از نظر قرآن، هدایت و ضلالت دارای مراتبی است و این گونه نیست که در یک سطح باشد؛ پس همان طوری که نورهای فیزیکی و جسمی یک سطح نیست و دارای مراتب تشکیکی همچون نور کرمک شبتاب تا نور خورشید است، نور معنوی نیزکه همان نور ایمان است، دارای مراتب تشکیکی است؛ چنانکه مراتب ظلمت معنوی که همان کفر و شرک است، دارای مراتب تشکیکی است.
خداوند تقابل اصلی را میان حق و باطل ، قرار داده و در قالب صنعت احتباک نشان می‌دهد این حق همان هدایت و باطل همان ضلالت است؛ زیرا خدا در قرآن می‌فرماید: فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ؛ پس چیزی پس از حق جز ضلالت نیست.(یونس، آیه 32)
در حقیقت حق و باطل با هم تقابل دارند؛ چنانکه هدایت و ضلالت در تقابل هم هستند؛ خدا با آوردن دو کلمه حق و ضلالت نشان می‌دهد که در جایگاه مصداقی چیزی جز هدایت نمی‌تواند حق باشد و چیزی جز ضلالت نمی‌تواند در جایگاه مصداقی باطل قرار گیرد. بر این اساس، هدایت همان حق و ضلالت همان باطل است.
سپس خدا در آیات دیگری از قرآن نشان می‌دهد که ضلالت دارای مراتبی است؛ بطوری که کسانی که متصف به صفت ضلالت می‌شوند را گاه متصف به «مغضوب علیهم» می‌کند که بیانگر این معنا است که این گروه از ضالین و گمراهان دارای وضعیتی بدتر از دیگر ضالین هستند؛ زیرا هر مغضوبی ضال است، ولی هر ضالی در دنیا ممکن است «مغضوب علیه» نباشد؛ چرا که کسانی در دنیا مغضوب علیه قرار می‌گیرند که در ضلالت پیشی گرفته و در مراتب عالی ضلالت قرار گرفته‌اند به گونه‌ای که لازم است در همین دنیا نیز مجازات شوند و بخشی از کیفر ضلالت خویش را برای جلوگیری از ضلالت دیگران و عبرت آنها و نیز جلوگیری از افساد در زمین، در همین دنیا دریافت کنند.
از نظر قرآن مسلمانانی که در جبهه‌های جنگ پشت به دشمن می‌کنند بدون اینکه دلیل میدانی معقول همچون پناهجویی و آمادگی برای حمله‌ای دیگر و حمله از مکانی مناسب یا همراهی با جمعی دیگر داشته باشند، جزو مغضوب علیهم هستند.(انفال، آیه 16)
پس مطابق آیات قرآن، هدایت و ضلالت دارای مراتب متعدد و متنوع تشکیکی است. از همین رو هدایت شدگان مثلا به دو دسته اصلی اصحاب یمین و مقربان تقسیم می‌شوند یا ضالین به مغضوب علیهم و غیر مغضوب علیهم تقسیم می‌شوند. پس وحدت موصوف و تنوع صفت گواه این معنا است که برای هدایت و ضلالت مراتب تشکیکی است. بدترین انسان‌های گرفتار ضلالت کسانی هستند که در همین دنیا مورد غضب الهی واقع می‌شوند که می‌تواند شامل مجاهدان در میدان نبرد باشد که به جهاد رفتند، ولی شرایط جهاد را مراعات نکردند. امروز در میدان جهاد با مستکبران و فرعونیان جهانی کسانی که با مذاکره و ترک میدان نبرد با عناوین گوناگون خود را به قاعدین متصف کرده اند، از مصادیق همان گمراهان و ضالین و مغضوب علیهم هستند. (انفال، آیه 16)