پرسش:
امام حسن عسکری(ع) در دوران خود در برابر نهضت‌ها، جنبش‌ها و مکتب‌های فکری انحرافی و التقاطی چه تعاملی داشتند؟
پاسخ:
در چهار بخش قبلی پاسخ به این سؤال ضمن تاکید بر مواضع حکیمانه و مبارزات امام حسن عسکری در برابر تفکرات و نحله‌های انحرافی و التقاطی به مباحثی همچون: 1- بحث حدوث و قدم قرآن 2- شبهه جاثلیق نصرانی و برگشت مردم از دین اسلام 3- ثنویت و موضع امام حسن عسکری(ع) 4- صوفیه و موضع امام حسن عسکری(ع) پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
5- شبهه‌ کندی و موضع امام حسن عسکری(ع)
گویند اسحاق کندی یکی از دانشمندان و فیلسوفان عراق بود و در میان مردم به علم و فلسفه و حکمت شهرت داشت، ولی او اسلام را قبول نداشت و بدین ترتیب بر آن شد تا کتابی درباره ناهمگونیهای قرآن بنویسد. زیرا به نظر او برخی از آیات قرآنی با برخی دیگر توافقی ندارد بلکه از تطبیق آنها ناهمگونی مشاهده می‌شود. لذا دست به نوشتن چنین کتابی زد و همه هم‌وغم او در نوشتن این کتاب خلاصه شده بود. روزی یکی از یاران و شاگردان اسحاق، خدمت امام رسید و جریان این کتاب را به آگاهی حضرت رسانید، امام به او فرمود: آیا در میان شما یک مرد هوشمند و رشید موجود نیست که با برهان واستدلال، کندی را از نوشتن این کتاب باز دارد و او را پشیمان کند؟
شاگردش گفت: ما از شاگردان او هستیم و از نظر علم و دانش نمی‌توانیم از پس او بر آییم و او را از باور داشتن بازگردانیم. امام عسکری (ع) به او فرمود: آیا آنچه را به تو بیاموزم به او ابلاغ می‌کنی؟ شاگردش این امر را پذیرفت.
امام فرمود من سخنی را به تو می‌آموزم و تو نزد استاد برو، و چند روزی او را در این کاری که آغاز کرده یاری کن. هنگامی که با او دوست شدی، به او بگو پرسشی به نظرم رسیده می‌خواهم از شما بپرسم، و او خواهد گفت بپرس.
بگو: اگر نازل‌کننده قرآن نزد تو بیاید آیا ممکن است بگوید که‌ «مرادم از معانی این آیات، غیر از آن معانی است که تو برای آن آیات فهمیده‌ای و درک کرده‌ای؟ استاد خواهد گفت: بلی چنین امری ممکن است.»
در این هنگام شما به او بگو: «تو چه می‌دانی، شاید مراد او از آیات قرآن، غیر از معانی باشد که تو فهمیده‌ای.»
شاگرد نزد استاد خویش رفت و به دستور امام مدتی استاد را در امر نوشتن کتاب یاری کرد و با او دوست و صمیمی شد. روزی به استادش گفت: آیا ممکن است که نازل‌کننده قرآن معانی‌ای را اراده کرده باشد غیر از آنچه شما از آیات قرآن فهمیده‌ای؟ استاد تأملی کرد و به شاگردش گفت: پرسش خود را مجدداً بیان کن و شاگرد پرسش خویش را تکرار کرد.
استاد گفت: بلی، چنین امری ممکن و محتمل است یعنی ممکن است خدا معنایی غیر از معانی ظاهری آیات قرآن اراده کرده باشد چون کلمات دارای احتمالات است.
سپس به شاگرد گفت: حقیقت ماجرا را برایم باز گو چه شخصی به شما این سخن را آموخته است؟
شاگرد گفت به دلم افتاد که این امر را از شما بپرسم.
استاد گفت: این پرسش، پرسشی مهم و عمیق و بلندمرتبه است و بعید است که از جانب شما باشد.
شاگرد گفت: این سخن را از امام عسکری (ع) شنیده‌ام.
استاد گفت: اکنون حقیقت را گفتی و چنین مسائل جز از خاندان رسالت شنیده نخواهد شد. آنگاه کندی تقاضای آتش کرد و همه آنچه در باب ناهمگونیهای قرآن و آیات قرآنی نوشته بود به وسیله آتش سوزاند و نابود کرد.(۱)
ادامه دارد
____________
1- مناقب ابن شهرآشوب، ج 4، ص 424