رُوِيَ عَن محمَّدِ بنِ سُلَيمانَ عن اَبِيهِ قال قُلتُ لِاَبی عَبدِاللهِ الصّادق (ع) :
فُلانٌ مِنْ عِبادَتِهِ وَ دينِهِ وَ فَضْلِهِ کَذا و کَذا قالَ فَقالَ (ع): کَيْفَ عَقْلُهُ؟ قُلْتُ: لااَدْري. فَقالَ (ع) اِنَّ الثَّوابَ عَلي قَدْرِ الْْعَقْلِ..... فَاَوْحَي اللهُ تَعالي اِلَي الْمَلَکِ: اِنَّما اُثيبُهُ عَلي قَدْرِ عَقْلِهِ[1]
ترجمه حدیث: در روایت است که محمد بن سلیمان از پدرش نقل می‌کند که می‌گفت: به امام صادق عليه السَّلام عرض کردم فلاني از نظر عبادت و دين و فضل و... چنين و چنان است .حضرت به من فرمودند عقل و شعورش چه مقدار مي‌­باشد؟ من در جواب عرض کردم نمي‌دانم. پس حضرت فرمودند: پاداش­‌هاي الهي به اندازه عقل مردمان است. خداوند به آن مَلَک وحي فرمود که من او را به مقدار عقل و شعورش پاداش می‌دهم.
شرح: حضرت در اينجا داستان آن مَلَک و عابد بنی‌اسرائیل را ذکر فرمودند؛ عابدي در بنی‌اسرائیل بود که هميشه در محل خوش آب و هوايي مشغول عبادت بود. يکي از ملائکه کار عابد را بسيار بزرگ يافت؛ لذا از خداوند خواست که پاداش آن عابد را به او نشان دهد. وقتي پاداش و قدر و منزلت آن عابد را ديد در نظر او بسياراندک آمد و اين سؤال برايش مطرح شد: چرا پاداش او اينقدر کم است؟! به همين خاطر خداوند او را مأمور کرد تا نزد آن عابد برود و حال او را از نزديک ببيند. آن ملک نزد عابد آمد و ديد در جاي سرسبزي است. وقتي عابد آن فرشته را ديد به او گفت اي کاش پروردگار من الاغي داشت تا از اين علف­‌ها بخورد! ملک می‌گويد خداوند الاغ ندارد که سوار شود. عابد گفت: حيف شد. زيرا اين علف­‌ها از بين می‌رود.
انسان بايد شعورش بالا برود که به اندازه افزايش آن، ارزش اعمال او هم بالا می‌رود. حجم عمل معيار نيست؛ بلکه مقدار عقل است که مهمّ می‌باشد. به هر مقدار معرفت، نورانيت و شعور بالاتر رود، ارزش عمل هم والا و بالاتر است. به همين دليل پيامبر اکرم (ص) درباره علي (ع) فرمودند «لَضَربَةُ عَليٍّ يومَ الخَندَقِ اَفضلُ مِن عِبادَةِ الثَّقَلينِ[2]» ضربت علي (ع) در روز خندق(جنگ احزاب) بالاتر از عبادت جنّ و انس است؛ اين ارزش بالا براي آن شعور والا و بالاي حضرت علي(ع) است.
 ______________
1- اصول کافي، جلد 1، صفحه 12
2- اقبال الأعمال، صفحه 467
* پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی(ره)