زیبایی های ماه مبارک رمضان در بیان رهبری
رمضان؛ فرصت عروج روح انسان
و تقرّب به خدا
رمضانی دیگر از راه رسیده است. ماهي كه از نظر توصيف در قرآن كريم، بيانات رسول گرامي اسلام(صلّي‌الله عليه‌و‌آله)، ائمّه اطهار(عليهم‌السّلام) بر همه ماه‌ها فضيلت و برتري دارد. كافي است تنها به يك نام آن توجّه شود: شهرالله؛ ماه خدا.
همه ماه‌ها از آنِ خداوندند؛ امّا فقط يك ماه را شهرالله خوانده‌اند، همه شب‌ها از آنِ خداوندند؛ امّا فقط يك شب را شب قدر دانسته‌اند و آن شب عزيز در همين ماه شريف نهان است.
رمضان، ماهِ ضيافت اسـت، ضيافتي كه ميزبانش خالق هستي است و مهربان‌ترين مهربانان. ماهي كه همه در آن دعوت شده‌اند، نه مانند حج است كه تنها بر مستطيعان واجب باشد، نه خمس و زكات است كه بر ميزان خاصي از اضافه سود و مانده درآمد و محصولات اختصاص يابد و نه حتّي چون نماز است كه در تمامي ايّام و حالات، تكليف آن بر مسلمانان وظيفه باشد.
قرن‌هاست كه علما و متفكّران و عابدان ناصح، خَلق را به تكاليف و وظايفشان در اين ماه توصيه مي‌كنند و آنان را به درك هرچه بهتر و بيشتر اين فرصت بي‌نظير فرا مي‌خوانند. آثار قابل توجهی از علماي ديني، مربّيان اخلاق و حتّي ادبا و شعرا در فضيلت این ماه شریف در دسترس طالبان معرفت قرار دارد که یکی از آن آثار مفید، کتابی است با عنوان «آداب روزه‌داری، احوال روزه‌داران» که به اهتمام علیرضا مختارپور قهرودی تدوین و از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است این کتاب مشتمل بر گزیده‌ای از مجموعه توصیه‌ها، نصایح، تحلیل‌ها و مواعظی است که در ماه‌های رمضان در طول ۲۲ سال ـ از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۰ ـ در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ارائه شده است. مخاطبان این مواعظ عموم مردم بوده‌اند، هرچند گاه این سخنان در دیدار جمعی از قاریان قرآن کریم، کارگزاران نظام اسلامی، نمازگزاران نماز جمعه، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان، شاعران و... بیان شده است.
در سخنان معظم‌له دقایق و ظرائف معارف ماه رمضان و زیبایی‌های این ماه استثنایی تبیین شده است
روزنامه کیهان با مغتنم شمردن این ماه شریف قصد دارد در طول این ماه بخش‌هایی از این بیانات را در صفحه معارف تقدیم خوانندگان عزیز کند. جا دارد از همکاری مسئولین محترم انتشارات انقلاب اسلامی در این خصوص قدردانی بنماییم.
***
مسئله اساسى در باب ماه رمضان، اين است كه بشر كه در ميان انواع عوامل و موجبات غفلت از خدا و از راه او محاصره شده و انگيزههاى گوناگون، او را به سمت پايين و تنزّل و سقوط مىكشاند، فرصتى پيدا كند كه در آن بتواند روح را كه روح انسان و باطن بشر، به عروج و اعتلا تمايل دارد، به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خدا تقرّب جويد و به اخلاق الهى، تخلّق پيدا كند. ماه رمضان، چنين فرصتى است.
البتّه غير از ماه رمضان، فرصت‌هاى ديگرى هم هست. مثلاً همين نمازهاى پنجگانه، فرصت‌هايى است كه ما مىتوانيم با استفاده از آنها، عروج كنيم؛ خودمان را اصلاح نماييم و زنگارها و پوسيدگىها و غفلت‌ها و بيماري‌هاى معنوى را از خودمان دور كنيم. نماز، فرصت بسيار خوبى است. شما اگر امتحان نكردهايد كه قاعدتاً امتحان كردهايد و إن شاء الله عمل دائمى شما، همينطور باشد امتحان كنيد. توجّه بكنيد كه در حال نماز، اگر متوجّه خودتان و كارى كه از شما سر مىزند، باشيد، قطعاً بعد از نمازِ شما، با قبل از نمازِ شما متفاوت خواهد بود. شرطش همين است كه توجّه كنيد در حال نماز، مشغول چه كارى هستيد. بهترش اين است كه اذكار نماز را بفهميد؛ كارِ بسيار آسانى است.
نبايد بگوييم كه ما فارسىزبانيم و نمىتوانيم عبارات عربى را بفهميم. مجموع عباراتى كه در نماز خوانده مىشود از اول تا به آخر ياد گرفتن آن براى آدمهاى متوسّط، يك ساعت هم كار ندارد؛ خيلى آسان است. كتاب‌هايى هم نوشته شده كه اينها را ترجمه كردهاند. اگر به معانى توجّه كنيد و بفهميد كه مضمون اين كلمات چيست و در آنها تدبّر كنيد، البتّه بهتر است. اگر اين مقدار هم ممكن نشد، حداقل وقتى در حال سجدهايد، بدانيد كه با خدا حرف مىزنيد؛ وقتى در حال ركوعيد، بدانيد كه پروردگار عالم را تعظيم مىكنيد؛ وقتى در حال قرائت و ذكر هستيد، بدانيد كه با چه كسى حرف مىزنيد. نفس همين توجّه، مهم است.
دعاهای ماه رمضان، نورانیت‌آفرین است
اگر اين توجّه حاصل بشود و ياد خدا در نماز تأمين گردد كه و لذكر الله اكبر (عنكبوت، 45)اين نماز براى شما «معراج المؤمن» خواهد بود و شما را عروج خواهد داد. عروج، همين است كه شما در باطن خودتان، صفا و لطافت و نورانيّت بيشترى را بعد از نماز احساس مىكنيد. عبادات مالى هم، همينطور است. انواع عبادات، فرصت‌هايى براى ما هستند؛ ليكن ماه رمضان، يك فرصت استثنايى در دوران سال است.
در اين سى روز يا بيست و نه روز بهطور مداوم، غير از نمازهاى موظّف پنجگانه و نوافلى كه هميشه انسان مىتواند آنها را بخواند، دعاهايى هست كه توجّه به آن دعاها و خواندنشان، انسان را نورانيّت مضاعفى مىبخشد. اين دعاها را در اختيار ما گذاشتهاند. كيفيّت حرف زدن و مناجات كردن با خدا را به ما ياد دادهاند. معيّن كردهاند كه چه حرف‌هايى را مىشود با خدا زد. بعضى از اين جملاتِ ادعيه مأثوره از ائمّه (عليهم‌السّلام) هست كه اگر اينها نبود، آدم نمىتوانست خودش تشخيص بدهد كه مىشود با خدا با اين زبان حرف زد و اينطور از خدا خواست و التماس كرد.
رمضان؛ دوره بازسازي و بازيابي و نجات از فساد
علاوه بر اينها، همين نفس روزه ماه رمضان است كه يك زمينه روحانيّت و نورانيّت، براى روزهدار مىباشد و او را براى كسب فيوضات الهى، آماده مىكند. اين، مجموعه ماه رمضان، با نماز و با وظايف مقرّره هميشگى و با روزه و با دعاهايش است كه اگر شما به اينها توجّه كنيد و تلاوت قرآن را هم به آن اضافه نماييد كه گفتهاند ماه رمضان، بهار قرآن است، يك دوره بازسازى و بازيابى و نجات خود از پوسيدگىها و فسادها و امثال اينها خواهد بود؛ دوره خيلى مغتنمى است.
اصل قضيه اين است كه ما بتوانيم در ماه رمضان، اين سيرِ إلى الله را بكنيم و مىشود. گاهى كه پس از پايان ماه رمضان، خدمت امام(رض) مىرسيدم، برايم محسوس بود كه ايشان نورانىتر شده‌اند و حرف زدن و نگاه و‌اشاره و حركت دست و اظهارنظرشان، با قبل از ماه رمضان فرق كرده است. دوره ماه رمضان، براى يك انسان مؤمن و والا، اينطورى است. آن‌قدر به او و به قلب و باطنش، نورانيّت مىبخشد كه انسان، اين را در مشاهده حضورى او حس مىكند و از حرف زدنش مىفهمد كه نورانىتر شده است. بندگان خدا همينطورند. ما بايد از اين فرصت، خيلى استفاده كنيم.(1)
اثر انس با قرآن در تعميق و تقويت معرفت اسلامي
اين ماه، بهار قرآن است. انس با قرآن، معرفت اسلامى را در ذهن ما قوىتر و عميقتر مىكند. بدبختى جوامع اسلامى، به خاطر دورى از قرآن و حقايق و معارف آن است. آن كسانى از مسلمانان كه معانى قرآن را نمىفهمند و با آن انس ندارند، وضعشان معلوم است. حتّى كسانى هم كه زبان قرآن، زبان آنهاست و آن را مىفهمند، به خاطر عدم تدبّر در آيات قرآن، با حقايق قرآنى آشنا نمىشوند و انس نمىگيرند. مىبينيد كه آيه لن يجعل الله للكافرين على المؤمنين سبيلا(نساء، 141) يعنى خداوند مؤمنين را زيردست و زبون كفّار قرار نداده است، در كشورهاى عربى و به وسيله مردم عرب‌زبان در دنيا خوانده مىشود، امّا به آن عمل نمىگردد. در آيات قرآن، توجّه و تنبّه و تدبّر نيست؛ لذا كشورهاى اسلامى عقب ماندهاند.
انس با قرآن، يعنى قرآن را خواندن و باز خواندن و باز خواندن و در مفاهيم قرآنى تدبّر كردن و آنها را فهميدن. فارسىزبانها مىتوانند از ترجمه قرآن استفاده كنند و كلمات قرآنى را به طور تقريب بفهمند و مضامين آيات قرآن را دريابند و در آنها فكر و تأمّل كنند.
اگر در آيات قرآن تأمّل بكنيم، اراده و استقامت ما قوىتر و بيشتر از اين خواهد شد. همين آيات قرآنى است كه توانست در روزگارى، انسانهايى را تربيت كند كه با دنياى كفر و ظلمات بستيزند. همين معارف است كه ملّت بزرگ ما را وادار كرد و مجهّز نمود كه با دنياى مدرن مظلَم جاهليت ـ جاهليت مدرن و جاهليت قرن بيستم ـ مقابله كند.(2)
____________
1- بیانات در ديدار با اقشار مختلف مردم (روز يازدهم ماه مبارك رمضان)
18/ 01/ 1369
2- بیانات در خطبههاى نماز جمعه تهران ـ 1369/01/10