نگاهی به نقش مساجد در جریان انقلاب اسلامی
شعله آتشی که روزنامه اطلاعات برافروخت!
سران نظامی و امنیتی استان قزوین که قادر به تسلط بر اوضاع نبودند و نمیتوانستند مانع از تظاهرات و انجام مراسم سوگواری مردم شوند، در اظهارات و اقداماتی سطحی و شتابزده کوشیدند تا مانع از برگزاری مراسم در مساجد و حسینیهها شوند. توجیهات سران نظامی و امنیتی استان برای ممانعت از برگزاری مراسم در مساجد بعضاً چندان سطحی بود که به گفته اسناد باعث تمسخر و استهزاء مردم میشد.
«... در قسمت دیگر سخنان خود [شیخ هادی باریکبین] بهطور طنز و تمسخر و با سوءنیت مذاکراتی را که با تیمسار فرماندهی لشگر و فرماندار نظامی قزوین داشت برای حاضران مطرح میکرد و حاضران نیز به گفتههای نقل قول شده تیمسار میخندیدند مثلاً در یک جا گفت من به ایشان گفتم چرا برای خانمها اجازه تشکیل مجلس عزاداری نمیدهید، ایشان میگفتند چون خانمها زیر چادر خود مسلسل حمل میکنند و این موضوع را طوری بیان میکرد که همه میخندیدند...»
شورای تأمین استان در دیماه 1357 تصمیم گرفت که مانع از انجام مراسم در مساجد شود از آنجایی که حرکت اصیل مردم مبنای الهی داشت، لذا این اجحافات و فشارها نه تنها سودمند نگردید، بلکه شعلههای خشم مردم را بیشتر کرده و خرمن حکومت پهلوی را با حرارت بیشتری سوزانید. در سند زیر در این مورد آمده است:
«... دکاکین و مغازههای بازار و خیابانها به کلی تعطیل میباشد. روحانیون به عنوان اعتراض از محدود بودن مجالس عزاداری آنان در امامزاده سلطان سیدمحمد با عدهای در حدود 4000 نفر تحصن نمودند تا محدودیت مجالس وعظ از طرف فرمانداری نظامی اعلام نگردد از تحصن خارج نخواهند شد. شب را به همان طریق با دادن شعارهای بسیار زننده به صبح رساندند سرانجام با ارتباط فرمانداری نظامی قرار شد مجلس عزاداری صبح خود را که در مسجد شاه منعقد شده برگزار نمایند. سپس متحصنین به شکل راهپیمایی از محل مذکور خارج و به سمت مسجد شاه به آرامی حرکت و در مسجد شاه تجمع نمودند و جمعیت در حدود 11000 هزار نفر افزایش یافت. در این محل نیز شعارهای ضدملی و تحریکآمیز توأم با سخنرانیهای حاد واعظین ادامه داشت...»
اقدامات فرمانداری نظامی در مورد تحریم مراسم و تعطیلی مساجد از احساسی شدن تصمیمهای سران رژیم حکایت میکند. در سندی از ساواک در این مورد آمده است:
«روز جاری بازار و 50 درصد از مغازههای خیابانهای شهرهای زنجان و قزوین تعطیل میباشد ضمناً چون در روز گذشته در صحن مسجد شاه قزوین عدهای دست به تظاهرات و دادن شعارهای مضره نمودند از طرف فرمانداری نظامی قزوین دستور داده شد مسجد شاه بسته شود و نتیجتاً مجلس عزاداری مانند روزهای معمول منعقد نگردیده است و به همین دلیل بهانهای به دست اخلالگران افتاد و در روز جاری جمعیت زیادی در امامزاده سلطان سید محمد قزوین اجتماع و شدیداً اظهار نارضایتی و [اقدام به] دادن شعار مینمایند که اقداماتی جهت متفرق کردن و تبادلنظر با روحانیون انجام گردیده [است]... »
8) برگزاری مجالس شهادت آیتالله مصطفی خمینی و انتقاد از مقاله روزنامه اطلاعات در مساجد
به گفته بسیاری از پژوهشگران شهادت فرزند ارشد امام خمینی(ره) در اوایل آبان سال 1356 به مثابه انداختن جرقه در انبار باروت بود. شهادت حاج مصطفی خمینی به یکباره موجی از اعتراض و نفرت علیه رژیم پهلوی را در سراسر کشور به وجود آورد. در استان قزوین همسو با سایر نقاط کشور مراسم ختمی برای یادبود ایشان برگزار شد که با استقبال بینظیر مردم مواجه گردید. کمی بعد از شهادت فرزند ارشد امام خمینی(ره) درحالی که هنوز جامعه در شوک ناشی از این مصیبت بود، انتشار مقالهای موهن با نام مستعار «رشیدی مطلق» در روزنامه اطلاعات، خشم عمومی را برانگیخت و کشور به یکباره به کانون اعتراضات تبدیل شد. این مقاله که عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» داشت، به دستور شخص شاه و به توصیه کسانی چون «امیرعباس هویدا» وزیر دربار و «داریوش همایون» وزیر اطلاعات و جهانگردی، برای روزنامه اطلاعات ارسال شده و در آن به مقام شامخ مرجعیت و امام خمینی(ره) توهین شده بود. این مقاله که از استیصال رژیم حکایت داشت، نتایجی خلاف اهداف انتشاردهندگان آن به وجود آورد و در 19 دی در قم به شهادت تعدادی از مردم و طلاب انجامید. در استان قزوین این موضوع بازتاب زیادی داشت و در مساجد از سوی وعاظ به آناشاره میشد. در سندی در این مورد آمده است:
«...[سیدرضا کامیاب در مسجد سیدعلی] سپس اظهار داشت چرا باید در 17 دی ماه در روزنامه اطلاعات چنان مقالهای راجع به سرخ و سیاه و روحانیت نوشته شود و روحانیت را مارکسیسم بنامد. چرا روزنامهها باید دروغپردازی کنند گوینده سپس اضافه نمود ای مردم قزوین آقایان علما امروز به این جهت به نماز نرفتند تا با علما و افرادی که در تظاهرات اخیر قم کشته شدهاند همدردی نمایند چرا روزنامهها دروغپردازی میکنند و تعداد کشتهشدگان قم را 50 نفر قلمداد کردهاند. و در اینجا اظهار داشت میخواستم ذکر مصیبت بخوانم ولی چه ذکر مصیبتی بالاتر از مصیبت اخیر قم است...»
به رغم گرایشهای مذهبی قاطبه شرکتکنندگان در تظاهرات، در اسناد ساواک بارها میبینیم که تظاهرکنندگان کمونیست معرفی شدهاند.