سیر تا پیاز بازار لوازم خانگی و چالش‌های پیش روی مردم- بخش نخست
دپو در خانه‌های قدیمی تا فروش به قیمت ساعتِ ورود مشتری!
گالیا توانگر
دیگر از جنب‌و‌جوش مشتری‌ها در مغازه‌های امین حضور که قلب بازار فروش لوازم خانگی در پایتخت است، خبری نیست. تعدادی از مغازه‌های خرد جمع شده‌اند و تنها نمایندگی‌های بزرگ برندها همچنان سرپا ایستاده‌اند. نوسانات قیمت‌ها و نیز افزایش روزافزون آن به حدی است که مردم ترجیح می‌دهند اگر به لوازمی احتیاج پیدا کردند، در اولویت اول، همان وسیله قبلی را تعمیر کنند؛ البته اگر شانس یار باشد و قطعه مورد نظر با قیمت مناسب یافت شود. برای مثال در این روزهای پایانی بهار و منتهی به فصل تابستان قیمت کولرآبی که در اسفند ماه 97 زیر دو میلیون تومان بوده این روزها مدل پنج هزار آن به مبلغ دو میلیون و سیصد، چهارصد هزار تومان در بازار فروخته می‌شود. قیمت کولر گازی هم 50 درصد افزایش داشته است. در این بین جوانانی که در آستانه تشکیل زندگی نوپا و مشترک خود هستند، بیش از همه دچار اضطراب خرید و در حال دست‌و‌پنجه نرم کردن قیمت‌های نجومی لوازم خانگی‌اند.
سید مرتضی میری رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با بیان افزایش قیمت ۴۰ تا ۵۰ درصدی کولر گازی در یک سال گذشته می‌گوید: «تعمیر و به روزرسانی کولرگازی و دیگر لوازم خانگی در شرایط فعلی جایگزین خرید کالای جدید شده است.»
وی در رابطه با وضعیت بازار کولر گازی و میزان عرضه و تقاضا در سال جاری می‌گوید: «میزان تولید کولر گازی در کشور محدود است و به همین دلیل ممنوعیت واردات این محصول به کشور در ماه‌های گذشته لغو شد.»
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی ادامه می‌دهد: «نیاز سالیانه کشور در حوزه کولر گازی ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار دستگاه است که حجم قابل توجهی از مصرف کولر گازی در مناطق شمالی و جنوبی ایران است که در سال‌های اخیر در شهرهای مرکزی و تهران نیز خرید کولر گازی رشد کرده است.»
وی با بیان اینکه طی یک سال اخیر قیمت کولر گازی ۴۰ تا ۵۰ درصد رشد کرده است، تاکید می‌کند: «حجم قابل توجهی کولر گازی از طریق بازارچه‌های مرزی به کشور وارد می‌شود که بسیاری از این محصولات کالای اصل و دارای خدمات پس از فروش نیستند، بنابراین با توجه به شرایط بازار و اقتصاد خانواده پیشنهاد می‌شود کولرگازی از شرکت‌های رسمی و دارای خدمات پس از فروش مورد تأیید خریداری شود.»
میری خاطرنشان می‌کند: «فصل خرید کولر گازی در کشور آغاز شده، اما میزان تقاضا نسبت به سال گذشته اندکی کاهش داشته و بررسی‌ها نشان از آن دارد که عموم مصرف‌کنندگان در محصولی همچون کولر گازی و دیگر محصولات لوازم خانگی با توجه به افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید خانواده، تعمیر و به روزرسانی محصولات را جایگزین خرید کالای جدید کرده‌اند.»
قیمت‌های نجومی و حسرت نوعروسان
دختر جوانی که به همراه مادرش برای خرید لوازم جهیزیه خود روانه بازار امین حضور تهران شده، گه گاهی لیست از پیش نوشته خود را نیم نگاهی می‌اندازد و به مادرش اصرار دارد که چند مغازه قیمت بگیرند. لیست او بسیار جمع و جور و معطوف به لوازم به اصطلاح اولیه و ضروری است؛ با این حال تهیه و خرید همین لیست کوچک نیز برای پدر او که یک کارمند است، بسیار دشوار به نظر می‌رسد. حقیقت تلخ موجود در بازار لوازم خانگی این است که قیمت کلیه برندهای لوازم خانگی (داخلی و خارجی) بین ۸۰ تا ۱۲۰ درصد رشد داشته‌اند.
این دختر جوان در آستانه ازدواج به گزارشگر کیهان می‌گوید: «از قبل 40 میلیون تومان پس‌انداز برای خرید جهیزیه کنار گذاشته بودیم. این طور برنامه‌ریزی کرده بودیم که اگر موضوع ازدواج پیش بیاید، وام ازدواج هم بگیریم و روی پول پس‌اندازمان گذاشته و جهیزیه جمع و جوری تدارک ببینیم؛ اما الان که به بازار آمده‌ایم، متوجه شده‌ایم با این مبلغ تنها چند قلم محدود از لوازم خیلی ضروری را می‌توانیم خریداری کنیم.»
وی گله‌مندانه می‌گوید: «هر روز می‌گویند مبلغ وام ازدواج بالا رفته یا می‌خواهیم افزایشش دهیم، اما این وام را چه کسی گرفته است؟ ما که ته لیست هستیم و باید حالا حالاها ته لیست باشیم تا شاید صبح دولتمان بدمد!»
این نوعروس ادامه می‌دهد: « قیمت لوازم خانگی خارجی حقیقتا سر به فلک می‌گذارد و اصلا نمی‌توان طرفش رفت. یک اجاق گاز تمام استیل را قیمت گرفتیم، 24 میلیون تومان! ماشین ظرفشویی 12 تا 13 میلیون تومان؛ درحالی که تا قبل از این بیشترین قیمت این ماشین‌های ظرفشویی 8 میلیون تومان و کمترین قیمت آنها 5 میلیون تومان بودند. ماشین‌لباسشویی 9 کیلویی که امروز 8 میلیون و 300 قیمت خورده، پدرم یک سال‌ونیم قبل برای جهیزیه خواهرم 3 و نیم میلیون تومان خرید. یخچال سایدی که پدرم برای خواهرم 8 و نیم میلیون تومان خریده بود، امروز 28 میلیون تومان قیمت خورده، با این وضع قیمت‌ها بعید می‌دانم بتوانیم تعداد زیادی وسیله برقی بخریم.»
توجه به تولید داخلی و تقلیل چالش‌ها در بازار لوازم خانگی
در حال حاضر لوازم خانگی به قیمت روز که نه، به قیمت ساعتی که خریدار وارد مغازه می‌شود، فروخته می‌شود!
علی سید‌زاده یک فروشنده لوازم خانگی برایمان توضیح می‌دهد: «در حال حاضر نوعروسان ترجیح می‌دهند لوازمی چون اجاق گاز، چرخ گوشت و آبمیوه‌گیری شان را از برند داخلی تهیه کنند. در مورد یخچال هم رویکرد قشر متوسط به سمت یخچال داخلی است. این موضوع یک فرصت خوب است که تولید کنندگان داخلی بر کیفیت کالای خود بیفزایند و بازار از خرید و فروش کالای تولید داخل مملو گردد.»
وی در پاسخ به این سؤال که چرا خرید یخچال ایرانی هنوز هم در اولویت نیست، با اینکه برندهای خارجی قیمتشان نجومی است، می‌گوید: «چون مردم هنوز به کیفیت یخچال داخلی اطمینان کامل پیدا نکرده‌اند. یخچال هم کالایی نیست که بتوان تند و تند عوضش کرد. بنابراین ترجیح می‌دهند با پول بیشتر مطمئن خرید کنند. چنانچه تولید‌کننده داخلی بتواند بر کیفیت کالای خود بیفزاید، می‌تواند اطمینان مشتری در بازار را جلب کرده و هم به سود خود و هم به سود مشتری عمل کند.»
مشکل واردات مواد اولیه داریم
بررسی آمارهای منتشره وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از تولید ۸۶۸ هزار و ۲۰۰ دستگاه یخچال و فریزر از آغاز سال ۹۷ تا پایان بهمن ماه پارسال است که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۶، 14/2 درصد کاهش نشان می‌دهد. برپایه آمارهای یاد شده، در مدت مشابه سال ۹۶ تعداد یک میلیون و ۱۱ هزار و ۹۰۰ دستگاه یخچال و فریزر در کشور تولید شده بود.
در ۱۱ ماهه پارسال ۷۲۰ هزار و ۷۰۰ دستگاه انواع تلویزیون توسط کارخانجات داخلی تولید شد که در همسنجی با سال پیش از آن 35/5 درصد اُفت نشان می‌دهد. در مدت مشابه پارسال یک میلیون و ۱۱۷ هزار و ۲۰۰ دستگاه تلویزیون تولید شده بود.
محسن معینی یک تولید‌کننده داخلی برایمان توضیح می‌دهد: «فعالیت برندهای خارجی در بازار لوازم خانگی پس از تحریم‌ها به یک پنجم قبل تقلیل یافته است. در حال حاضر با مشکل جابه جایی پول و تامین قطعات محصولات این برندها روبروییم.»
وی صراحتا می‌گوید: «لوازم خانگی داخلی از ابتدا به ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات مواد اولیه نگرفته اند و امروز هم مواد اولیه را با ارز نیمایی وارد می‌کنیم.»
اما سعید باستانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی مدعی است که در مورد مواد اولیه، تولید کنندگان داخلی با چالشی روبرو نیستند. وی می‌گوید: «خروج کشورهایی مانند کره از بازار ایران فرصت تازه‌ای برای شکوفایی تولیدکنندگان داخلی در این عرصه است. در حال حاضر تقریبا تمام مواد مورد نیاز تولید لوازم خانگی مانند قطعات فولادی و پلیمری به جز برخی از آنها در داخل موجود است. مسئولان باید از این شرایط یک فرصت بسازند و برای استفاده مردم از لوازم خانگی ایرانی فرهنگسازی کنند و فضای ایجاد شده یک بازار بالقوه خوب برای تولیدکنندگان است.»
دپوی لوازم خانگی
در خانه‌های قدیمی و غیر مسکونی
این روزها تخلف انبار کردن لوازم خانگی نیز به چشم می‌خورد. گفته می‌شود برخی از خانه‌های قدیمی مرکز پایتخت -حول و حوش امامزاده یحیی(ع)- برای انبار کالا به ویژه لوازم خانگی اجاره داده می‌شوند!
یک فروشنده کولر آبی و گازی برایمان توضیح می‌دهد: «پارسال عده‌ای با فرا رسیدن فصل سرما به خرید انبوه كولر گازی از سطح بازار روی آوردند. این افراد از حدود آبان ماه پارسال كه دیگر تقاضا برای این وسیله سرمایشی به حداقل رسید، جمع‌آوری كولرهای گازی از سطح بازار را آغاز كردند و منتظر شدند تا با فرا رسیدن فصل گرما، قطره چكانی به بازار عرضه كرده و با قیمت‌های دلخواه و بالا به فروش برسانند.»
این شیوه دپو کردن‌ها در مورد برخی دیگر از لوازم خانگی نیز گزارش شده است. هر چند واحدهای نظارتی این موضوع را تایید نکرده و می‌گویند به خصوص دپوی کولر در حدی نبوده که تخلف محسوب گردد.
صنعت لوازم خانگی داخلی نیازمند تسهیلات
حمیدرضا غزنوی سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی آیین نامه‌ها، قوانین داخلی و حتی عملکرد برخی مسئولان به گونه‌ای بوده که در سال‌های گذشته فضا را برای تاخت و تاز برندهای خارجی در بازار فراهم کرده است.
این مقام صنفی یادآورمی‌شود: «زمانی نسبت به پشتیبانی از حضور برندهای خارجی لوازم خانگی در کشور هشدار دادیم، اما کمتر کسی توجه کرد. امروز شاهدیم با اعمال تحریم‌ها، این برندها از کشور خارج شده‌اند و آنهایی که باقی مانده‌اند نیز با کمتر از یک پنجم ظرفیت خود کار می‌کنند و هنوز هم برخی مسئولان از آنها حمایت می‌کنند.»
غزنوی در ادامه می‌گوید: «اگر آن قدر که از این برندهای خارجی حمایت کردیم، یک صدم این حمایت را برای تولیدات داخلی خرج می‌کردیم، وضع امروز را شاهد نبودیم، زیرا قیمت‌ها آن قدر افزایش یافته که مردم به سختی لوازم خانگی تهیه می‌کنند. صنعت لوازم خانگی ایران امروز از نظر کیفیت، کشورهایی همچون ترکیه و کره جنوبی را پشت سر گذاشته و حتی قادر به تامین نیازمندی‌های قشر متوسط جامعه است.»
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی تاکید می‌کند: «نیاز اصلی امروز این صنعت، سرمایه در گردش است، زیرا تا دیروز امکان گشایش اعتبار برای تامین مواد اولیه و قطعات وجود داشت، اما امروز حواله‌ها نقدی شده و صد درصد مبالغ باید از قبل پرداخت شود.»
وی به عمق بالای داخلی سازی قطعات در یخچال و لباسشویی‌اشاره کرده و می‌گوید: «از مجموع بیش از ۳۵۰ قطعه مورد استفاده در یخچال، شاید سه یا چهار مورد آن نیازمند ارزبری است که البته ارزبری بالایی دارد، بنابراین تاب آوری تولید این لوازم در برابر تحریم‌ها بسیار بالاست. ۲۵ درصد خریداران لوازم خانگی داخلی از اقشار ضعیف، ۶۰ درصد از اقشار متوسط و ۱۵ درصد از اقشار قوی‌تر جامعه هستند. قیمت و کیفیت این تولیدات به گونه‌ای است که پاسخگوی نیاز اقشار ضعیف است و تحریم‌ها نیز نتوانسته خدشه‌ای در تولید این برندها به ویژه آنهایی که مدیریت تولیدشان صد درصد در اختیار بخش خصوصی است، داشته باشد.»
به گفته وی، چند شرکت انگشت شمار داخلی نیز نیازهای قشر متوسط جامعه به لوازم خانگی را تامین می‌کنند که کیفیت تولیداتشان با محصولات مشابه اروپایی و حتی آمریکایی قابل مقایسه است.
غزنوی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «امروز موفق شده‌ایم بسیاری برندهای خارجی مطرح لوازم خانگی را خریداری کنیم و به فناوری روز جهان دست یابیم، اما دیگر مشکل اصلی این صنعت «مقیاس اقتصادی تولید» است. تحریم‌ها فرصتی است تا به سمت مقیاس تولید مناسب برویم و در این زمینه اگر مسئولان وزارت صنعت همراه باشند، برندهای داخلی بیش از پیش تقویت خواهند شد.»