دکتر موسی حقانی
در چارچوب نشست‌هایی که دولت باکو به‌طور دوسالانه تحت نام «مجمع جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها» یا «فرایند باکو» در این شهر برگزار می‌کند، متولیان و دست‌اندرکاران باکویی این نشست‌ها تلاش می‌کنند نمایندگانی از بسیاری از جریان‌های فکری موجود در جهان و ادیان و تمدن‌ها و خرده فرهنگ‌ها و حتی نحله‌های انحرافی را دور هم جمع کنند. برای برگزاری نشست اخیر این مجمع در ماه مه سال جاری (2019 )در باکو نیز نمایندگانی از بسیاری از جریان‌های فکری موجود در کشورهای مختلف جهان به جمهوری آذربایجان دعوت شده بودند. در میان مدعوین، ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس‌سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جمهوری اسلامی ایران نیز مشاهده می‌شد. دولت جمهوری آذربایجان اساسا به منظور تبلیغ و شناساندن این جمهوری در دنیا و جا انداختن هویت «کشوری چندفرهنگ‌گرا» به‌جای «کشوری شیعی»، از سال 2008 این نشست‌ها را برگزار می‌کند و تلاش کرده است این نشست‌ها را با نام «فرایند باکو» در عرصه رسانه‌ای تبلیغ کند. مقامات و رسانه‌های باکو در تبلیغ این نشست‌ها، اهمیت خاصی به‌جا انداختن عبارت «فرایند باکو» می‌دهند و باکو را به عنوان مرکزی که می‌تواند نمایندگان نحله‌های مختلف فکری و اعتقادی را در یک جا جمع کند و میان آنها گفت‌وگو برقرار و به «صلح جهانی» کمک کند، معرفی می‌کنند. از این رو، برای باکو اهمیت فراوانی دارد که در «فرایند باکو»، به اصطلاح «دوست و دشمن» را در کنار هم بنشاند. این هدف‌گذاری در چارچوب سیاست معرفی باکو به عنوان «مرکز چندفرهنگ‌گرایی» در دنیا نیز دنبال می‌شود و در نشست‌ها و همایش‌ها و نمایشگاه‌هایی که تحت عنوان «چندفرهنگ‌گرایی» نیز که در باکو و سایر جاها برگزار می‌شوند، همین هدف با جدیت دنبال می‌شود. به زعم و تعبیر رسمی وزارت فرهنگ جمهوری آذربایجان، «فرایند باکو که از سال 2008 به ابتکار الهام علی اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان به اجرا درآمده است، طی ده سال توانسته است سکویی مثبت را برای تبادل افکار نمایندگان جریان و گروه‌های گوناگون قومی، فرهنگی، دینی و ملی و فکری قاره‌های مختلف را در شرایط تفاهم متقابل و در چارچوب احترام و صمیمیت ایجاد کند». آنچه در تبلیغات رسمی این نشست‌ها بر آن تاکید می‌شود این است که طی ده سال گذشته، حیطه جغرافیایی مدعوین به این نشست‌ها خیلی گسترش یافته است و در نتیجه شمار گروه‌هایی که به این نشست نماینده می‌فرستند، خیلی افزایش یافته است. به نحوی که در نشست ماه مه 2019 «فرایند باکو»، نمایندگانی از کشورهای مختلف و گروه‌هایی از آمریکای لاتین گرفته تا عربستان سعودی، رژیم نامشروع صهیونیستی، ایران، کلمبیا، و انگلیس و سایر کشورها و جوامع حضور داشته‌اند. به ظاهر، در پنجمین نشست «فرایند باکو» که در روز دو مه با سخنرانی الهام علی‌اف در باکو برگزار شد، «نقش گفت‌وگوی فرهنگ‌ها در مبارزه با تبعیض و خشونت علیه جمعیت‌های مختلف و ایجاد همبستگی جهانی» جایگاه مهمی داشته است.
نشست‌های «فرایند باکو» در واقع، یکی از حلقه‌های نشست‌های زنجیره‌ای است که دولت جمهوری آذربایجان با عناوین مختلف، اما با اهداف تقریبا یکسان در سطح بین‌المللی و جهانی برگزار می‌کند. یکی از این نشست‌ها نیز که از سال 2011 تقریبا همزمان یا با فاصله زمانی اندکی با نشست «فرایند باکو» برگزار می‌شود، «مجمع جهانی باکو» است که تولی ‌گری این نشست به عهده محفلی ماسونی – صهیونی به نام «مرکز بین‌المللی نظامی گنجوی» قرار دارد. هفتمین نشست «مجمع جهانی باکو» نیز امسال در 14 مارس 2019، قدری پیش از پنجمین نشست «فرایند باکو» (2 مه 2019 ) برگزار شد. در ظاهر، حکومت جمهوری آذربایجان در برگزاری نشست‌های «مجمع جهانی باکو» به تولی‌گری محفل ماسونی – صهیونی «مرکز بین‌المللی نظامی گنجوی»، چندان بر رسمی و دولتی بودن نمایندگان شرکت‌کننده در این مجمع تاکید ندارد و سعی می‌کند ‌اشخاص سرشناس و برجسته‌ای از نحله‌های مختلف فکری و عقیدتی را در «مجمع جهانی باکو» دور هم جمع کند که از مقامات برجسته دولتی در گذشته بوده‌اند و در نشست‌های «فرایند باکو» که وزارت فرهنگ و گردشگری جمهوری آذربایجان تولی‌گری آن را به عهده‌ دارد، بر رسمی و دولتی بودن نمایندگان شرکت‌کننده در این نشست‌ها تاکید می‌شود. اما، این فقط ظاهر ماجراست. زیرا، در نشست‌های «فرایند باکو» نیز نمایندگان نحله‌های فکری عجیب و غریبی به باکو دعوت می‌شوند که نه تنها هیچ رسمیتی ندارند، بلکه از نحله‌های انحرافی و خطرناک نظیر بهائی‌ها و وهابی‌ها نیز هستند و به ویژه، در نشست‌های «مجمع جهانی باکو» نیز اساسا دست‌اندرکاران گروه‌های مختلف یهودی و صهیونیستی میدان‌داری و ترک تازی می‌کنند. در این میان یکی از اهداف اعلام نشده این نشست‌ها دعوت همیشگی از نمایندگانی از ایران و تلاش برای این است که به هر حال باید نماینده‌ای از ایران، خواه عالی‌رتبه یا دون‌پایه در این نشست‌ها حضور داشته باشد. پافشاری هم که مقامات باکو طی سال‌های گذشته برای دعوت از ‌اشخاص مشهور ایرانی به‌خصوص دعوت از وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی یا روسای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و سازمان‌های مشابه برای حضور در «فرایند باکو» داشته و به انحاء مختلف برای حضور آنها در این فرایند اصرار کرده‌اند، ناشی از همین هدف گذاری بوده است. در همین راستا، در پنجمین نشست «فرایند باکو» در دوم مه (12 اردیبهشت)، ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس‌سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی سخنرانی کرد و در پایان سخنرانی خود اظهار کرد: «آینده ممکن است غافلگیری‌های بیشتری را برای ما در آستین داشته باشد. پیشنهاد می‌کنم این اجلاس بزرگ تدبیری بیندیشد تا از طریق آینده پژوهشی، سیاست «دفع» را بر سیاست «رفع» حاکم کند و راه‌های حرکت به سوی دفع و جلوگیری از رخدادهای ناهنجار فرهنگی را بررسی و پیشنهاد کند، نه آنکه پس از بروز رخدادهای نابهنجار فرهنگی، به فکر رفع آن باشیم.»
برای حضور در پنجمین نشست «فرایند باکو»، جاشووا لینکلن، دبیرکل اتحادیه بین‌المللی بهایی نیز به باکو سفر کرده بود. دبیرکل اتحادیه بین‌المللی بهایی، یک روز پیش از شروع پنجمین نشست «فرایند باکو»، در نشستی ویژه در مرکز بین‌المللی مطبوعات باکو هدف از حضور خود در «مجمع جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها» یا پنجمین نشست «فرایند باکو» را تشریح کرد و گفت: «جمهوری آذربایجان الگوی همزیستی را به دنیا نمایش داده است که در ریشه این الگو، تامین آزادی دینی قرار دارد. چندفرهنگی که در جمهوری آذربایجان ریشه کرده، طی قرون طولانی موجود بوده است. جمهوری آذربایجان دارای الگویی نمونه از گفت‌وگوی ادیان و سنت تساهل است.» دبیرکل اتحادیه بین‌المللی بهایی همچنین به‌خاطر توجه و دقتی که دولت جمهوری آذربایجان به جامعه بهایی دارد، تشکر کرد. همچنین رمضان عسگرلی، رئیس‌جامعه بهاییان در جمهوری آذربایجان در این نشست گفت: «آذربایجان به عنوان محل اتصال شرق و غرب، در طول تاریخ فرهنگ خود را توسعه داده است. ملت آذربایجان همواره در قبال سایر ملت‌ها و فرهنگ‌ها متساهل بوده و مهربانی خود را به نمایش گذاشته است. حکومت جمهوری آذربایجان برای حفظ این فرهنگ شرایط وسیعی را فراهم کرده است و چندفرهنگ‌گرایی را به عنوان سیاست دولت پذیرفته است. در آثار بهایی، آذربایجانی‌ها به‌عنوان انسان‌های دارای فرهنگ کهن و غنی و صلح دوست به تصویر کشیده شده‌اند. پیروان جامعه بهایی از این شرایط مناسب بهره می‌گیرند و ارمغان خود را به توسعه جامعه بهایی می‌بخشند. از حکومت جمهوری آذربایجان به‌خاطر ایجاد شرایط برای اجرای عقایدمان تشکر می‌کنیم.»
متاسفانه بسیاری از واقعیات مربوط به رفتارها و طرح و نقشه‌ها و سیاست‌های فرهنگی حاکم بر جمهوری آذربایجان و تدابیر عملی برای اجرای این سیاست‌ها و طرح و نقشه‌هایی که برای پیشبرد آنها کشیده و اجرا می‌شوند، از چشم و دید رسانه‌ها و متولیان فرهنگی ایران و حتی دست‌اندرکاران مراودات فرهنگی ایران با جمهوری آذربایجان به دور می‌ماند و مقامات باکو نیز با هدایت مستشاران صهیونیستی و ماسونی خود از این غفلت‌های متولیان امور فرهنگی کشورمان سوءاستفاده و از نام ایران برای تزیین نشست‌های مشکوک و مضری همچون «فرایند باکو» و «مجمع جهانی باکو» استفاده می‌کنند. در سال جاری، باکو در چارچوب همین سیاست‌ها در نظر دارد همایش‌ها و نشست‌هایی را نیز تحت عنوان «نشست رهبران ادیان جهان» در باکو برگزار کند که قطعا افراد و علمایی از ایران را نیز برای زینت‌المجلس شدن در «نشست رهبران ادیان جهان» که به مناسبت هفتاد سالگی الله‌شکور پاشازاده، رئیس‌اداره مسلمانان قفقاز (در 26 آگوست) و چهل سالگی ریاست وی بر این اداره برگزار خواهد شد، درنظر گرفته‌اند که تصمیم‌گیری درباره حضور یا عدم حضور یا نوع و ماهیت حضور در این نشست‌ها نیز هشیاری و سنجیدگی خاصی را می‌طلبد.