج 50 میلیون تومان تعیین می‌شود اما به یک‌باره قیمت خرید یا ودیعه مسکن چند برابر می‌شود یا قیمت کالا و خدمات به شدت بالا می‌رود نباید به تأثیر افزایش این وام چندان دلخوش بود. در این راستا دولت و مجلس جدید باید با اتخاذ تصمیمات درست در قالب‌های مختلف اعم از تشکیل صندوق‌های حمایتی ازدواج، مسکن جوانان، معافیت مالیاتی تشویقی به‌کارگیری جوانان متاهل و... و اصلاح روند موجود، زمینه تامین نیازهای اساسی جوانان از جمله مسکن و‌ اشتغال را فراهم نمایند.
اما در کنار نقش مهم دولت و مجلس همان‌طور که‌ اشاره شد بخش عمده‌ای از دشواری‌های این روزهای تشکیل خانواده ناشی از رویه‌های غلط اجتماعی و فرهنگی است که اکنون به شدت نیازمند اصلاح از سوی خانواده‌ها و فرهنگ‌سازی از سوی نهادهای رسمی ‌و مردمی فرهنگی و اجتماعی است.   باید در یک عزم همگانی هرآنچه که در پوشش آداب و رسوم اما در واقع تهدید‌کننده اصل تشکیل خانواده راه ازدواج جوانان را سد کرده و می‌کند کنار گذاشته شود. به‌عنوان نمونه باید دید اصرار بر خرید حجم زیادی طلا در اولین گام‌های یک جوان برای ازدواج که اکنون نیازمند چند ده میلیون تومان هزینه است تا چه حد ضروری است؟ آیا اگر همین موضوع و موارد مشابه آن‌که حذف آنها خللی در اصل موضوع ازدواج وارد نمی‌کند در یک اقدام فرهنگی همگانی حتی از سوی خانواده‌هایی که توانایی این کار را دارند کنار گذاشته شود در کمک به جوانان در تشکیل خانواده موثر نیست؟ آیا پرهیز از هزینه‌تراشی‌های غیرضرور دیگر و حرکت به سمت برگزاری مجالس ساده‌تر و پرهیز از هزینه‌های آنچنانی که تامین آنها از سوی بسیاری جوانان و خانواده‌ها دشوار است باعث رونق ازدواج نمی‌شود؟ متأسفانه این سال‌ها در برخی موارد گویا برای برخی خانواده‌ها و جوانان اصل بر کیفیت و تجملات مراسم عروسی است تا خود ازدواج.
پرهیز از فشار بر خانواده‌ها برای تامین جهیزیه آنچنانی که برخی از لوازم آن تا سال‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد یا جزو ملزومات اصلی و اولیه نیست هم می‌تواند راه ازدواج جوانان را فراهم کند. متأسفانه چه بسیار دختران نجیب و محترمی ‌هستند که صرفاً به‌دلیل سنگینی بار تامین جهیزیه بر دوش خانواده به بهانه‌های مختلف سال‌ها ازدواج آنها به تاخیر می‌افتد و شاید هرگز فرصت ازدواج مناسب را پیدا نکنند یا پسرانی که فقط به‌علت ناتوانی در تامین آنچه جامعه به غلط به‌عنوان لازمه یک ازدواج پیش پای آنها قرار داده است تا سال‌ها و شاید همیشه از تشکیل خانواده ناتوان هستند. نباید فراموش کرد همه کسانی که خواسته یا ناخواسته زمینه رشد تجمل‌گرایی یا چشم و هم‌چشمی‌های ویرانگر را در جامعه فراهم می‌کنند در گناه تاخیر ازدواج این دختران و پسران سهیم هستند. اکنون ‌ترویج ازدواج آسان نه در شعار، بلکه در عمل می‌تواند راه برون‌رفت از مسیر دشوار ازدواج جوانان باشد. در این راه در کنار خانواده‌ها، نهادهای فرهنگی در بخش‌های مختلف همچون سازمان‌های مسئول یا رسانه ملی، سینما، فعالان فضای مجازی، نهادهای مردمی همچون مساجد، گروه‌های جهادی و خیرین نقش پُررنگی در فرهنگ‌سازی این موضوع دارند. باید نادرستی برخی رویه‌ها در امر ازدواج به روش‌های مختلف تبیین و تبلیغ شود تا جامعه در مسیر اصلاح آنها قدم بردارد. باید چشم و هم‌چشمی‌های کاذب و خودنمایی‌های مخرب که متأسفانه این روزها فضای مجازی نیز به‌شدت به آن دامن می‌زند به‌عنوان امری مذموم و غیرفرهنگی معرفی شود.
اگر خانواده‌ها به این باور برسند که خرید چند ده میلیونی طلا و جهیزیه یا برگزاری مراسم پُرزرق و برق با انواع اسراف‌ها، فشار برای تهیه مسکن آنچنانی یا اصرار به مهریه‌های سنگین آن هم با سکه 11-10 میلیون تومانی و امثالهم در این شرایط اقتصادی نه تنها باعث سعادت و خوشبختی جوانان نمی‌شود بلکه اثر اجتماعی تلخی خواهد داشت، قطعا رویه خود را اصلاح خواهند کرد. البته جوانان عزیز هم باید در کنار عمل به موضوع ازدواج آسان و پرهیز از اسراف در هزینه‌های تشکیل زندگی، به جای ناامیدی یا‌ ترس از تشکیل خانواده به وعده خداوند که در آیه 32 سوره نور می‌فرماید «مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌‌کند؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است» اطمینان داشته باشند.
عباس شمسعلی