پرسش:
حضور مبارک امام رضا(ع) در ایران تا چه حدی در جهت گسترش فرهنگ تشیع در ایران موثر بود؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال ضمن تاکید بر حضور امام رضا(ع) در ایران بنا به درخواست و اجبار مأمون خلیفه‌عباسی به دو مورد از آثار و برکات این حضور مبارک در جهت تقویت گسترش  فرهنگ تشیع در ایران شامل: 1- پاسخگویی به سوالات مردم 2- اثبات مقام علمی امام رضا(ع) در مناظرات با دانشمندان اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی ‌می‌گیریم.
3. تداوم مهاجرت فرزندان و نوادگان ائمه(ع) به ایران
در پي مهاجرت امام به ايران عده زيادي از فرزندان و نوادگان ائمه(ع) نيز به ايران آمدند و در شهرها و مناطق مختلف و دور افتاده ساكن شدند كه اين امر هم باعث آشنايي مردم با فرهنگ اهل بيت(ع) شد و موجب گرايش مردم به شيعه و گسترش و ترويج تشيّع گرديد. از طرفي هم، مأمون چون خود را طرفدار علويان معرّفي مي‌كرد و فضاي نسبتاً باز نسبت به خلفاي پيش از خود به وجود آورده بود نمي‌توانست مانع از تبليغ و ترويج تشيع شود. و لذا با حضور امام‌رضا(ع) در ايران و مهاجرت عده‌اي از علويان فرصتي پيش آمده بود كه اكثر مردم ايران و شهرهاي شيعه‌نشين علناً به شيعه و علوي بودن خود افتخار كرده و آن را تبليغ و ترويج مي‌كردند.
4. عملکرد امام رضا(ع) بر اساس سیره پیامبر(ص)
تأثير ديگر حضور امام در ايران و گسترش تشيع: عملكرد امام رضا(ع) بر طبق روش و سنّت پيامبر عمل در عبادات بود. آن حضرت در مدتي كه در خراسان بودند در اجراي عبادات سعي داشتند كه روش و سنّت نبوي(ص) را زنده كند و لذا وقتي مأمون از امام خواست تا نماز عيد را بخواند حضرت طبق سنّت پيامبر(ص) و بدون تجمّلات شاهانه عمل كردند و تأثير اين مسئله در بين مردم به حدّي بود كه مأمون دستور داد امام را از نيمه راه برگرداندند.
5. تشریح جایگاه اهل بیت(ع) برای سران قبایل با ارسال نامه
در مدّتي كه امام در مرو بودند با ارسال نامه‌هايي به اطراف و سران قبايل و تبيين جايگاه اهل بيت(ع)و بيان برخي مسائل كلامي و اخلاقي كه ميان شيعه و سنّي از مسائل اختلافي بود، مي‌خواستند مردم بيشتر با حقايق دين و قرآن آشنا شده و وحدت بين مسلمين بر قرار شود. لذا اين امر نيز باعث شد تعداد زيادي به تشيّع گرايش پيدا كرده و موجب گسترش تشيع گردد.
بنابراين مي‌توان گفت كه از همان ابتداي ورود امام به ايران حضرت روشي را انتخاب كردند كه خنثي كننده نقشه‌هاي مأمون باشد و لذا با وجود اينكه امام را از مناطق شيعه نشين عبور ندادند ولي باز هم امام در ارتباطي هر چند اندك كه با مردم پيدا مي‌كردند به سؤالات مردم با سعه صدر جواب مي‌دادند و حقانيت اهل بيت‌(ع) را در مجالس مختلف بيان مي‌نمودند و همچنين با پيروزي امام در جلسات مناظره علمي و عمل نمودن بر طبق سنّت رسول خدا(ص)در عبادات و ارسال نامه‌هايي براي سران قبايل مختلف و تشريح جايگاه اهل بيت (ع) موجب گسترش تشيع در ايران شدند. و همچنين با آمدن حضرت به ايران و ايجاد فضايي مناسب. عده‌اي از علويان نيز عازم ايران شدند و در مناطق مختلف مسكن گزيده و به تبليغ و ترويج علني تشيّع و مكتب اهل بيت(ع) پرداختند كه اين امر نيز باعث گسترش تشيع در ايران گرديد.