‌ فریده شریفی
ماه مبارک رمضان کم‌کم به پایان می‌رسد، ماه روزه‌داری، ماهی که ماه میهمانی خداوند نامیده شده و به ذات باری‌تعالی منسوب است، ماهی که پر از برکت، رحمت و مغفرت است ماه نزول قرآن، دربردارنده شب با عظمت قدر، شبی که از هزار ماه افضل‌تر است و روزها و شب‌های آن از بدترین و بهترین لحظات است، این ماه با همه خوبی‌ها و برکاتش در حال پایان یافتن است،‌ اما به راستی از این ماه زیبا و پرفضیلت چه بهره‌ای برده‌ایم و چقدر فضیلت کسب کرده‌ایم؟! آیا فضیلت شب قدر را درک کرده و دستاوردهای آن را برای سال آینده و سال‌های آینده جمع‌آوری کرده و نور رحمت و برکات این شب‌ها را چراغ راه آینده خود ساختیم یا فقط به دهان بستن ظاهری اکتفا کردیم و نخوردیم و نیاشامیدیم و واقعیات این ماه گرانقدر را درک نکردیم؟
درباره فواید روزه‌ گرفتن در ماه مبارک رمضان یا در ماه رجب و شعبان و دیگر ماه‌ها سخنان بسیاری گفته شده و در احادیث، روایات و آیات‌ بی‌شماری نیز از فواید روزه‌داری و تاثیر آن بر روح و جسم آن سخن به میان آمده است به نحوی که پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «رمضان ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید، نفس‌های شما تسبیح و خوابتان عبادت محسوب می‌شود،‌ عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است، این ماه بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند.» (وسائل‌الشیعه، ج 10،‌ص313)
اما این ماه عزیز و گرانقدر در کنار هزاران برکت و رحمتی که دارد هزاران رمز و راز و هزاران پندوآموزه اخلاقی نیز دارد که روزه‌داران باید از این امتحان الهی سربلند بیرون بیایند و حقایق آن را درک نمایند.
روزه فقط خودداری از خوردن
 و آشامیدن نیست
در روایات اسلامی برای روزه‌داری آدابی ذکر شده که اشخاص روزه‌دار باید این آداب را رعایت نمایند تا پایان این ماه مبارک و عزیز،‌ سربلند و موفق از امتحان الهی بیرون بیایند.
پیامبر اکرم(ص) در این‌باره می‌فرمایند: «روزه فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست،‌ بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو،‌ مابقی برای کارها و سخنان زشت که روزه‌ را بی‌اثر می‌کند قرار داده است،‌ چه اندکند روزه‌داران و چه بسیارند کسانی که گرسنگی می‌کشند.» (الکافی، جلد 4، ص 87)
«زهره کدخدایی» کارشناس مسائل اجتماعی و مشاور خانواده در گفت‌وگو با گزارشکر کیهان در این‌باره می‌گوید: «روزه‌ گرفتن علاوه بر فواید جسمانی که در علم پزشکی هم ثابت شده دارای فواید روحی و روانی و سلامت فکری و اخلاقی است چرا که شخص روزه‌دار همان‌طور که تلاش می‌کند ازهنگام سحر تا به هنگام افطار دهان خود را به روی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها ببندد،‌‌ همان‌گونه هم تلاش می‌کند که روح و روان خود را از پلیدی‌ها،‌ غیبت، ظلم و ستم به دیگران، تضییع حقوق دیگران و رفتارهای ناشایست دور کند و استغفار دعا خواندن،‌ تلاوت قرآن،‌دادن صدقه، تواضع و خوبی به دیگران را جایگزین رفتارهای ناپسند کند،‌ بنابراین می‌توان به جرات گفت کسانی که این آداب را به‌طور صحیح و اصولی به جا می‌آورند فضیلت این ماه را درک کرده و به بهترین پاداش‌ها می‌رسند.»
وی اضافه می‌کند: «در این ماه مبارک آمار جرم و جنایت،‌ بزهکاری و کارهای خلاف پایین می‌آید و همین مسئله نشان می‌دهد که کنترل هوای نفسانی،‌ امیال شیطانی و هوا و هوس‌های غیرعقلانی امکان‌پذیر است و هر کسی می‌تواند نفس خود را کنترل کند فقط باید انسان به خداوند متعال ایمان داشته باشد و کارهایی که انجام می‌دهد برای رضا و  خشنودی خداوند باشد. آری انسان می‌تواند هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بردارد و خود را سرگرم لذت‌ها و شهوات جسمانی نکند.»
یک کارشناس قرآنی نیز در این ‌باره می‌گوید: «حکایت کسانی که روزه می‌گیرند ولی به اهداف اصلی این ماه که همانا تغییر در اخلاق و کردار و کنترل هوای نفسانی است توجهی ندارند حکایت کسانی است که قرآن تلاوت می‌کنند ولی به آیات و احکام آن توجهی ندارند فقط از روزه‌داری،‌ گرسنگی و تشنگی می‌کشند و فضای معنوی این ماه بر آنان تاثیری نگذاشته است. در واقع این افراد فقط  جسم خود را از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها دور کرده‌اند و روح و روان خود را از لغزش‌ و خطا و انجام گناه پاک نکرده‌اند.»
در ماه مبارک رمضان باید روح و جسم از حرام و انجام کارهای خلاف و توأم با گناه دور نگه داشته شوند و با عمل به دستورها و احکام قرآن و دوری از گناهان، فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال بهره برد.
ماه خودسازی
بزرگ‌ترین درسی که ماه رمضان به مسلمانان می‌دهد، خودسازی است. یعنی اگر انسان به اخلاق و رفتار خود به‌ویژه در ماه‌های گذشته و سال های گذشته نظری بیفکند و ببیند چه دستاوردی تا به اینجا داشته است آیا از روزها، ماه‌ها و سال‌های زندگی‌اش بهره خوبی برده و اعمال نیک، خیر و شایسته‌ای انجام داده یا اینکه برعکس فقط روزها را گذرانده و کار شایسته و اقدام خداپسندانه‌ای انجام نداده است؟
«خانم فرزین» که در یک موسسه خیریه نگهداری از کودکان کم‌توان ذهنی مشغول به کار است در گفت‌و گو با گزارشگر کیهان درباره فضیلت ماه مبارک رمضان و دستاوردهای این ماه عزیز و گرانقدر می‌گوید: «در آیات و روایات متعدد به این مسئله تأکید شده که به همدیگر رحم کنید تا خدای متعال به شما رحم کند و این مسئله در زندگی افراد بسیار مشاهده شده که کسانی که نیکوکار هستند و به دیگران کمک می‌کنند خداوند هم به آنها کمک می‌کند و هیچ‌وقت این انسان‌ها در مسیر زندگی خود کم نمی‌آورند و همیشه بر مشکلات زندگی غلبه می‌کنند، البته مشکلات و مصائب زندگی برای همه انسان‌ها وجود دارد وکسی نمی‌تواند بگوید که زندگی بدون مشکلی را پشت‌سر گذاشته است اما افرادی که خیر و نیکوکار هستند و به دیگران احسان می‌کنند، خداوند هم به آنها احسان می‌کند و آنها را تنها نمی‌گذارد.»
وی اضافه می‌کند: «ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای خودسازی است و یکی از بهترین راه‌ها برای خودسازی گذشت و فداکاری و انفاق در راه خداوند است، اگر خود را موظف به همراهی، احسان، نیکی و رعایت انصاف بدانیم خداوند نیز برکات خود را بر ما نازل خواهد کرد.»
این خانم نیکوکار که قسمت اعظم زندگی خود را وقف سرپرستی و نگهداری از کودکان شیرخواره این مرکز نموده است خاطرنشان می‌کند: «در این مرکز کودکان و بچه‌هایی نگه‌داری می‌شوند که تا سنین بالا و حتی نوجوانی باید از شیر مخصوص تغذیه کنند ونمی‌توانند غذاهای معمولی بخورند و شیرهایی هم که به مصرف می‌رسانند هزینه بالایی دارد بنابراین چه زیبا و شایسته است که افراد روزه‌دار و کسانی که می‌خواهند افطار بدهند و از سفره رحمت و احسان خود دیگران را بهره‌مند سازند به این کودکان کمک کنند.
این کودکان معمولاً سرپرست ندارند یا بدسرپرست هستند و فقط چشم امید و امیدواری آنان به کمک‌های مردم خیر و نیکوکار است.»
زهره کدخدایی کارشناس مسائل اجتماعی نیز دراین‌باره می‌گوید: «پالایش روح و روان بزرگ‌ترین دستاورد ماه مبارک رمضان است و این کار با خودسازی آغاز می‌شود، وقتی که انسان خود را شناخت و امیال، آرزوها و اهداف زندگی خود را درک کرد بهتر می‌تواند خط مشی و راه و روش زندگی‌کردن را بیاموزد و از آن برای یک زندگی توأم با ارزش‌های الهی و انسانی بهره ببرد. روزه‌گرفتن تمرین استقامت در کنار مرور قدرت ایمان است و اگر افراد تلاش کنند در این ماه مبارک به فکر نیازمندان و کسانی که به کمک احتیاج دارند باشند مسلماً روزه آنها بیشتر مقبول خداوند متعال قرار می‌گیرد و با سربلندی می‌توانند این ماه را به پایان برسانند.»
استاد «سید محمدجواد مهری» نیز درباره خودسازی در ماه مبارک رمضان می‌گوید: «در تفاسیر زیادی «لیعبدون» به معنای «لیعرفون» آمده است یعنی هدف از خلقت شناخت است وگرنه عبادت فقط نماز و روزه و در سجاده نشستن و خدا را نیایش کردن نیست. عبادت در معنای گسترده‌تر با دیگران و به دیگران اندیشیدن است. عبادت به معنای دردشناسی و درجمع زیستن و برای جمع زیستن است. این که عبادت بیشتر به صورت جمعی مطرح می‌شود و بر مسجد و جمعه و جماعت تأکید می‌شود برای این است که شناخت انسان به خویش منحصر نشود و به دیگران نیز سرایت کند. انسان برای این آفریده نشده که تنها گلیم خود را از آب بیرون بکشد بلکه باید به فکر چاره‌جویی از دیگران باشد. انسان باید خود را بسازد و آن گونه خود را آماده سازد تا انسان الهی شود و شایسته جانشینی خداوند بر روی زمین باشد.»
کمک به محرومان
ماه مبارک رمضان، ماه دستگیری از مستمندان، فقیران و درماندگان است. انفاق در راه خداوند در تمام ایام سال دارای پاداش و صواب است، اما در ماه مبارک رمضان دارای فضیلت بیشتری است.
رسول گرامی اسلام(ص) نیز در خطبه شعبانیه فرمودند: «بر تهیدستان و مستمندان جامعه خویش انفاق کنید.» پیامبر گرامی همچنین یکی از نام‌های ماه مبارک رمضان را «شهر المواساه» یعنی ماه همدردی نامیدند و مردم را به حمایت و دستگیری از فقیران و مستمندان فرا خواندند.
یک فرد خیر و نیکوکار در این زمینه می‌گوید: «ماه پربرکت رمضان ماه انفاق و گذشت واحسان است و از همان روزهای آغاز این ماه سفره میهمانی خداوند برپا می‌شود و افراد روزه‌دار افطاری می‌دهند و روزه‌داران را میهمان می‌کنند تا از ثواب افطاری‌دادن بهره ببرند، اما اقدام زیباتر و خداپسندانه‌تر شناسایی افراد محروم، خانواده‌های نیازمند و به ویژه کودکانی است که در فقر و محرومیت به سر می‌برند و سرپرست ندارند یا سرپرست آنان نمی‌تواند از عهده مخارج آنها برآید بنابر این شناسایی این خانواده‌ها و این کودکان صوابی صدچندان دارد و برای افراد روزه‌دار، مؤمن و مخلص، بالاترین پاداش‌ها را به دنبال دارد. بسیاری از این خانواده‌ها آن‌قدر محترم و متواضع هستند که حتی حاضر نیستند خود را به مرکز یا سازمان یا کمیته امداد امام‌ خمینی‌(ره) معرفی کنند و در نهایت فقر و درماندگی زندگی می‌کنند، بنابراین شناسایی این افراد و کمک به آنها بالاترین اقدام خداپسندانه و اجری اخروی و حتی دنیوی در پی دارد.