رضا الماسی
«این‌جوری نباشد که ما خودمان، خودمان را به ‌اشتباه بیندازیم، بگوییم «آقا، هیچ فایده‌ای ندارد، نشده، پیشرفت نکردیم و نمی‌توانیم پیشرفت کنیم»؛ نخیر، پیشرفت کردیم، باز هم ان‌شاءالله پیشرفت خواهیم کرد؛ این کار، یک جادّه‌ باز است؛ ما یک اتوبان را به‌صورت یک بن‌بست تصویر نکنیم. جلوی ما اتوبان است و می‌توانیم حرکت کنیم؛ به‌خصوص با امکاناتی که کشور دارد؛ نیروی انسانی و مسائل طبیعی که من... مفصّلاً در این زمینه‌های امکانات کشور و ظرفیّت‌های کشور، صحبت کردم... حالا باید این(پیشرفت‌ها) با قوّت و شدّت ادامه پیدا کند یعنی به این حد قانع نیستیم... نیروهای جوان، پیشرانند؛ اینها در واقع مثل لوکوموتیو هستند، نقش لوکوموتیو را [دارند] که وقتی‌ حرکت کردند، به طور طبیعی به دنبال خودشان قطار را حرکت می‌دهند؛ البتّه اگر به وظایفی که برعهده‌ قشر جوان است، درست عمل بشود.»
یکی از مهم‌ترین اقشار جوان که با حرکت خود می‌توانند جامعه را به حرکت دربیاورند، قشر فرهیخته دانشجوست. مطابق بخشی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از دانشجویان (هفتم خرداد 97) که در طلیعه این گزارش آمد، مهم‌ترین امکانات کشور برای پیشرفت انقلاب به سمت اهداف در گام دوم آن، که حتی از امکانات مادی هم پراهمیت‌تر است، سرمایه انسانی است.
کارشناسان معتقدند، دانشگاه یکی از اصلی‌ترین مراکزی است که سرمایه انسانی کشور در آن رشد کرده و برای پذیرش مسئولیت‌های سنگین جامعه تربیت می‌شوند. همچنین تشکل‌های دانشجویی که عمدتاً از استقلال و هویتی حقیقی برخوردارند، مرکز ثقل اجتماع و رشد دانشجویان آرمانخواه هستند. اما یکی از انتقاداتی که به این تشکل‌ها وارد می‌شود، افول نسبی آنها و عدم تحرک جدی در بزنگاه‌هاست.
علل افول جریان دانشجویی
سجاد اسدی، دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «جریان‌سازی جنبش دانشجویی در حال حاضر و در مقایسه با دهه 70 افول کرده است. ما در تلاشیم که این شاخصه در مجموعه‌ای که با آن مرتبط هستیم تقویت گردد.»
او در علت‌یابی انفعال تشکل‌های دانشجویی در حوزه‌های مختلف اظهار می‌دارد: «متاسفانه شریان‌های مالی و قدرتی که در اختیار دولت است موجب شده بسیاری از تشکل‌های متعهد دانشجویی تحت فشار قرار گرفته و در برخی موضوعات منفعل واقع شوند. البته بخش دیگری از این ‌اشکال متوجه خود ماست که باید ضعف‌ها و اولویت‌سنجی‌های خود را اصلاح ‌نماییم تا بتوانیم در خدمت تعداد بیشتری از دانشجویان کشور باشیم.»
علی نوریان، دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران، بخشی از این موضوع را ناشی از القائات بیرونی فضای دانشگاه‌ها دانسته و درخصوص عدم استقبال دانشجویان از گرایش به سمت فعالیت‌های دانشجویی در قالب تشکل‌ها می‌افزاید: «این عامل باعث شده که برخی از دانشجویان نسبت به حضور در تشکل‌ها و فعالیت‌های دانشجویی سرد شوند و از کار سیاسی و تحلیل سیاسی فراری باشند.»
علی افشاری مهر، عضو شورای مرکزی بسیج دانشجویی دانشگاه تهران نیز معتقد است: «دانشجو وارد فعالیت‌های انقلابی اعم از فرهنگی و علمی و سیاسی نمی‌شود چون در تیررس فکری اسلام اصیل و دانشجوی انقلابی قرار نگرفته است. راه‌حل هم همان تبیین و حضور است. تخاطب واقعی، کرسی‌های آزاداندیشی، زیاد شنیدن و تحلیل‌های عمیق را با نشریه و گفت‌وگو در دانشگاه جاری کردن راه‌حل این معضل است.»
وی تاکید می‌کند: «متاسفانه بخشی از جنبش دانشجویی که سطحی شده، حرفی برای گفت‌وگو و تحلیل ندارد لذا دلیلی هم از سوی عموم دانشجویان برای فعالیت در چنین تشکل‌هایی وجود ندارد. البته تلاش دولت و جریانات حاکم بر دانشگاه نیز به هر طریقی موجب سرد کردن دانشجو شده است.»
تلاش معاندین برای غیرسیاسی کردن دانشگاه‌ها
افشاری مهر در توضیح تلاش‌های جریان‌های معارض تصریح می‌کند: «وضعیت مفاسد اخلاقی، عدم جدیت اساتید، سیاست‌زدایی از دانشگاه، تغییر نسبت‌های جنسیتی و جابه‌جا کردن اولویت‌ها و دستگاه محاسباتی دانشجویان، همگی تلاش‌هایی است که از ابتدا دشمنان انقلاب دنبال می‌کرده‌اند و متاسفانه این روزها بیش از هرزمانی در دوران حاکمیت جریان ملحد اصلاحات بر دانشگاه، ما شاهد وضعیت فعلی جنبش دانشجویی هستیم. شرایطی که اتفاقا منادیان آزادی جنبش دانشجویی ایجاد کرده‌اند و با اردوهای مختلط و مفاسد اخلاقی وضعیت را روزبه‌روز بدتر هم می‌کنند.»
رهبر انقلاب 12 آبان ماه سال 72 در دیدار با جمعی از دانشجویان می‌فرمایند: «بنده دلم می‌خواهد این جوانان ما، شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتّی دانش‌آموزان مدارس روی این ریزترین پدیده‌های سیاسی دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلی هم بدهید که خلاف واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دست‌هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیرسیاسی کنند. کشوری که جوانانش سیاسی نباشند، اصلاً توی باغ مسائل سیاسی نیستند، مسائل سیاسی دنیا را نمی‌فهمند، جریان‌های سیاسی دنیا را نمی‌فهمند و تحلیل درست ندارند. مگر چنین کشوری می‌تواند بر دوش مردم، حکومت و حرکت و مبارزه و جهاد کند!؟ بله؛ اگر حکومت استبدادی باشد، می‌شود. حکومت‌های مستبد دنیا، صرفه‌شان به این است که مردم سیاسی نباشند؛ مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند. اما حکومتی که می‌خواهد به دست مردم کارهای بزرگ را انجام دهد؛ نظام را می‌خواهد با قدرت بی‌پایان مردم به سر منزل مقصود برساند و مردم را همه چیز نظام می‌داند، مگر مردمش - به‌خصوص جوانان، و بالاخص جوانانِ دانشجویش- می‌توانند غیر سیاسی باشند!؟ مگر می‌شود!؟ عالِم‌ترین عالِم‌ها و دانشمندترین دانشمندها را هم، اگر مغز و فهم سیاسی نداشته باشند، دشمن با یک آبنبات تُرش می‌تواند به آن طرف ببرد؛ مجذوب خودش کند، و در جهت اهداف خودش قرار دهد! این نکات ریز را، باید جوانان ما درک کنند.»
علی دهقان، دبیر دفتر تحکیم وحدت در این‌باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «ما در فضای دانشگاه یک ایده مطلوبی را به نام تشکیلات اسلامی دانشجویی دنبال می‌کنیم که دانشجویان حاضر در این تشکیلات یک نقطه تمایزی با سایر دانشجویان دارند. در فضای دانشگاه آنچه که در پسِ ذهن هر دانشجوی ورودی جدید در بدو ورود به دانشگاه وجود دارد این است که بتواند در دانشگاه به عنوان یک نهاد صرفاً علمی تحصیل کرده و در آن حوزه و رشته و گرایشی که علاقه دارد پیشرفت کند. یک مسئله ما همین تعریف تک بعدی از دانشگاه است که متاسفانه در ذهن اکثر اولیاء و دانش‌آموزانی که تازه وارد دانشگاه می‌شوند وجود دارد.»
وی علت دوم عدم استقبال دانشجویان از فعالیت در تشکل‌های دانشجویی را متوجه خود تشکل‌های در ارتباط با تعامل با مخاطبین‌شان می‌داند و در این خصوص توضیح می‌دهد: «به‌طور مثال وقتی یک تشکل دانشجویی اکثر وقت خود و هدفش را برای ارتباط گرفتن با فضای جامعه و خارج از فضای دانشگاه می‌گذارد، طبیعتاً نباید انتظار داشت که دانشجویان جذب و درگیر چنین ایده و رویه و عملکردی شوند، زیرا این تشکل عنایتی به فضای دانشگاه نداشته و به طور طبیعی مخاطبینش را از دست داده است.»
دهقان در جمع‌بندی این بخش از اظهاراتش می‌گوید: «من فکر می‌کنم علاوه‌بر اینکه تشکل‌های دانشجویی باید عملکرد و فضای مطالبه‌گری‌شان را، هم در فضای دانشگاه تعریف کرده و تغییر و تحول ایجاد کنند و هم در فضای جامعه، باید توجه داشته باشیم که اساتید و مسئولان آموزش عالی کشور نیز در این حوزه نقش جدی دارند. ما وقتی درباره این حوزه‌ها با اساتید و مسئولان دانشگاه‌ها گفت‌وگو می‌کنیم، می‌بینیم که در فضای ذهنی آنها چیزی به نام فعالیت غیردرسی دانشجویی و تشکیلاتی تعریف نشده است. همه این عوامل وقتی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند باعث می‌شوند که بدنه دانشجویی کمتر سراغ چنین فضاهایی بیایند.»
لزوم حضور فعالانه تشکل‌های دانشجویی در شرایط کنونی
با توجه به شرایط فعلی و ضرورت حضور فعالانه جریان‌های دانشجویی، به نظر می‌رسد این جریان باید با اولویت‌بندی دقیق و عمل به هنگام، نقش تاریخی خود را همچون گذشته ایفا نماید.
نوریان در بخش پایانی گفت‌وگویش با گزارشگر کیهان، اظهار می‌دارد: «به نظرم مهم‌ترین اولویت جریان دانشجویی، آرمان‌خواهی و عدالت‌خواهی است و اگر آرمان‌های انقلاب از سوی دانشجویان سر دست گرفته شود و مطالبه صورت بگیرد، حرکت کشور به سمت اهداف پرشتاب‌تر خواهد شد. البته طبق فرموده رهبر معظم انقلاب خود جریان دانشجویی باید در کنار مطالبه‌گری، به تحقق آرمان‌ها نیز به انحاء مختلف کمک کنند. شرط چنین نقش‌آفرینی در وهله اول، خودسازی تشکل‌های دانشجویی است.»
دهقان نیز با ‌اشاره به نزدیکی ایام انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، درخصوص لزوم حضور فعالانه تشکل متبوعش توضیح می‌دهد: «ما به عنوان اتحادیه یک تشکل دانشجویی نقشی داریم، سایر دفاتر ما نیز نقش‌های جداگانه‌ای دارند. ما به عنوان اتحادیه، ناظر به فضای فعلی کشور درخصوص موضوع معیشت مردم و همچنین انتخاباتی که در پیش داریم، فعالیت‌های زیادی را تعریف کردیم که متناسب با فضای دانشگاه‌ها و فضای جامعه اجرا خواهیم کرد. به طور خاص برای انتخابات مجلس، ما یک سنخ وظایفی داریم ناظر به فضای دانشگاه‌ها به عنوان یک گروه مرجع تشکیلاتی و سیاسی برای تبیین شاخص‌های مطلوب نماینده‌های مجلس بدون اینکه از شخص خاصی نام ببریم. همچنین با توجه به این شاخص‌ها از کاندیداها دعوت می‌کنیم تا دیدگاه‌های خود را ارائه دهند و مورد پرسش و پاسخ و مطالبه‌گری دانشجویان قرار بگیرند.»
او در ادامه می‌گوید: «علاوه‌بر آن در قالب نشریات و نامه‌ها و بیانیه‌ها نیز، مولفه‌های مطلوب خود را منتشر می‌نماییم. در سطح اتحادیه نیز در یک موضع کلان‌تر بنا داریم به طور مستقیم با کاندیداهای نمایندگی مجلس به گفت‌وگو بنشینیم تا با شنیدن برنامه‌های آنها و بازخوردی که از سطح دانشگاه‌ها گرفته‌ایم، به عنوان نماینده‌ای از طیف‌های دانشگاهی، به دور از یک فضای هیجانی آنها را نقد کرده و مطالبات خود را مطرح ‌نماییم.»
سجاد اسدی در توضیح برنامه‌های اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در شرایط کنونی تصریح می‌کند: «به طور خاص در ارتباط با انتخابات پیش روی، ایده مرکزی انجمن اسلامی مستقل برای جریان‌سازی در کشور این است که از جریانات مختلف سیاسی انتظارات خود را مطالبه کنیم. البته تقسیم‌بندی‌های موجود این جریانات را اصلاً قبول نداریم و تقسیم‌بندی واقعی از نظر ما کارآمدی و غیرکارآمدی و همچنین انقلابی و غیرانقلابی بودن کاندیداهاست که در پارامترهای مختلف قابل ارزیابی است.»