کلیشه تاریخ مصرف گذشته ترکی - آمریکایی

 
 فاطمه قاسم آبادی
 با توجه به بی‌نتیجه بودن انتظار ترکیه در 10 سال اخیر، برای پیوستن به اتحادیه اروپا و شنیدن جواب رد نهایی از غرب، کاملا منطقی به نظر می‌رسد که دولت حاضر ترکیه، در جواب تحقیر اروپا سعی کند به دنبال هم پیمانان سفید پوست و آنگلاساکسون جدیدی مثل آمریکا بگردد، البته که با توجه به تاریخ دنیا و کشوری مثل آمریکا، امکان وفادار ماندن به هر پیمانی از طرف ایالات متحده وجود ندارد ولی در این بین، توهم تکرار تاریخ گذشته امپراطوری عثمانی، برای حاکمان حاضر ترکیه، بسیار شیرین به نظر می‌رسد.
به خاطر تمام این دلایل، هیچ تعجبی ندارد که ترکیه به عنوان کشوری که در 10 الی 15 سال اخیر، سریال‌های درجه دواش مورد توجه کشورهای خاورمیانه و اروپای شرقی قرار گرفته، عقده‌های جاه طلبانه‌اش را در سریال‌های تاریخی‌اش و با جعل تاریخ، جبران کند.
البته با توجه به اینکه بر خلاف دولت ترکیه، مردمش هیچ علاقه‌ای به ادعاهای کشورگشایی دولت شان ندارند، در سال 2018 سریال «محمد فاتح یک جهان» که با سرمایه بزرگ و بازیگران مشهور ترکیه، قرار بود مدت‌ها مهمان کانال D این کشور باشد و داستان حمله «سلطان محمد دوم» عثمانی، به اروپا و گرفتن قسطنطنیه یا استانبول حاضر را، از امپراطوری روم بگوید، خیلی سریع کنسل شد و از طرف مخاطبین به شدت پس خورد.
سریال «صعود امپراطوری عثمانی» که امسال، دو سال بعد از سریال محمد فاتح یک جهان، ساخته و از شبکه نت فلیکس، پخش شد هم به همین موضوع پرداخته ولی در این سریال سعی شده به مسلمانان عثمانی، به عنوان کشورگشایانی که قدرت برایشان مهم‌ترین چیز بوده و به خاطرش با بیرحمی خون‌های زیادی را بر زمین ریخته‌اند، نگاه شود.
مسیحیان قهرمان و مسلمانان بیرحم!
«صعود امپراطوری عثمانی» (Rise Of Empire Ottoman) نام سریالی در ژانر مستند، تاریخی و زندگی نامه است به کارگردانی «امرا شاهین»، محصول مشترک شبکه نت‌فلیکس آمریکا و ترکیه.
در این سریال مستند، به برهه‌های مختلف زندگی سلطان محمد دوم، پادشاه عثمانی پرداخته می‌شود و تمرکز اصلی روی مسئله حمله به دست نشانده امپراطور روم یا «کنستانتین 11 ام» است که در آن زمان، حکومت شهر قسطنطنیه را در دست داشت.
در سریال صعود امپراطوری عثمانی، همه چیز روی علاقه و قدرت طلبی حاکمان عثمانی و در راس آن سلطان محمد دوم، استوار است. در جملات ابتدایی هر قسمت از این سریال آمده است:
«هر امپراطوری آغازی دارد که با خون ریختن، غارت و کشورگشایی، شکل می‌گیرد... برای به قدرت رسیدن یک امپراطوری، دیگری باید نابود شود...»
به خاطر همین هم از همان ابتدای داستان، مخاطب با سلسله‌ای روبرو است که جاه‌طلبی در آن، حرف اول را می‌زند و طبق روایت نت‌فلیکسی، شخصیت سلطان محمد دوم نیز به شدت قدرت طلب و بی‌رحم بوده و در راستای همین افکار هم بزرگترین الگوی زندگیش را «اسکندر مقدونی» می‌داند.
در طول هر قسمت از این سریال، مخاطب صحبت‌ها و نظرات کارشناسان را می‌بیند که به تحلیل تاریخ می‌پردازند و جالب اینجاست که روند سریال با توجه به اسمش، بیشتر از اینکه قدرت و اقتدار سلطان محمد دوم را نشان بدهد، بجایش مدام از کنستانتین 11 ام و ارتش دلیرش که در مقابل سلطان محمد ایستادگی کرد، می‌گوید و در نهایت هم کنستانتین 11 ام و فرمانده ارتشش «جیوانی جستینیانی لُن» را که قبل از پیوستن به ارتش امپراطور روم، دزد دریایی بود را تا حد قدیسان بالا می‌برد و نشان می‌دهد که این دو برای نجات مردم شهرشان از دست مسلمانان بیرحم، تا آخرین نفس ایستادگی کردند.
در سریال «صعود امپراطوری عثمانی»، سلطان محمد دوم هیچ نشانی از تفکرات یک حاکم مسلمان را به جز الله و اکبر گفتن، نماز خواندن و صد البته که بی‌رحمی و خونریزی ندارد.
در این سریال عنوان می‌شود که خطرناک‌ترین اعضای ارتش سلطان محمد دوم را افرادی تشکیل می‌دهند که در کودکی توسط مسلمانان از خانواده‌های مسیحی دزدیده شده‌اند و بعد از اینکه با زور مسلمانشان می‌کنند، آن‌ها را برای آدم‌کشی و جنگیدن تربیت می‌کنند! چهره حکومت عثمانی و سلطان محمد دوم در این سریال بیشتر از یک مسلمان یا حتی انسان، به سرکردگان گروه داعش شبیه است و کلیشه سینما و تلویزیون غرب از مسلمانان مخوف، را تکرار می‌کند.
وعده پیامبر یا اسکندر مقدونی؟
در سریال «صعود امپراطوری عثمانی»، مخاطب از همان قسمت‌های اول می‌بیند که کارشناسان، حدیثی از اهل سنت را به نقل از پیامبر اسلام، عنوان می‌کنند مبنی بر:
"بی ‌شک قسطنطنیه فتح خواهد شد، چه نیکو امیری است آن امیر و چه نیکو سپاهی است آن سپاه”، حتی اگر این مطلب را در نظر نگیریم که طبق روایات شیعه اصل این حدیث از زبان پیامبر(ص) این گونه است که :
"قیامت‏ برپا نگردد، مگر این‌که مردى از اهل بیتِ من؛ قسطنطنیه، روم و ... را فتح کند” (بحار الانوار، ج 51، ص 84)، باز هم بسیار جالب است که حاکمی که الگوی زندگی‌اش را اسکندر مقدونی قرار‌داده و به خاطر کشورگشایی خون‌های زیادی را ریخته، به وقتش دست به دامن حدیث پیامبر (ص) می‌شود و خودش را تعبیر وعده پیامبر اسلام معرفی می‌کند!
این دوگانگی بین اعتقادات مذهبی و اعمال جاه طلبانه، در سریال «صعود امپراطوری عثمانی»، شباهت زیادی به ادعاهای دولت فعلی ترکیه، مبنی بر پایبندی به اسلام و در کنارش عطش بی‌پایان برای تجاوز به مملکت همسایه‌شان دارد... .
در سریال «صعود امپراطوری عثمانی»، مخاطب مانند دیگر سریال‌های درجه دو تاریخی ترکیه، می‌بیند که زنان در دربار عثمانی بدون هیچ حجابی، آزادانه در حال رفت و آمد هستند و هر زمان که بخواهند، هر کجا که اراده کنند می‌روند؛ این مسئله با توجه به اینکه در زمان گذشته، دربارعثمانی قوانین بسیار سختی برای زنان حرمسرا داشته، قابل توجه است و می‌شود این تصویر ترکی، نت فلیکسی را به عنوان چاشنی کمدی این سریال مثلا مستند تاریخی، تعبیر کرد.
تاریخ ترک با زبان انگلیسی!
شبکه نت فلیکس امسال در همکاری جدید خود با ترکیه تصمیم گرفت برای اینکه محصولات مشترک بین این شبکه و ترکیه، مخاطبینش تنها به مردم ترک زبان و کشورهای اطراف ترکیه، خلاصه نشود و به این دلیل که مخاطب انگلیسی زبان که حوصله سریال زیرنویس‌دار را ندارد، رقبت دیدن این سریال را پیدا کند، این بار بر خلاف همکاری‌های گذشته‌اش، زبان سریال مشترک شان را از ترکی، به انگلیسی تغییر داد.
سریال «صعود امپراطوری عثمانی»، در خود ترکیه با توجه به حالت مستند گونه‌ای که داشت، خیلی مورد توجه قرار نگرفت و در کشورهای همسایه هم خیلی دیرتر از بقیه سریال‌های روز ترکی، ترجمه شد و به تعبیر بهتر این سریال نتوانست مانند دیگر سریال‌های ترکی، بین مخاطبین محبوب شود.
«صعود امپراطوری عثمانی»، طبق اخباری که به گوش می‌رسد، امکان دارد برای فصل دوم هم تمدید شود و روایت نخ نمای کشورگشایی‌های گذشته این کشور را در اندازه قاب تلویزیون، تحقق ببخشد.