پُز عالی رتبه‌بندی و جیب خالی معلمان
درباره رتبه‌بندی معلمان طی سال‌های گذشته اخبار بسیاری منتشر شده است اما هنوز آئین‌نامه رتبه‌بندی معلمان، مراحل تصویب را طی می‌کند.
به گزارش فارس، ماجرای رتبه‌بندی فرهنگیان از آن دست برنامه‌ها در وزارت آموزش و پرورش است که بیش از ماحصل اجرایی آن، خبرهایش حاشیه‌ساز است؛ موضوعی که مدت‌هاست فرهنگیان را آزرده‌خاطر ساخته است.
یکی از دبیران دوره متوسطه شهر تهران می‌گوید: مدت‌هاست از رتبه‌بندی حرف زده می‌شود اما واقعا از رتبه‌بندی خبری نیست و جالب اینکه اخباری منتشر می‌شود مبنی بر اینکه به حقوق ما مبالغی اضافه می‌شود. این اخبار در شرایطی مطرح می‌شود که هنوز رتبه‌بندی در حال بررسی است و به تصویب نرسیده است و چرا باید از آن حرف زده شود.
وی می‌افزاید: واقعا بین آشنایان و همسایگان احساس خجالت می‌کنیم؛ همه فکر می‌کنند که ما به آنها دروغ می‌گوییم؛ حتی وقتی مسئولان به ما می‌گویند مطالبات‌تان پرداخت می‌شود، پرداخت نمی‌شود یا فقط بخشی از آن پرداخت می‌شود ولی به‌گونه‌ای اطلاع‌رسانی می‌شود که انگار همه مطالبات پرداخت شده است و حقوق ما را هم افزایش دادند.
ماجرای رتبه‌بندی معلمان
در راهکار 2-10 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به «استقرار نظام سنجش صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای، تعیین ملاک‌های ارزیابی و ارتقای مرتبه (نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی معلمان و تقویت انگیزه ارتقای شغلی به آنان بر اساس نظام معیار اسلامی» و همچنین در راهکار 3-10 بر «اصلاح قوانین و مقررات موجود استخدامی، مالی و اداری متناسب با حرفه‌‌های تخصصی و مشارکت دستگاه‌های ذی ربط» تأکید شده است.
در اولین لایحه رتبه‌بندی معلمان رتبه‌های «مربی معلم»، «استادیارمعلم»، «دانشیارمعلم» و «استادمعلم» پیش‌بینی شد.
بر این اساس در سال 92، لایحه رتبه‌بندی معلمان با عنوان نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان و جذب و تأمین منابع انسانی در دولت تصویب و به مجلس برای بررسی ارائه شد؛ این نظام رتبه‌بندی توسط حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر وقت آموزش و پرورش تدوین شد.
در این لایحه‌ها، رتبه‌های «مربی معلم»، «استادیار معلم»، «دانشیار معلم» و «استاد معلم» پیش‌بینی شده بود؛ از جمله اهداف این رتبه‌بندی شامل «افزایش انگیزه و کارآیی معلمان در انجام وظایف و اثربخشی فعالیت‌های آنان برای شکوفا شدن شایستگی‌های دانش‌آموزان»، «ارتقای منزلت اجتماعی و صلاحیت و مرجعیت علمی و مهارت‌های حرفه‌ای معلمان و نیز بالا بردن سطح معیشت آنان»، «توسعه مشارکت معلمان در فرآیند بهسازی برنامه‌های، آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فرهنگی» و «سنجش مستمر صلاحیت‌های تخصصی و حرفه‌ای معلمان» است.
از دیگر اهداف آن می‌توان به «ایجاد انگیزه در زمینه‌سازی برای مشارکت و دخالت دانش‌آموزان در امر تعلیم و تربیت»، «بهبود و ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت و ایجاد رابطه بین درجه کارایی و میزان پرداخت»، «ایجاد انگیزه برای مطالعه دایمی و به روز شدن دانش معلمان با پیشرفت‌های علمی، فنی و هنر معلمی»، «آماده ساختن معلمان برای انجام مسئولیت‌های تربیتی دانش‌آموزان و ایجاد زمینه مشارکت و همکاری‌های خانواده برای فعالیت‌های آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان»، «ایجاد انگیزه، برای مشارکت در برنامه‌های تربیتی مدارس و انجام امور پژوهشی مرتبط با مسئولیت‌های آموزشی و فعالیت‌های پرورشی» و «ایجاد انگیزه، در معلمان، به منظور آماده‌سازی دانش‌آموزان برای ورود به عرصه‌های مختلف جامعه» اشاره کرد.
سرنوشت نافرجام نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان
در نشست علنی 20 فروردین 93 مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی طرح نظام رتبه‌بندی معلمان عنوان شد که این طرح مغایر اصول 60، 74 و 75 قانون اساسی است ضمن اینکه با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه پنجم توسعه نیز مغایرت دارد و در نتیجه نمایندگان مجلس با طرح نظام رتبه‌بندی معلمان با 99 رأی موافق، 61 رأی مخالف و 21 رأی ممتنع از مجموع 198 نماینده حاضر در صحن علنی مخالفت کردند.
پس از این ماجرا، مسئولان آموزش و پرورش، تدوین لایحه جدیدی را برای رتبه‌بندی در دستور کار قرار دادند؛ لایحه‌ای که با طرح نظام رتبه‌بندی تفاوت‌های بسیاری داشت و البته تا زمانی که توسط آموزش و پرورش تکمیل و به دولت ارسال شود، زمانی را هم به خود اختصاص داد.
اجرای ناقص طرح رتبه‌بندی فرهنگیان
اواسط سال 94 بود که طرح رتبه‌بندی به مرحله اجرایی رسید؛ مهر سال 94 علی‌اصغر فانی وزیر وقت آموزش و پرورش درباره طرح رتبه‌بندی معلمان اظهار داشت: این طرح پس از تصویب در هیئت وزیران، مراحلی را طی و شاخصه‌های آن چندی پیش از سوی شورای توسعه مصوب شد؛ از شورای توسعه اجازه گرفتیم به جای اعمال همه شاخص‌ها، سه، چهار شاخص را مبنا قرار دهیم تا بتوانیم احکام را زودتر صادر کنیم؛ اکنون احکام رتبه بندی در حال صدور است و زودتر از پایان مهر این امر به اتمام می‌رسد و تأثیر خود را در حقوق فرهنگیان خواهد گذاشت.
فانی افزود: رتبه‌بندی دو هدف دارد؛ نخست افزایش شایستگی‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای است و به تبع آن افزایش حقوق اتفاق می‌افتد؛ وقتی همکار ما بداند براساس یک‌سری شاخص‌ها ارزیابی می‌شود، تلاش می‌کند که آن مهارت‌ها را کسب کند؛ مرحله اول طرح رتبه‌بندی در سال‌های 94 و 95 اجرا می‌شود. دولت برای سال 94، 1350 میلیارد تومان و برای سال آینده هم 3500 میلیارد تومان در نظر گرفته است. بنا براین دو سال 94 و 95 اجرای فاز اول طرح رتبه بندی است و سال 96 بر اساس سند تحول، فاز دوم طرح رتبه‌بندی اجرا می‌شود که امیدواریم در آن زمان شاهد تحولات بیشتری در حقوق فرهنگیان باشیم.
در آن زمان گلایه‌های زیادی درباره نحوه رتبه‌بندی مطرح شد و برخی از فرهنگیان هم مشمول این رتبه‌بندی قرار نگرفتند.
رتبه‌بندی شامل حدود 900 هزار نفر در آموزش و پرورش شد
اواسط مهر 95، سید حسن حسینی مدیرکل وقت امور اداری و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش اظهارداشت: دولت در سال 94 مصوبه‌ای داشت و قرار شد بر اساس ضوابط و مقرراتی که به تصویب شورای توسعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌رسد، معلمان بتوانند به رتبه‌های پایه، ارشد، خبره و عالی ارتقا پیدا کنند؛ مطابق این دستورالعمل، معلمان با رتبه بندی می‌توانند از 15، 25، 35 و 50 درصد افزایش حق شغل بهره‌مند شوند؛ یعنی فردی که از تاریخ اول مهر 94 به رتبه عالی ارتقا پیدا می‌کرد، 50 درصد افزایش حق شغل داشت.
وی با بیان اینکه رتبه‌بندی شامل نیروهای قراردادی نمی‌شود، خاطرنشان کرد: آموزش و پرورش حدود 960 هزار کارمند دارد که از این عدد، حدود 13 هزار نفر نیروی قراردادی هستند و مشمول رتبه بندی نمی‌شوند، زیرا این طرح فقط مشمول نیروهای رسمی و پیمانی که دبیر، هنرآموز، مدیر، معاون، مربی بهداشت و مراقب سلامت است، می‌شود؛ همچنین حدود 66 هزار نفر در آموزش و پرورش هستند که پست‌های خدماتی دارند، مانند خدمتگزار، انباردار، کارپرداز و راننده که مشمول این طرح نمی‌شوند.
مدیرکل وقت امور اداری و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه رتبه‌بندی شامل حدود 900 هزار نفر در آموزش و پرورش شد، گفت: حال فردی که می‌خواست مشمول رتبه پایه شود نیاز به 6 سال سابقه خدمت دارد و براساس ضوابطی که در شورای توسعه پیش‌بینی شده بود، نمره ارزشیابی آنها نباید کمتر از 75 باشد. همچنین براساس شاخص‌هایی که در فرم‌ها پیش‌بینی شده بود باید به 70 درصد آن شاخص می‌رسیدند؛ فردی که در نظر داشت به رتبه ارشد برسد باید 12 سال سابقه خدمت به اضافه آن شاخص‌های مورد نظر را داشته باشد. فردی که در نظر داشته تا به رتبه خبره برسد باید 18 سال سابقه خدمتی داشته باشد و رسیدن به رتبه عالی 24 سال سابقه خدمت نیاز دارد.
وی ادامه داد: در آن مصوبه گفته شده بود که آموزش و پرورش کار گروه‌های سنجش صلاحیت را تشکیل و آن افراد، معلمان را ارزیابی می‌کردند. در اول مهر 94 فرصت تشکیل کارگروه را نداشتیم و در آنجا شورای توسعه مصوب کرد تا همکاران با این موضوع منطبق شوند. در آن زمان هر کسی بر اساس سابقه خدمت مشمول این اتفاق شد؛ همچنین فقط آنهایی که سابقه کمتر از 6 سال داشتند مشمول رتبه بندی نشدند، زیرا آخرین استخدامی آموزش و پرورش مربوط به ورود 40 هزار نفر در سال 89 بود.
حسینی با بیان اینکه حداکثر افزایش حقوق برای فردی که رتبه عالی داشت، 529 هزار تومان بود، خاطرنشان کرد: حدود 48 درصد نیروهای آموزش و پرورش با سابقه بیشتر از 24 سال هستند، در نتیجه این تعداد در رتبه عالی قرار گرفتند؛ با انجام رتبه بندی معلمان میانگین 350 هزار تومان به حقوق معلمان اضافه شد.
ویژگی‌های نظام جدید رتبه‌بندی فرهنگیان
پس از کش و قوس فراوان درخصوص لایحه رتبه‌بندی معلمان، در نهایت متن جدیدی آماده شد؛ 23 مرداد 96، احمد عابدینی معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش به تشریح طرح رتبه‌بندی فرهنگیان پرداخت.
وی گفت: نظام رتبه‌بندی ۲ سال قبل اجرا شد که از نظر ما اجرای آن با تعجیل بوده است و رتبه‌بندی مورد نظر سند تحول بنیادین نبود و به نوعی اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری صورت گرفت.
عابدینی با اشاره به تفاوت این نظام رتبه‌بندی با رتبه‌بندی که در سال‌های گذشته اجرا شده است، افزود: طرح رتبه بندی را در کنار سنجش صلاحیت مورد توجه قرار دادیم و تمام تلاش بر این بود تا محتواها مبتنی بر مفاهیم و راهکارهای سند تحول بنیادین باشد؛ به صورت کارشناسی ابعاد مختلف موضوع را مورد توجه قرار دادیم. یکی از موضوعات شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی بود که از میان ۴۰۰ ویژگی و شاخص‌ها از طریق روش غربالگری ۱۲ شاخص اصلی و زیرشاخص را انتخاب کردیم.
نظام رتبه‌بندی جدید فرهنگیان از ۵ تا یک است
وی ادامه داد: همه اعمال، رفتار و اقدامات ما در رتبه بندی بر صلاحیت معلم است و هر آنچه که می‌تواند کسب کند؛ از نظر ما باید نظامی مطرح شود که وجه تمیز داشته باشد و در حال حاضر نظام ما توزیع مساوی حقوق و مزایاست؛ در صورتی که معیار رتبه‌بندی را نظام امتیازی قرار دادیم، هر کسی در نظام تعلیم و تربیت تلاش کند دیده می‌شود.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با بیان اینکه پنج رتبه را در طرح رتبه بندی معلمان پیش‌بینی کرده‌ایم، اظهار داشت: نظام رتبه بندی فرهنگیان از پنج تا یک است؛ هر کسی وارد آموزش و پرورش می‌شود باید در ابتدا پنج سال خدمت کند و عملکرد موفق داشته باشد و اگر مستنداتی از شاخص‌های ما داشته باشد رتبه پنجم را خواهد گرفت و به ترتیب با گرفتن شاخص‌های این نظام ضمن حفظ کردن صلاحیت‌های رتبه قبل به رتبه‌های بالاتر می‌آید و بهترین رتبه ما، یک است.
وی با اشاره به گروه‌هایی که در نظام تعلیم و تربیت وجود دارد، گفت: ما چهار گروه را در نظام رتبه‌بندی قرار داده‌ایم. یک گروه که تحت عنوان معلم هستند که در سر کلاس تدریس می‌کنند؛ گروه دوم کارکنان آموزشی هستند؛ افرادی که در مدرسه عنوان مدیر، مشاور و معلم پرورشی فعالیت می‌کنند. گروه سوم افرادی هستند که در حوزه ستادی و اداری مشغول به کار هستند و گروه چهارم نیز صرفا به صورت اداری استخدام شده‌اند که نیروهای خدماتی هستند و در رتبه‌بندی قرار نمی‌گیرند. باید نظام ارتقای گروه چهارم جدا دیده شود اما سه گروه اول براساس شاخص‌ها رتبه کسب خواهند کرد.
عابدینی بیان کرد: برای نمونه شاخص‌های ما در رتبه بندی آراستگی و پوشش معلم، مقاله‌نویسی، تالیف کتاب، رتبه‌آوری در سطح ملی و بین‌المللی، تسلط به زبان‌های خارجی، فعالیت در مناطق خاص به صورت داوطلبانه، فعالیت در طراحی و تولید مواد آموزشی، اختراع، داشتن دانش حرفه‌ای و توانمندی، اخلاق حرفه‌ای، مهارت یاددهی، مرجع بودن علمی، مشارکت در مدرسه، بهداشت جسمی و روانی و ارتباط رشته تحصیلی است.
رتبه‌بندی معلمان در مسیر تصویب
بیستم اسفند 97 سید محمد بطحایی وزیر وقت آموزش و پرورش درباره آخرین وضعیت لایحه رتبه‌بندی معلمان اظهار داشت: امیدواریم این لایحه تا پایان امسال در دولت مطرح شود و به سرعت بتوانیم به مجلس ارسال کنیم؛ آنچه می‌توانم عرض کنم این است که دولت مصمم است تا رتبه‌بندی معلمان حتما تصویب و اجرایی شود.
وی درخصوص زمان اجرای این طرح و اینکه آیا به مهر سال 98 می‌رسد، گفت: به لطف خداوند از مهر سال آینده اجرا می‌شود.
اردیبهشت 98، علی الهیار ترکمن معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش گفت: کلیات رتبه‌بندی شامل طبقات حرفه‌ای و رتبه‌ای فرهنگیان است که چهار رتبه را مشخص کرده است؛ رتبه نخست برای همه اجرا می‌شود، در رتبه دوم افراد بر اساس عوامل عملکردی، گواهینامه‌ها و مستندات ارزیابی می‌شوند، رتبه سوم و چهارم نیز اکتسابی است و این‌گونه نیست که همه افراد را در این رتبه‌ها قرار دهیم و باید حتماً از آخرین رتبه‌ای که فرد می‌گیرد یک دوره زمانی گذشته باشد و شرایط و امتیازاتی را کسب کند تا به رتبه سوم و چهارم دست یابد.
چهارم شهریور امسال سید جواد حسینی سرپرست وقت وزارت آموزش و پرورش از اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان از ابتدای مهر امسال خبر داد و اظهار داشت: این طرح در قالب دو هزار میلیارد تومان اجرا می‌شود که البته رئیس سازمان برنامه و بودجه 10 درصد دیگر نیز به این مبلغ اضافه کرده است و بر اساس آن به صورت میانگین بین 400 تا 600 هزار تومان نیز به حقوق معلمان اضافه خواهد شد؛ البته طرح رتبه‌بندی معلمان که رتبه‌بندی استاندارد بر اساس سنجش صلاحیت‌هاست باید در دولت به تصویب برسد و به مجلس ارائه شود.
دهم شهریور ماه امسال کارگروه تخصصی رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان با حضور سرپرست وزارت آموزش و پرورش و متشکل از نمایندگان سازمان اداری و استخدامی کشور، سازمان برنامه و بودجه، معاونت حقوقی تشکیل جلسه داد و پس از بحث و بررسی درخصوص ابعاد و سازوکارها و نحوه اجرای رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان از ابتدای مهر سال جاری، به جمع‌بندی نهایی رسید.
در این جلسه متن پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش شامل اهداف، استلزامات، تعاریف، شاخص‌های بخش صلاحیت معلمان، گواهینامه صلاحیت معلمی، مشمولان، شرایط و ضوابط ورود، نظام ارتقای ساختار اجرایی، فرآیند اجرا و امتیازات مالی مورد بررسی اعضای کارگروه قرار گرفت و پس از جمع‌بندی مقرر شد این متن برای طرح در کمیسیون امور اجتماعی دولت به دفتر هیئت دولت ارسال شود.
حمیدرضا حاجی‌بابایی رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس 23 شهریور امسال گفت: تقلیل نظام رتبه‌بندی معلمان به افزایش حقوق مقطعی معلمان ظلمی بزرگ به معلم، سند تحول بنیادین و نظام رتبه‌بندی معلمان است.
مهر رسید و از رتبه‌بندی خبری نشد
به رغم اظهارنظرهای متعدد درباره اجرای رتبه‌بندی معلمان از مهر امسال اما رتبه‌بندی اجرا نشد و در حقوق معلمان هم فعلا خبری نیست.
دوم مهر امسال محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در مورد معیشت معلمان نظام رتبه‌بندی پیش‌بینی شده است، گفت: نظام رتبه‌بندی باتوجه به صلاحیت‌های حرفه‌ای و تخصصی معلمان می‌تواند تا حدی برطرف‌کننده مشکلات باشد. در حال حاضر آیین‌نامه رتبه بندی در کمیسیون اجتماعی دولت است و تا دو، سه هفته آینده به صحن دولت خواهد رسید و با تصویب دولت رتبه‌بندی فرهنگیان اجرا خواهد شد اما زمان اجرای رتبه‌بندی از ابتدای مهر خواهد بود.
از فرصت دو، سه هفته‌ای وزیر هم گذشت و حاجی میرزایی 23 مهر امسال هم درخصوص آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان اظهارداشت: آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان در دستور کار دولت قرار دارد؛ در حال تصویب این آیین‌نامه هستیم و زمانی که تصویب شد، اجرا می‌شود و اعمال آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان از ابتدای مهرماه سال 98 خواهد بود.
رتبه‌بندی چه زمانی به سرانجام می‌رسد؟
هنوز معلوم نیست که رتبه‌بندی معلمان چه زمانی به تصویب می‌رسد که البته بر اساس گفته‌های وزیر آموزش و پرورش، اعمال آن از ابتدای مهر خواهد بود اما آنچه مشخص است، این بوده که آیین‌نامه تنظیم شده با آنچه در ابتدا مطرح شده بود، تفاوت بسیاری دارد.
با این شرایط باید صبر کرد و دید که آیا این آیین‌نامه در نهایت به تصویب خواهد رسید و نکته دیگر اینکه مگر قرار نبود که لایحه باشد و برای تصویب به مجلس برود، آیا دیگر رتبه‌بندی معلمان مجوز مجلس را نیاز ندارد؟ و اینکه آیا آنچه اجرا خواهد شد، نظر معلمان را در جهت رتبه‌بندی تأمین می‌کند؟