رضا صفری
مطالبات و سخنان رهبر انقلاب درباره فضای مجازی آنچنان دقیق و کارشناسانه است که به جرأت و بدون اغراق می‌توان گفت که نه تنها در بین فضلا و بزرگان حوزه‌های علمیه، بلکه حتی در بین مسئولان اجرایی رده اول کشور نیز کسی را سراغ نداریم که این‌گونه بر این فضا احاطه داشته باشد.
رهبری انقلاب در یک نگاه فراگیر، لایه حاکمیتی و مدیریتی را جدای از بحث کاربری می‌دانند و درباره هرکدام از این حوزه‌ها، سخنانی هوشمندانه بیان داشته‌اند. اگر کسی به این نکته مهم توجه نکند، با یک تعارض بدوی در سخنان ایشان رو‌به‌رو شده و دچار خطایی راهبردی در مدیریت و استفاده از فضای مجازی خواهد شد.
لایه حاکمیتی و مدیریتی در فضای مجازی
لایه حاکمیتی در فضای مجازی، ناظر به مدیریت کلان و هدفمند است که کشور را از وابستگی، مستعمره و زیردست بودن نجات می‌دهد و در پی آن بسیاری از تهدیدات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی و... تا حدود زیادی دفع خواهد شد.
چند نمونه از مواردی که مقام معظم رهبری در ارتباط با حوزه حاکمیتی و مدیریتی فضای مجازی بیان فرموده‌اند و یا در راستای مطالبات ایشان قرار می‌گیرد:
ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در ‌تراز قدرت‌های تأثیرگذار جهانی و برخورداری از ابتکار عمل.
اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه.
 مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان در این عرصه.
 احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور.
مواجهه فعال و مبتکرانه با فضاي مجازي در سطح ملی و جهانی و توسعه آن به میزان آمادگی قطعی نظام (از نظر فنی و محتوایی) براي استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات آن.
به حداقل رساندن اتکاي کشور به کشورهاي دیگر در استفاده از فضاي مجازي و توابع آن در عرصه‌های فنی.
لزوم سلب سلطه دشمن
 ایشان در‌باره لزوم سلب سلطه دشمن می‌فرمایند:
«... امّا سلطه‌ دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد. نمی‌توانید شما برای اینکه مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیو تلویزیونتان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطلّاعاتی و ابزارهای اطلاعاتی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطه‌ فرهنگی دشمن است.» (بیانات در مراسم بیست‌ و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره) ۱۴/۰۳/۱۳۹۵)
گله‌مندی نسبت به عدم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات
ایشان در مورد شبکه اطلاعات بیان داشته‌اند:
«یکی دیگر از چیزهایی که در مدیریّت کشور - که بتوانید کشور را اداره کنید-  تأثیر دارد، مسئله‌ فضای مجازی است؛ فضای مجازی خیلی مهم است. در مسئله‌ فضای مجازی، آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله‌ شبکه ملّی اطّلاعات است. متأسّفانه در این زمینه کوتاهی شده، کاری که باید انجام بگیرد، انجام نگرفته؛ این[طور] نمی‌شود. اینکه ما به‌عنوان اینکه نباید جلوی فضای مجازی را گرفت، در این زمینه‌ها کوتاهی کنیم، این مسئله‌ای را حل نمی‌کند و منطق درستی هم نیست. خب امروز فضای مجازی مخصوص ما که نیست، همه‌ دنیا امروز درگیرند با فضای مجازی؛ کشورهایی که شبکه‌ ملّی اطّلاعات درست کرده‌اند و [فضای مجازی را] کنترل کرده‌اند به نفع خودشان و به نفع ارزش‌های مورد نظر خودشان، یکی دو تا نیستند. بهترینِ کشورها، قوی‌ترینِ کشورها، در این زمینه‌ها خطّ قرمز دارند؛ راه نمی‌دهند؛ خیلی از بخش‌های فضای مجازی اعزام‌شده‌ از سوی آمریکا و دستگاه‌های پشت‌سر و پشت‌صحنه‌ این قضیّه را راه نمی‌دهند؛ کنترل می‌کنند. ما هم باید کنترل کنیم؛ این کنترل کردن معنایش این نیست که ما ملّت را از فضای مجازی محروم کنیم؛ نه، معنایش این نیست. امروز بهمنی از گزاره‌های درست و نادرست دارد روی سر مراجعین اینترنت ما فرود می‌آید؛ اطّلاعات غلط، اطّلاعات نادرست، اطّلاعات مضر، شِبه اطّلاعات - بعضی چیزها اطّلاعات واقعی نیست، اطّلاع‌نمایی است-  خب اینها دارد مثل یک بهمنی فرود می‌آید؛ ما چرا باید اجازه بدهیم این اتّفاق بیفتد؟ ما چرا باید اجازه بدهیم آن چیزهایی که برخلاف ارزش‌های ما است، برخلاف آن اصول مسلّمه‌ ما است، برخلاف همان اجزا و عناصر اصلی هویّت ملّی ما است، به‌وسیله‌ کسانی‌ که بدخواه ما هستند، در داخل کشور توسعه پیدا کند؟ نه. کاری کنید که از منافع و سودها و بهره‌های فضای مجازی همه بتوانند استفاده کنند، سرعت اینترنت را افزایش هم بدهید - این کارهایی که باید انجام بگیرد، انجام بگیرد-  امّا در آن چیزهایی که به ضرر کشور شما، به ضرر جوان شما و به ضرر افکار عمومی ‌شما نیست؛ این چیز خیلی مهمّی است؛ این کار باید انجام بگیرد. بنابراین، مسئله‌ شبکه‌ ملّی اطّلاعات هم خیلی مهم است.» (بیانات در دیدار مسئولان نظام، 22/3/96)
لزوم بومی‌سازی سیستم عامل، موتور جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی
  لایه کاربری فضای مجازی
 منظور از لایه کاربری فقط در دست گرفتن یک بخش کوچک از فضای مجازی موجود است که البته مدیریت و اراده آن در دست دیگران است. زیرا در فضای مجازی، این مدیریت و حاکمیت است که تعیین‌کننده دست برتر است نه مصرف‌کنندگی و کاربری فعال در این حوزه.
 امروز می‌بینیم که با وجود غفلت، کج‌فهمی ‌و یا کم‌کاری در حوزه سرنوشت‌ساز مدیریت، مردم برای رفع نیازهای خود و نیروهای زبده جنگ نرم برای عقب نماندن از قافله، مجبور هستند که از باب ضرورت از همین فضای موجود برای پیشبرد مقاصد خود استفاده کنند. اما چنین چیزی به هیچ عنوان نمی‌تواند تأیید‌کننده فضای مجازی یله و رهای امروز باشد.
توجه به این نکته لازم است که ما با دو موضوع رو‌به‌رو هستیم:
 1-  راه اندازه واقعی-  نه نمایشی-  شبکه ملی اطلاعات، عرض‌اندام در برابر سایر رقبا در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در دست گرفتن واقعی فضای مجازی کشور.
2-  در نبود یک سیستم یکپارچه و پیشرفته داخلی، حضور هوشمندانه افراد تأثیرگذار- نه تأثیرپذیر- در فضای موجود.
توصیه‌های رهبری نسبت به حضور فعال، هوشمندانه و تأثیرگذار در فضای مجازی، استفاده جبهه انقلاب از ظرفیت اینترنت و رسانه‌های ارتباطی نوین برای دفع شبهات و پاسخگویی و همچنین بسط فرهنگ غنی ایرانی اسلامی و... به نوعی زیرمجموعه لایه‌های کاربری قرار می‌گیرند. اما آیا این توصیه‌ها نشان از این دارد که ایشان همه مختصات موجود در این فضا را پذیرفته‌اند؟
با نگاه به مجموعه دیدگاه‌های رهبری به دست می‌آید که، اینترنت موجود و وضعیت فعلی فضای مجازی مورد رضایت سکان‌دار انقلاب اسلامی نیست. محتوای نامناسب، شبهات گسترده علیه مقدسات و ارزش‌های اسلامی- ایرانی، سلطه دشمن در مدیریت و حاکمیت این فضا، از جمله آسیب‌ها و تهدیدهای وضعیت کنونی است که در کلمات ایشان بعضی از آنها به‌تصریح و بعضی دیگر با‌ اشاره و کنایه مطرح شده است.
 این موارد در کنار ده‌ها و صدها آسیب دیگر باعث شده فضای مجازی فعلی نه‌تنها مطلوب نبوده بلکه به‌ هیچ ‌عنوان قابل ‌پذیرش نیست و لازم است بدون فوت وقت، شرایط مطلوب و قابل پذیرش بر فضای مجازی کشور حاکم شود. متأسفانه برخی از نیروهای دلسوز جریان انقلاب، بیش از آنکه به مطالبه اول ایشان که راهبردی‌تر و اساسی‌تر است توجه کنند، بر روی مطالبه دوم یعنی حوزه کاربری صرف تمرکز کرده و می‌گویند: مگر نمی‌بینید که رهبری انقلاب معتقدند که باید در این فضا حضور داشته باشید؟
در حالی که باید گفت کسی منکر حضور در این فضا نیست. ولی باید تأمل کنیم که آیا حضور ما، حضور استقراری است یا اضطراری؟
قطعاً به‌دلیل آماده نبودن شرایط و همچنین نگاه عقب‌افتاده وزارت ارتباطات و برخی از اعضای شورای عالی فضای مجازی نسبت به اینترنت و رسانه‌های نوین، نمی‌توانیم دست روی دسته گذاشته و نظاره‌گر هجمه‌های سنگین علیه مردم و کشورمان باشیم و مجبور و مضطر هستیم که از امکانات موجود استفاده کنیم، ولی باید بدانیم که جنگ در این شرایط جنگ در شرایط سخت است که بسیار پرتلفات و کم‌ثمر است و عقل و شرع قبول نمی‌کند در صورتی که بتوان شرایط را عوض کرد، فضای شرایط سخت را برای جنگیدن انتخاب کنیم.
بنابراین مقام معظم رهبری در ضمن توصیه به حضور تأثیرگذار در فضای مجازی، وضعیت موجود فضای مجازی را به هیچ عنوان قبول نداشته و از مجموعه‌های دانشگاهی و مسئولان بارها خواسته‌اند که با جهاد علمی ‌کشور را از وابستگی در این فضا نجات دهند و با تسلط بر فناوری و ابتکار عمل، مدیریت و حاکمیت این فضا را به دست بگیرند.