اهمیت رسانه در هدایت افکار عمومی - بخش پایانی
ویروس رسانه یا کرونا، کدام خطرناک‌تر است؟
هدیه آقاپور
«ویروس رسانه» این روزها بسیار خطرناک‌تر از کروناویروس عمل می‌کند، بزرگنمایی‌ها و استرس‌هایی که به مردم وارد می‌شود نه تنها به لحاظ روحی یاس و ناامیدی را به آنان ترزیق می‌کند بلکه به لحاظ جسمی‌هم اثرات زیان‌باری چون پایین آمدن ایمنی بدن را به همراه می‌آورد.
در مواقع همه‌گیر شدنِ یک بیماری ناشناخته در جامعه، معمولاً موجی از ترس در بسیاری از افراد ایجاد می‌شود که می‌تواند به عبارتی، نام دیگری مثل شوک نیز به خودش بگیرد. یعنی گاهی ترس، از محدوده منطقی بودن خارج می‌شود و چنان شکل جدی و شدیدی به خودش می‌گیرد که با علائم جسمی، روانی، عاطفی و رفتاری بسیار، زندگیِ عادی و روزمره شخص را مختل و او را ضعیف می‌کند؛ اما علت ایجاد این نوع از ترس‌ها چیست؟
نگرانیِ شدید از مریض شدن یا بودن، استرس داشتن درباره وضعیت سلامتی خود یا اطرافیان و تجربه علایم خفیف یا شدید بیماری می‌تواند حجم شدیدی از تشویش را در افراد ایجاد کند که در این میان فضای مجازی با تجویزات مختلف یا مطالب پزشکی بی‌سروته می‌تواند این استرس را افزایش دهد.
ویروس رسانه
همه ما به‌طور ناخودآگاه، و به عبارتی شاید به شکل غریزی، خطرها و امور ناشناخته را برای خودمان، به‌صورت افراطی بزرگنمایی می‌کنیم. حال، هر چقدر خطری که احساس می‌کنیم تهدیدمان می‌کند، برای ما مهم‌تر و عظیم‌تر جلوه بکند، بزرگنمایی ما نسبت به آن افراطی‌تر خواهد بود.
این ویژگی مغز، از آن جهت مورد توجه است که می‌تواند با افزایش تمرکز و توجه فرد به یک موضوع خاص، او را برای مقابله و مواجهه با آن جدی‌تر کند. به‌گونه‌ای که فرد بتواند تمامی‌تمهیدات لازم را برای وقوع آن واقعه خاص بیندیشد.
اما اگر این غریزه طبیعی، به شکلی افراطی و غیرواقعی، موضوع را با بزرگنمایی رصد کند، توجه و تمرکز فرد نسبت به مسئله نیز، به شکلی افراطی افزایش خواهد یافت. در نتیجه، فرد به جای استفاده مفید از غریزه هشدار‌دهنده خود، سلامتی و بهزیستی خودش را در ورطه تهدید و آسیب خواهد انداخت.
نباید از نظر دور داشت که بسیاری از اخبار در مورد بیماری کرونا، غیرموثق، بزرگنمایی شده و ناشی از شایعات و سوءاستفاده افراد کم‌اطلاع و یا فرصت‌طلب است.
محمود قائدی فعال رسانه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «این روزها و با شیوع ویروس کرونا در جهان و به تبع آن در ایران و ابتلای تعدادی از هموطنان به آن و دمیدن در شیپور خطر بزرگ بیش از آنکه ویروس کرونا خطرناک باشد، این رسانه است که در این سطح خطر را غیرواقعی و بزرگ نشان می‌دهد.»
وی ادامه می‌دهد: » قطع به یقین کرونا خطرناک است اما نه آن‌طور که پروپاگاندای رسانه‌ای در شیپور آن می‌دمد؛ دمیدنی که به‌دنبال هدایت افکار عمومی است و بیش از آنکه در واقعیت کمکی به کنترل آن کند، کمکی است به افزایش اضطراب و ترس اجتماعی و سوءاستفاده کاسبان کرونا».
قائدی می‌افزاید: «بی‌شک وقتی در رسانه‌ها آنچه واقعیت است، همان‌طور که هست بیان نشود ناامنی روانی خسارات سهمگینی به جامعه تحمیل می‌کند؛ به‌صورتی که می‌توان به یقین گفت حس ناامنی روانی صدها برابر خطرناک‌تر از خود ناامنی و این بسیار خطرناک‌تر از ویروس کروناست!»
این فعال رسانه‌ای تصریح می‌کند: «نباید فراموش شود که کشورهایی که مدیریت صحیحی بر فضای رسانه‌ای خود دارند هرگز اجازه نمی‌دهند شایعات، اخبار ضد و نقیض و روایات مختلف درخصوص موضوعات ملی مرتبط با افکار عمومی و امنیت روانی جامعه ساخته و پرداخته شود، زیرا به خوبی درک کرده‌‌اند که خطر گسترش روایات متعدد در موضوعات خاص که جنبه ملی و امنیت روانی پیدا می‌کنند چقدر از اصل خطر، خطرناک‌تر است.»
وی یادآور می‌شود: «در بسیاری از موارد و در موضوعات ملی، عملکرد جمهوری اسلامی بسیار بهتر از کشورهای توسعه یافته حتی ایالات متحده آمریکاست.»
قائدی تأکید می‌کند: «درخصوص کرونا هم این چنین است، عملکرد مجموعه بهداشت و درمان کشور قابل قبول و درخور تحسین است. اما پروپاگاندای رسانه‌ای برخی‌ها در داخل و خارج اجازه نمی‌دهند این تلاش‌ها آنچنان‌که هست دیده شود. از طرفی فقط در یک مورد در ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۷- ۲۰۱۸ نزدیک به ۶۱ هزار نفر بر اثر ابتلا به آنفلوآنزا کشته شده‌اند اما صدایی از رسانه‌های پر تعداد و غول‌های رسانه‌ای غربی به گوش نمی‌رسد و همه رسانه‌ها طوری موضوع را پوشش می‌دهند که انگار نظام بهداشت و درمان آمریکا معجزه می‌کند!»
این فعال رسانه اضافه می‌کند: «جالب است که رئیس‌جمهور این کشور زمانی که شنید در کشورش سالانه بین ۲۵ تا ۶۹ هزار نفر به علت بیماری آنفلوآنزا کشته می‌شوند گفت: «شوکه شدم!».
وی خاطرنشان می‌کند:» همه اینها را کنار هم بگذاریم به خوبی مشهود است که ویروس درشت گویی و دروغ گویی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی صدها برابر خطرناک‌تر و کشنده‌تر از ویروس کروناست!»
دریوزگی اخبار رسانه‌های معاند
برای ناکارآمد نشان دادن جمهوری اسلامی و مقدسات شبکه‌های معاند فارسی زبان آن‌قدر به دریوزگی در انتشار اخبار افتادند که از قول افرادی هم که سال‌هاست از دنیا رفته‌اند نقل قول می‌کنند تا به قولی این چهره‌ها را تخریب کرده و مردم را نسبت به همه‌چیز بدبین کنند.
گاف فضاحت‌بار شبکه لندنی «من‌وتو» در برنامه زنده اتاق خبر در ساعت ۲۱ هفتم اسفندماه و نقل قول عجیب گوینده از مرحوم حضرت آیت‌الله العظمی بهجت(ره) درخصوص راهکار مقابله با ویروس کرونا پس از گذشت ۱۲ سال از فوت ایشان، آبرو و اعتبار نداشته این رسانه را با شکستی عمیق و جبران‌ناپذیر مواجه کرد و به مخاطبان فارسی‌زبان این شبکه نشان داد که دست‌اندرکاران این رسانه لندنی هیچ‌گونه آشنایی با فضای موجود در کشورمان ندارند و تنها برای تخریب و سیاه‌نمایی علیه ایران تجهیز شده‌اند تا حدی که هنوز اطلاع ندارند حضرت آیت‌الله بهجت در قید حیات نیستند که بتوانند درخصوص چنین اتفاقی واکنش نشان دهند!
به این ترتیب که دست‌اندرکاران این شبکه در نیمه‌شب برنامه را مجدداً با همان حرکات و همان پوشش و صحنه ضبط و این‌بار جملات را به شکل دیگری ادا و سپس این قسمت از ویدئو را بدون هیچ‌گونه عذرخواهی از مخاطبان جایگزین فیلم اصلی کردند تا بر بی‌آبرویی و گاف بزرگ و مفتضحانه خود سرپوش بگذارند.
شبکه من‌وتو آنچنان از این گاف بزرگ دست‌پاچه شده بود که حتی ماهیت خبرگزاری تسنیم را به یک روزنامه تغییر داد و از آن با نام «روزنامه تسنیم» یاد کرد!
در شرایطی که با شیوع ویروس کرونا در داخل کشور، مردم به آرامش و امید نیاز دارند، شبکه‌های معاند که همواره ژست ایران دوستی دارند و خود را حامی مردم معرفی می‌کنند؛ تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا با سیاه‌نمایی و تعریف غلط از اوضاع موجود، رعب و وحشت را در دل مردم ایجاد کنند.
محسن کوهکن نماینده مردم لنجان در استان اصفهان و عضو کمیسیون صنایع و معادن در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «از رسانه و پیشرفت تکنولوژی هم می‌توان استفاده‌های مفید و هم استفاده سوء کرد.»
وی ادامه می‌دهد: «پس از پیروزی انقلاب اسلامی رسانه‌های جهان با مدیریت غرب همواره تلاش کردند تا خلاف آنچه در ایران اسلامی اتفاق می‌افتد را منعکس کنند بنابراین اگر مردم ما از آنچه در داخل اتفاق می‌افتد باخبر نباشند غربی‌ها آنچه را که دوست دارند پردازش کرده و به خورد مردم می‌دهد.»
کوهکن اضافه می‌کند: «اگر مردم در جریان امور قرار بگیرند دیگر تشخیص دروغ و راست بودن خبر برایشان آسان شده و حتی نیاز نیست که ما وقت صرف تبیین رفتارهای نا‌بهنجار رسانه‌های غربی کنیم. به‌طور مثال زمان رحلت آیت‌الله بهجت کاملاً مشخص است و مردم این را می‌دانند که این بزرگوار سال‌هاست دنیای فانی را وداع گفته و هنگامی‌که یک رسانه معاند وابسته به بهائیت می‌آید و درباره ویروس کرونا از آیت‌الله بهجت نقل قول تازه می‌کند مردم متوجه دروغ و مضحک بودن این خبر می‌شوند و اعتبار آن رسانه نیز برایشان کاملاً زیر سؤال می‌رود.»
نماینده مردم لنجان اضافه می‌کند: «بنابراین نیازی نیست که رویکردمان رو کردن دست رسانه‌های خارجی باشد بلکه باید خودمان مردم را با خبر درست و صحیح تغذیه کنیم تا آنها با آگاهی شان نسبت به اخبار جعلی واکسینه شوند البته بحث مطالب محرمانه و موضوعاتی که به هر حال ممکن است امنیت ملی و وحدت را به خطر بیندازد جداست.»
وی خاطرنشان می‌کند: «اما فراموش نکنیم که وقتی ما یک واقعیت را کامل به مردم می‌گوییم، مردم هم برای مواجهه با آن به‌صورت صد‌در‌صدی آماده می‌شوند اما وقتی ۱۰ درصد یک واقعه را می‌گوییم طبیعتاً مردم هم برای ۱۰ درصد آن ماجرا آماده می‌شوند بنابراین آمادگی ۱۰ درصدی پاسخگویی ۹۰ درصد حقیقت ماجرا نخواهد بود و اینجا مردم هستند که آسیب می‌بینند.»
رسانه شمشیر دولبه
وضعیت بهداشت روانی نسبت به ایران وضعیت متفاوتی پیدا کرده است. حجم خبرهای منفی علیه کشورمان با نیت هدف قراردادن ارتباط اقتصادی ایران با سایر کشورها و صادرات غیرنفتی به این کشورها موجب شده تا روان مردم نیز در زیر این بمباران اطلاعاتی نابود شود.
بدون شک امروز در مواجهه با بحران کرونا علاوه‌بر رعایت مسائل بهداشت فردی، نیازمند بهداشت روانی هستیم. امروز جامعه بیشتر از نظر روانی با موضوع «کرونا» درگیر است. این موضوع به یک مسئله جهانی تبدیل شده است تا جایی که سازمان بهداشت جهانی در اطلاعیه‌ای بعد از افزایش سطح هشدار کرونا، اعلام کرد که بزرگ‌ترین دشمن، خود ویروس کرونا نیست، ترس و شایعه مرتبط با آن است.
رسول خضری نماینده مردم پیرانشهر و عضو کمیسیون اجتماعی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «رسانه پل ارتباطی بین مسئولین و مردم است، در واقع یکی از ابزارهای قدرتمندی است که افکار عمومی را شکل می‌دهد.»
وی ادامه می‌دهد: «رسانه در اصل یک شمشیر دو لبه است، هم می‌تواند به درستی رسالت خود را انجام دهد و پل ارتباطی بین جامعه و مردم مسئولین باشد و هم می‌تواند بر عکس آن عمل کند.»
خضری خاطرنشان می‌کند: «اکنون در این جنگ نرم ماجرای کرونا رسانه می‌تواند نقش بسیار مهم و اثرگذاری داشته باشد و به همان اندازه که می‌تواند افکار عمومی را آرام کند به همان اندازه با اطلاع‌رسانی غلط می‌تواند تشویش را به جامعه تزریق کند، بنابراین بسیار مهم است که رسانه‌ها رسالت اصلی خود را فراموش نکنند.»
مسئولیت رسانه‌ای شهروندان
مردم سهم بسیار مهمی‌در این شرایط دارند و می‌توانند نقش بحران‌زایی یا بحران‌زدایی داشته باشند. اگر مردم سواد سلامت‌شان بالا باشد و مسئولانه رفتار کنند و هر ویدئو، صدا و متنی که به دست‌شان می‌رسد را منتشر نکنند، می‌توانند به بحران‌زدایی و حفظ آرامش کمک کنند.
اگر شهروندان هر خبر، مطلب، فیلم و صدایی که به دست‌شان برسد را بدون اینکه از صحت و درستی آن با خبر شوند، تخصص‌اش را داشته باشند و پیامدهای به اشتراک گذاشتن آن را بدانند، بازنشر کنند، در اغتشاش خبری و بحران‌افزایی مسئول هستند.