فاطمه قاسم‌آبادی
زمانی که سخن از نژادپرستی میان سفیدپوستان و سیاه‌پوستان به میان می‌آید، نام ایالات متحده آمریکا مانند یک تابلوی نئونی در شب تاریک، می‌درخشد. به خاطر همین هم ساخت فیلم و سریال در مورد ظلم‌های نژادپرستانه در هالیوود، با توجه به شدت گرفتن درگیری بین سیاه‌پوستان و سفیدپوستان نژادپرست در آمریکا، امری کاملا طبیعی و حتی ضروری به حساب می‌آید و سالانه تولیدات زیادی با موضوعات اینچنینی ساخته می‌شود. سریال «وقتی ما را ببینند» هم یکی از همین تولیدات است که بی‌عدالتی پلیس و سیستم قضایی آمریکا علیه پرونده‌ای خاص را، به تصویر می‌کشد.
داستانی واقعی
«وقتی ما را ببینند» یا (When They See Us) نام مینی‌سریالی چهار قسمتی است در ژانر زندگی‌نامه، تاریخی و درام به کارگردانی «ایوا دوورنی» محصول سال 2019 شبکه نت‌فلیکس آمریکا.
داستان این مینی سریال در مورد ماجرایی است که 30 سال قبل در دنیای واقعی و در سنترال‌پارک نیویورک اتفاق افتاد؛ پنج نوجوان سیاه‌پوست فردای روزی که به زنی سفیدپوست حمله و تجاوز شد، توسط پلیس دستگیر می‌شوند و به خاطر تجاوزی که مرتکب نشده بودند، بعد از فراز و نشیب‌های فراوان و با وجود اینکه پلیس و دادگاه هیچ مدرکی علیه آنها نتوانست پیدا کند، بی‌گناه محکوم می‌شوند.
در مینی‌سریال وقتی ما را ببینند، داستان از یک روز عادی در محله هارلم که محله معروف سیاه‌پوستان فقیر و اغلب کارگر است، شروع می‌شود. پنج نوجوان که کوچک‌ترین‌شان تنها 13 سال داشت برای تفریح به سنترال‌پارک می‌روند و از بد ماجرا در همان شب، به زنی سفید‌پوست که برای تمرین و دویدن به پارک آمده بود، در قسمت‌های خلوت‌تر پارک حمله می‌شود و این زن مورد تجاوز قرار می‌گیرد.
از طرف دیگر ماجرا، پنج نوجوانان سیاه‌پوست به همراه دوستان دیگرشان که آن شب به پارک آمده بودند، به شوخی مشغول ترساندن سفید پوستانِ در پارک بودند و با خنده و شوخی بین خودشان، مثلا تفریح می‌کردند.
چند ساعت پس از این جنایت پلیس که با جسم نیمه‌جان زن سفیدپوست مواجه شده بود، برای پیدا کردن مدرک جرم دست به کار می‌شود و چون نمی‌تواند مدرک و مقصری پیدا کند، برای حفظ ظاهر و پیدا کردن جواب برای مطبوعات، فردای آن روز به‌صورت رندوم، پنج نوجوان را که آن شب در پارک بودند را دستگیر می‌کند و به زور و تهدید از آنها اعتراف می‌گیرد و به دادگاه می‌فرستد....
سیاه‌پوستان مقصرند
یکی از مهم‌ترین نکات مینی‌سریال وقتی ما را ببینند، در نشان دادن عدم اتحاد شخصیت‌های سیاه‌پوست است. کارگردان در این مینی‌سریال سعی کرده تا نشان دهد مهم‌ترین دلیل به زندان افتادن این نوجوانان سیاه‌پوست، حتی بالا‌تر از فساد در میان پلیس بازجو و دستگاه قضایی آمریکا، به خاطر حماقت این نوجوانان و خانواده‌های‌شان است. این مطلب شاید تا حدودی درست باشد ولی نقش زور و خشونت پلیس در گرفتن اعتراف از این نوجوانان و اجبار آنها در شهادت علیه هم نوعی که حتی او را نمی‌شناسند، در این مینی‌سریال درست به تصویر کشیده نشده... پلیس در واقعیت ماجرا می‌دانسته که این نوجوانان بی‌گناه هستند و با دادن کد و داستان مورد نظر خود به این نوجوانان، در واقع صورت مسئله را پاک کرده و دردسر را از خود دور کرده ولی در سریال وقتی ما را ببینند، مخاطب با پلیس متخلف و در عین حال دو به شکی رو‌به‌رو است که با وجود اینکه خودش این نوجوانان را مجبور به شهادت دروغ کرده و داستانی برای گفتن به آنها داده، در نهایت نمی‌داند که این نوجوانان مقصر هستند یا خیر!
البته این کاملا طبیعی است که وقتی قرار است فیلم یا سریالی در آمریکا، ظلم به سیاه‌پوستان و بی‌عدالتی را نشان دهد، حتما تقصیر را بین طرفین ماجرا و به تعبیری بین ظالم و مظلوم به‌طور مساوی تقسیم می‌کند و حتی کفه سنگین‌تری برای طرف مظلوم در نظر می‌گیرد ولی در مورد این ماجرا، کارگردان زیاده‌روی کرده است.
ترامپ از گذشته تا به حال
یکی از نکات قابل توجه در این مینی‌سریال، به تصویر کشیدن چهره نژادپرست «دونالد ترامپ» در 30 سال گذشته است. در سریال «وقتی ما را ببینند»، در قسمت‌هایی صحبت‌های دونالد ترامپ در تلویزیون، پیرامون مسئله سیاه‌پوستان و سعی در برگرداندن نمادین مجازات اعدام برای این مثلا متجاوزین سیاه‌پوست، را در پی حادثه سنترال‌پارک می‌بینیم.
البته در حال حاضر و با توجه به دید منفی مردم دنیا نسبت به تفکرات و رفتار ترامپ که حالا دیگر رئیس‌جمهور آمریکاست، طبیعی است که سریال با این‌ گریز به گذشته، سعی کرده تا هم با موج ضد ترامپ، همراه شود و نظر مخاطب عام را جلب کند و هم بگوید هر چند رئیس‌جمهور فعلی آمریکا عقاید نژادپرستانه دارد ولی مردم آمریکا با وجود علم به این مسئله، باز هم به او رای دادند و در حقیقت مشکلی با نژادپرستی رئیس‌جمهورشان ندارند.
بی‌عدالتی که تسویه شد
در نهایت مینی‌سریال وقتی ما را ببینند، با صحنه‌هایی از تغییر رای دادگاه به خاطر اعتراف مقصر اصلی ماجرا و آزادی هر پنج نوجوان سیاه‌پوست که دیگر به سن جوانی رسیده بودند، تمام می‌شود و برای حسن ختام هم به‌صورت زیرنویس در انتهای سریال می‌بینیم که در نهایت دادگاه فدرال به خاطر بی‌گناه زندانی کردن این نوجوانان، مبلغ 41 میلیون دلار را به‌عنوان غرامت به آنها می‌پرازد و سریال با نشان دادن چهره واقعی این پنج نوجوان در حال حاضر و نوشتن خلاصه‌ای از زندگی، ازدواج و... آنها، به اصطلاح می‌خواهد به مخاطب بگوید که زندگی، روال عادی خود را برای این پنج نفر از سر گرفته و حالا هم که حق به حقدار رسیده است.
این فرم پایان‌بندی و نوع نگاه به بی‌عدالتی که بعد از 25 سال با پرداخت مبلغی خریداری می‌شود و بدون اینکه مقصر یا مقصرین واقعی محکوم شوند، قابل توجه است و نشان از سیستم همچنان نژادپرست و غیرقابل اصلاح قضایی آمریکا دارد.
مینی‌سریال «وقتی ما را ببینند» هم مانند دیگر آثار همتای خود در این سال‌ها، با رویکردی خنثی و تنها در راستای نشان دادن وضعیت سیاه‌پوستان در آمریکا و نه اعتراض و خشم این نژاد ستمدیده، تمام می‌شود و کارگردان نمی‌تواند یا نمی‌خواهد حرف جدیدتری بزند.