حلقه معیوب هزینه‌های سربار بر صنایع لبنی و کاهش قدرت خرید مردم
افزایش قیمت لبنیات= حذف شدن از سبد خانوار!
هدیه آقاپور
یک سالی هست که با توجه به وعده مسئولین، چشم به حباب قیمت‌ها دوخته ایم تا شاید شکسته شود اما این حباب‌های فولادین که قصد ترکیدن ندارند!
این بار حوزه لبنیات را درگیر کرده و موجبات این نگرانی را فراهم آورده‌اند که نوسان قیمت‌ها و عدم نظارت برآن، مصرف لبنیات را در سفره‌های مردم کمرنگ‌تر از گذشته و یا حذف کند.
قیمت لبنیات طی یک سال گذشته تا 100 درصد بالا رفت، به طوری که قیمت هر بطری شیر که پیش از این به قیمت 2200 تومان عرضه می‌شد به 44500 تومان رسید.
بنابراین از آخرین باری که ستاد تنظیم بازار قیمت لبنیات را افزایش داد چند ماهی بیشتر نمی‌گذرد که این ساز افزایش قیمت مجدد کوک شد.
افزایش غیر رسمی قیمت‌ها
با چاشنی کم‌فروشی
برخی برندهای لبنیاتی در آستانه ماه مبارک رمضان به طور خودسرانه اقدام به افزایش قیمت محصولات خود کرده‌اند که اتفاق جدیدی هم نبود چراکه متاسفانه هرسال در آستانه ماه مبارک رمضان شاهد چنین اتفاقاتی در بازار هستیم اما در حوزه لبنیات نگرانی‌ها از آنجایی شروع شد که این افزایش خود سرانه قیمت‌ها با زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش قیمت رسمی همراه شد!
افزایش خودسرانه قیمت‌ها از سوی برخی شرکت‌های لبنی در سال‌های گذشته بارها و بارها تکرار شد که متأسفانه موفق هم بوده‌اند. به این ترتیب که پس از آنکه آنها قیمت‌ها را بالا می‌بردند و ماه‌ها با همان قیمت افزایش یافته فروش داشتند، تازه سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به آنها اولتیماتوم می‌داد!
امسال نیز در حالی افزایش قیمت بر روی برخی محصولات لبنی صورت گرفت که هیچ مجوزی از سوی سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده و دیگر بخش‌های ذی ربط صادر نشد و هیچ اتفاقی هم در قیمت شیر خام وجود نداشته است.
رئیس‌سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولید کنندگان عباس تابش با بیان اینکه تاکنون گزارشی از تخلف و گرانفروشی صنایع لبنی نداشته‌ایم، اظهار کرد: «البته هم‌اکنون پیشنهاد صنایع لبنی برای افزایش قیمت محصولاتشان در حال بررسی است، اما هیچ قیمتی تاکنون تایید و تصویب نشده است، بنابراین با گران‌فروشان برخورد می‌کنیم.»
البته ناگفته نماند که حدود دو ماه پیش سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی از قطعی شدن حکم ۶۷ میلیارد ریالی ۴ شرکت لبنی به اتهام گرانفروشی خبر داد.
علی ابراهیمی نماینده مردم شازند از توابع استان مرکزی و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «میزان توسعه‌ای که صنایع لبنی کشور ما پیدا کرده متناسب با تولید شیر خام در کشور نیست و همین امر باعث شده بیشتر کارخانجات و صنایع لبنی زیر ظرفیت موجود کار کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «این یکی از اساسی‌ترین مشکلاتی است که قیمت لبنیات تولیدی مثل ماست، کره، پنیر و غیره بالاتر از آنچه که باید باشد، است و رقابت پذیری کیفی این محصولات را تحت تاثیر قرار داده، به این معنی وقتی یک کارخانه زیر ظرفیت کار می‌کند حتما قیمت تمام شده محصولش هم بالاتر است چون نیاز به کارمند، تجهیزات و فضایی دارد که نهایتا محصول تمام شده گران خواهد بود.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی تصریح می‌کند: «قیمت بالای محصول نهایی باعث شده در خیلی از مناطق مردم به لبنیات سنتی و محلی روی آورند، چراکه قیمت مناسب‌تری داشته و ذائقه تازه خوری را تامین می‌کند.»
ابراهیمی می‌افزاید: «اگر بر اساس توان تهیه ماده اولیه صنایع لبنیاتی رشد می‌کردند شاید دچار مشکلات کنونی نبودیم اکنون نیز می‌توان گفت وقتی می‌بینیم لبنیات گران می‌شود آن هم بدون اینکه قیمت شیر افزایش پیدا کند نشان از وجود هزینه‌های بالا در تولید دارد.»
وی تاکید می‌کند: «برای کنترل قیمت لبنیات و حفظ حاشیه سود آنها چاره‌ای نداریم که صنایع لبنی‌ای که توجیه بیشتری برای فعالیت دارند ظرفیتشان را بالا ببرند و آنهایی که توجیه کمتری برای فعالیت دارند، تغییر کاربری برایشان در نظر بگیریم.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با‌اشاره به اینکه تخصیص یارانه و خوراک‌هایی که ارزان قیمت باشد برای دامداران موثر نخواهد بود، می‌گوید: «توان تامین علوفه برای کلیه دام داران امکان‌پذیر نیست و فضای رانت و سوء استفاده را فراهم می‌کند، از طرفی هم امکان توزیع عادلانه آن نیست.»
ابراهیمی اضافه می‌کند: «بنابراین برای اینکه میزان لبنیات مصرفی از سفره خانوارها کاهش پیدا نکند حتما باید یک راهکاری را طراحی کنیم که توان خریدشان را افزایش دهیم که این امر با کارت‌های اعتباری و یارانه مستقیم میسر خواهد شد، چراکه امکان کاهش قیمت محصولات با وجود شرایط گرانی‌ای که در کشور حاکم است وجود ندارد.»
وی می‌افزاید: «تفاوت قیمت محصولات تولیدی با ماده خام در کشور ما توجیه درستی ندارد، متاسفانه نظارت دقیقی هم روی این صنایع نیست و بارها شاهد بودیم که چند کارخانه بزرگ و مطرح کشور طی یک هماهنگی با یکدیگر قیمت‌ها را افزایش داده و مردم هم مجبور هستند این محصولات را تهیه کنند.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با‌اشاره به اینکه باید فضای رقابت سالم را در کشور ایجاد کنیم که صنایع لبنی برای حفظ مشتریان بیشتر تلاش کنند نه برای حفظ درآمد، اظهار می‌دارد: «صنایع لبنی باید نظارت صحیح روی کیفیت محصولات تولیدیشان داشته باشند.»
ابراهیمی تاکید می‌کند: «این یک زنگ خطر جدی‌ای است که ما هر چند وقت یک بار شاهد افزایش بدون توجیه صنایع لبنی هستیم که ناشی از سوء مدیریت و زیر ظرفیت کار کردن و هزینه‌های بالا دستی از جمله سرمایه‌گذاری بر ایجاد دفاتر و تشریفات است و فشار همه این‌ها را مصرف‌کننده باید تحمل کند.»
وی ادامه می‌دهد: «نداشتن برنامه صحیح و دوگانگی در تصمیم گیری تک محور نبودن و دخالت عوامل دولتی در این موضوع یک سرگردانی‌ای را ایجاد کرده که همه پاسخگویی برای این وضع را به هم پاس می‌دهند، سازمان حمایت از مصرف‌کننده یک چیزی می‌گوید، ستاد تنظیم بازار و تعزیرات یک چیز دیگر که در نهایت می‌بینیم افراد غیر متخصص ورود پیدا می‌کنند و آنچه نتیجه می‌شود اقدامات خودسرانه تولید کنندگان خواهد بود.»
لازم به ذکر است که برخی کارخانه‌های لبنی هم به جای افزایش قیمت محصول به کم فروشی روی آورده و ظرف پنیر را سرخالی گرفته یا قسمتی از وزن را با آب و نمک در بسته‌بندی جبران می‌کنند، به عبارت دیگر محصول کمتری را با قیمت ثابت می‌فروشند که مصداق کم فروشی است.
یارانه‌ای در ابهام!
سوم بهمن‌ماه سال گذشته ستاد تنظیم بازار مصوبه‌ای را داده بود که به لبنیات یارانه اختصاص یابد، اما با توجه به اینکه دولت فشارهای زیادی بابت کمبود بودجه و اختصاص یارانه دارد، این مصوبه را پس گرفت.
از سوی دیگر200 میلیارد تومان برای توزیع شیر در مدارس بودجه در نظر گرفته شده بود که تأمین نشده و به همین دلیل خبری از توزیع شیر در مدارس نبود.
یوسف داوودی نماینده مردم سراب از توابع آذربایجان شرقی و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «بهترین کار این است که یارانه‌ای را که از کل بودجه کشور به دامداری‌ها داده می‌شود را به خود مردم بدهیم.»
وی ادامه می‌دهد: «ما افزایش قیمت را خواهیم داشت اما یارانه‌ای را که برای تولید شیر می‌دادیم به سرپرست خانوارها که 17 میلیون در کشور هستند خواهیم داد و با استفاده از کارت‌های الکترونیک پروتئین، آنها را شارژ می‌کنیم.»
داوودی اضافه می‌کند: «اگر بخواهیم قیمت شیر را پایین نگه داریم برای دامداران به صرفه نخواهد بود، بنابراین دیگر دامداران شیر نگه نخواهند داشت و به سمت تولید گوشت خواهند رفت که در نتیجه دام گوشتی بیشتر می‌شود و دام شیری کمتر و ما بارها دیده ایم دامداری که دو برابر دام شیری دارد اما وقتی می‌بیند شیر ارزان است و گوشت گران سریعا دام‌های شیری خود را ذبح می‌کنند.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی تصریح می‌کند: «یکی از دلایلی که تولید شیر ما کم شد همین بود که دامداران ما دام‌های شیری خود را ذبح کردند اما بهترین راه کمک به مصرف‌کننده این است که پول یارانه هنگفتی را که به نهادهای دامی داده می‌شد، به مصرف کننده نهایی بدهیم چون نهایتا این پول طی یک چرخه، مجددا به جیب دامداران باز خواهد گشت که عملیاتی شدن این طرح توسط وزارتخانه‌های صنعت و معدن و جهاد کشاورزی و اقتصاد در حال طراحی است.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی خاطرنشان می‌کند: « این حجم از پولی که به وارد کنندگان داده می‌شد تا غذای دام‌ها را ارزان به دست دامداران برسانند و مردم هم نهایتا بتوانند شیر ارزان و گوشت ارزان تهیه کنند بی‌فایده بوده و امروز سرانه مصرفی گوشت و لبنیات مردم پایین آمده است، درحالی که یک سری افراد سودجو از این یارانه‌ها استفاده می‌کردند.»
19 درصد افزایش قیمت
شیر خام!
با افزایش قیمت‌ها مصرف این محصولات به مرور در سبد خانوار کوچک و حذف شده و از طرف دیگر افزایش نیافتن قیمت‌ها به دلیل هزینه‌های سرباری چون افزایش هزینه‌های انرژی، دستمزد سالانه کارگران و بسته‌بندی فشار مضاعفی را بر دوش صنایع لبنی آورد و آنها را ناچار کرده است که یا به صورت خودسرانه قیمت‌ها را افزایش داده و با جریمه‌های میلیاردی روبه‌رو شوند یا از سر و ته کیفیت بزنند.
رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «انجمن صنایع لبنی هزینه‌های مربوط به صنعت لبنیات را که در اثر تورم سال 98 نسبت به سال 97 ایجاد شده و سربار تولید است 14 درصد و بخش مربوط به شیر خام هم حدود 13 درصد است و مجموعا 27/3 درصد افزایشی است که انجمن صنایع لبنی تقاضا کرده و نیازمند مصوبه ستاد تنظیم بازار است تا ابلاغ شود و هرگونه افزایش قیمتی که سرخود صورت بگیرد و در هر زمان که باشد با آن برخورد خواهد شد.»
وی ادامه می‌دهد :«سازمان حمایت از تولید کنندگان و مصرف‌کنندگان نیز با شرکت‌ها تماس گرفته و از آنها تقاضا داشته تا زمان ابلاغ مصوبه، هیچ شرکتی افزایش قیمت در سه قلم شیر، ماست و پنیر صورت ندهد که آنها هم پذیرفتند.»
رئیس‌هیئت مدیره انجمن صنفی گاوداران از ابلاغ رسمی نرخ جدید شیرخام و لبنیات خبر داد و اعلام کرد قیمت شیرخام با چربی 3/2 درصد ٢٣٩٠ تومان درب دامداری تعیین شده و به ازای هر یک دهم چربی (مثبت یا منفی) ٣٦ تومان به قیمت شیر اضافه یا از آن کم می‌شود.
بر اساس این گزارش، قیمت شیرخام حدود ۱۹ درصد افزایش داشته است.
طبق آماری که دفتر امور تغذیه وزارت بهداشت سالانه منتشر می‌کند کمبود ویتامین D و کلسیم در کودکان سن رشد زیر 7 سال در کشور شدت گرفته که این مسئله می‌تواند یکی از هشدارهایی باشد که مسئولان نسبت به امنیت غذایی و سلامت جامعه حساس‌تر باشند.
افزایش چند باره نرخ لبنیات در طول سال تاثیر منفی بر سرانه مصرف این کالای اساسی و بسیار مهم خواهد داشت، در حال حاضر سرانه مصرف کشور نصف میانگین جهانی است و هزینه‌های پنهان سلامت برای مردم و جامعه دارد.