گالیا توانگر

عزیزان من! با قرآن بیشتر اُنس بگیرید. آن چه من تاکید می‌کنم و توصیه می‌کنم، این است که با قرآن بیشتر اُنس بگیرید. این ذکر الهی و تقوایی که عرض کردیم، اگر برای ما حاصل بشود، آن وقت هدایت قرآنی هم برای ما آسان ‌تر می‌شود؛ «هُدًی لِلمُتَّقین»؛ تقوا که بود، هدایت حتمی است؛ چون این قرآن، «هادیِ» بعضی و بعضی را «مُضل»؛ یُضِلُّ مَن یَشاءُ وَ یَهدی مَن یَشاء؛ این جوری است که بعضی‌ها را از آن طرف می‌برد، بعضی‌ها را هدایت می‌کند. هدایت مال متّقین است. هر چه تقوا بالاتر باشد، هدایت روشن‌‌تر و بالاتر است؛ باید این را دنبال بکنیم. (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار شرکت ‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن 26/1/98)
هر جوان با ایمانی که به تلاوت قرآن بپردازد، قرآن با گوشت و خون او آمیخته شده و پروردگار، او را در ردیف فرشتگان قرار دهد و قرآن، نگاهبان او در روز قیامت خواهد بود... و آن که در این امر، متحمل دشواری بیشتری شود، پاداش او دوچندان خواهد بود. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 603، ج 4، دارالکتب الإسلامیهًْ ، تهران، 1365 هـ ش.)
اگر چه صرف نگاه کردن به آیات و قرائت عربی آن قرآن ثواب محسوب می‌شود، ولی در درجه بالاتر باید قرآن را با معنا خواند و در آیات الهی تفکر داشت تا زمینه عمل به آیات هر روز بیشتر از روز قبل در ضمیرمان نهادینه گردد. بی‌شک ماه مبارک رمضان فرصت سبزی است که زمینه‌های اُنس با قرآن را در خود و اطرافیان‌مان بیش از پیش فراهم کرده و خود را به یک جرعه آرامش و تفکر دعوت کنیم.
تذهیب نفس گام نخستِ اُنس با قرآن
این که سفارش شده با قرآن اُنس بگیرید، منظور خواندن قرآن است یا عمل به دستورات آن؟ این سؤالی است که خیلی‌ها در مسیر اُنس با قرآن با آن مواجه می‌شوند.
حجت‌الاسلام علیرضا حمیدی یک طلبه جوان برایمان توضیح می‌دهد: «واژه اُنس، یعنی خو گرفتن و آرام یافتن به چیزی و اُنس گرفتن، یعنی همدم بودن، خو گرفتن، ارتباطی فراتر از یک رابطه معمولی و ارتباطی مستحکم که موجب تأثیرپذیری و تأثیرگذاری باشد. با تعریفی این چنین، اُنس جوانان با قرآن، معنای ژرف تری به خود می‌گیرد و هدفی والاتر برایش قابل تصور است؛ هدفی که دلیل نزول قرآن است. اُنس با قرآن، یعنی آموختن قرآن (قرائت صحیح قرآن)، استمرار بر قرائت قرآن، فهم قرآن و تدبردر آیات آن و عمل به قرآن؛ امّا کمال اُنس با قرآن، زمانی حاصل می‌شود که موجب تغییر رفتار شود؛ بدان صورت که شخص و به دنبال آن جامعه، به آرامشی معنوی دست یابند و از دغدغه‌هایی که‌گریبان‌گیر افراد یا جامعه غیردینی است، برهند.»
وی ضمن تاکید بر این که برای اُنس با قرآن باید دارای برنامه منظم بود، می‌گوید: «با توجه به این که قرآن کریم، رزقِ روحی مؤمن است، باید این تغذیه، مستمر و دائمی باشد. حداقل روزی ده آیه از قرآن کریم و یا یک صفحه از آن تلاوت گردد، بدین معنا که تلاوت قرآن در هیچ روزی ترک نشود. تدبر در قرآن و آیات نورانی اش فراموش نگردد. آداب ظاهری قرآن مثل: با وضو بودن و رو به قبله بودن و حضور قلب داشتن در وقت تلاوت آن و سایر آداب رعایت گردد. مواظب گناهان بودن و تصمیم بر ترک آن‌ها و دوری از آن‌ها چون قرآن کریم در سوره مبارکه واقعه در مورد اوصاف خود می‌فرماید: «انه لقرآن کریم فی کتاب مکنون لا یمسه الا المطهرون» برای استفاده از قرآن باید از نظر اعتقادات و نیت و اعمال پاک و پاکیزه بود، وگرنه بهره‌ای از قرآن که خود پاک است و کتاب پاکان است، نخواهیم داشت. در بین گناهان باید بیشتر متوجه گناهان زبان بود، چون قرآن از طریق زبان و دهان خوانده و تلاوت می‌باشد؛ پس باید به شدت از دروغ و غیبت و تهمت و آزار با زبان و سایر گناهان زبان اجتناب کرد. در حدیث آمده است «دهان‌های خود را که راه‌های قرآن است پاکیزه‌نمایید». آشنایی با ادبیات عرب و صرف و نحو و به ویژه معانی لغت قرآن و ترجمه آن در اُنس با قرآن و استفاده بهتر از آن نقش به سزایی دارد.»
بصیرت افزایی در سایه اُنس با قرآن
اُنسِ دائمی با قرآن برای قاری، شرافتی را فراهم می‎آورد که به حرمت این همنشینی و رفاقت، نیازهای معیشتی و معادی او برطرف می‎شود، قبل از این که، شخص به دعا بپردازد. «هرکه به جای دعا و درخواست از من به قرائتِ قرآن مشغول شود، به او بالاترین پاداشِ شاکرین را عطاء خواهم کرد./ بحار الانوار،ج89، ص200.»
سودابه هاشمیان یک دانش آموخته علوم قرآن و حدیث برایمان درباره آثار و برکات اُنس با قرآن می‌گوید: «ایجاد زمینه تفکر و اندیشه در کارها یکی از آثار اُنس با قرآن است. درنتیجه چنین انسانی هرگز خودسرانه و عجولانه تصمیم نمی‌گیرد و دچار شکست نمی‌شود. آینده ‌نگری نیز از آثار مستقیم اُنس با قرآن است. فردی که با قرآن اُنس گرفته با امید به آینده به دنبال اهداف خود حرکت می‌کند و موفقیت هماره با اوست.»
وی در ادامه می‌گوید: «اُنس با قرآن موجب خودسازی، از بین رفتن خودبینی، حب دنیا و کلیه صفات منفی و زشت و نامیمون می‌شود؛ زیرا قرآن این گونه صفات ناپسند را محکوم می‌کند. چنین انسانی هیچ‌ گاه خود را اسیر دنیا نمی‌سازد، بلکه دنیا و آن‌ چه را در آن هست، مسخر خود می‌ کند و به عنوان ابزار الهی جهت تعالی خود و دیگر انسان‌ها به خدمت می‌گیرد. اُنس با قرآن نگرشی نو بر عالم خلقت از کران تا کران را ایجاد کرده و او را به حقایق رهنمون می‌سازد تا راز خلقت پدیده‌ها را کشف کند. چنین انسانی چشم بصیرت یافته و خود را می‌شناسد.»
مهجوریت قرآن در استماع
پیامبر اسلام (ص) از مردم زمان خود به خداوند شکایت می‌برد و می‌فرماید: « خداوندا! امت من قرآن را مهجور قرار داده‌اند. چون ارتباط آن‌ها با قرآن کمرنگ شده و از آن فاصله گرفته‌اند.» اما امروز نباید بگذاریم قرآن مهجور بماند، زیرا عصر ما عصر بازگشت به قرآن و توسل است تا مگر از این راه توشه ‌ای به دیار ابدیت ببندیم.
معین وحید پور یک دبیر دین و زندگی برایمان در مورد معنای مهجوریت قرآن کریم در جامعه کنونی توضیح می‌دهد: «یکی از مصادیق مهجوریت، مهجوریت قرآن در استماع است. سخن گفتن و گوش نسپردن به آیت خدا در هنگام تلاوت قرآن از واقعیت‌های تلخ برخی سمینارها و مجالس شلوغ است. این در حالی است که خداوند متعال از هرگونه سخن گفتن در وقت تلاوت نهی فرموده است: «هنگامی که قرآن خوانده می‌شود، بدان گوش فرا دهید و خاموش باشید، شاید مشمول رحمت خدا شوید/ اعراف 204.»
وی با اشاره به حدیث پیامبراعظم(ص) یکی از مهمترین آثار و برکات اُنس با قرآن کریم را این گونه بیان می‌کند:« پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: از شنونده قرآن شر دنیا رفع گردد، و از خواننده قرآن، گرفتاری آخرت دور گردد و کسی که یک آیه قرآن گوش دهد، برای او بهتر است از کوه ثبیر- کوه عظیمی است در یمن- که از طلا باشد»./ بحار الانوار، ج92، ص19».
چگونه دانش‌آموزان را با قرآن مانوس کنیم؟
يكی از جاذبه‌های قرآنی كه برای اُنس دانش‌آموزان با قرآن می‌توان ايجاد كرد، صدای خوش است و معلمان در كلاس‌های قرآن نه تنها خود، بلكه دانش‌آموزان را نيز مجاب كنند كه قرآن را با صدای خوش و زيبا تلاوت كنند تا از اين طريق اُنس بيشتری با قرآن در ميان دانش‌آموزان ايجاد شود.
محمود ترابی یک فرهنگی روش ديگر در تدريس قرآن را روش تفكيك ‌خوانی آيات قرآن کریم دانسته و توضیح می‌دهد: «آموزش قرآن به دانش‌آموزان بايد به روش تفكيك‌ خوانی و آوايی انجام شود و به طور قطع در صورتی كه آموزش به صورت تفكيك ‌خوانی و آوايی انجام شود، سبب می‌شود تا دانش‌آموزان سريع‌‌تر از روش‌های ديگر آموزش ديده و مجذوب قرآن شوند. بايد بتوانيم در مدارس شيوه تفكيك‌ خوانی قرآن را پياده كرده و اين شيوه را به صورت يك طرح جامع در تمامی مدارس گسترش دهيم.»
وی ادامه می‌دهد: «خارج كردن كلاس‌های قرآن از حالت نظری به حالت عملی روشی ديگر برای موفقيت در تدريس قرآن و جذب دانش‌آموزان است. با خارج كردن كلاس‌های قرآن از حالت نظری به عملی و برگزاری محافل اُنس با قرآن در سطح مدارس می‌توانيم دانش‌آموزان را به سمت قرآن جذب كنيم. استفاده از سی ‌دی صدای قاريان مشهور در كلاس‌های قرآن و حتی در منازل نيز تاثير بسزايی در يادگيری قرآن كريم و اُنس با آن دارد.»
این فرهنگی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «كرسی تلاوت كه از توصيه‌های مقام معظم رهبری نيز بوده است بايد در مدارس مورد توجه قرار گيرد و معلمان قرآن بايد زمانی را برای شنيدن قرآن كريم اختصاص دهند. شنيدن آيات كلام‌الله مجيد يكی از بهترين شيوه‌ها و رو‌ش‌هايی است كه می‌تواند اُنس خاصی با قرآن در ميان دانش‌آموزان ايجاد كند. دعوت از اوليای دانش‌آموزان و برگزاری كلاس‌های قرآن با شيوه‌های جديد آموزشی برای خانواده‌ها را می‌توان زمينه ‌ای برای جذب دانش‌آموزان به روخوانی و روان‌خوانی قرآن برشمرد. روخوانی، روان‌خوانی و فصيح‌ خوانی قرآن از جمله مباحث آموزشی قرآن است كه هر چند از سوی دارالقرآن شروع شده و در حال انجام است، اما بايد اين مباحث در آموزش و پرورش تا جايی رشد كند كه نه تنها دانش‌آموزان، بلكه تمامی اقشار جامعه بتوانند به راحتی قرآن را تلاوت كرده و جذابيت‌ها و جاذبه‌های قرآن را درك كنند.»
تبلور معارف قرآنی
در چهره و رفتار مرحوم طباطبایی(ره)
حامد شاکرنژاد قاری بین‌المللی کشورمان با اشاره به خصوصیت اخلاقی مرحوم حجت‌الاسلام سید مهدی طباطبایی، می‌گوید: «عمل ایشان نوعی توصیه بود. اخلاق ایشان این گونه نبود که دیگران را توصیه و موعظه کنند و خودشان به مفاهیم و آموزه‌های قرآنی جامه عمل نپوشانند، بلکه عمل به احکام دین و معارف اهل‌ بیت(ع) را همواره در زندگی و عمل ایشان مشاهده می‌کردیم. یعنی مرحوم طباطبایی شخصیتی بود که دین و معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) در چهره و رفتار وی تبلور داشت. معمولا در جلسات ایشان، آیاتی از کلام وحی را تلاوت می‌کردم و حتی در جلساتی که در بیت ایشان حضور پیدا می‌کردیم، تأکید داشتند، ولو کم، حتما با آیاتی از قرآن شروع شود، حین تلاوت منقلب می‌شدند و اشک می‌ریختند و سپس به بیان حکمت و معنویت قرآن کریم و نکاتی از آیات تلاوت شده می‌پرداختند و در ادامه از بیاناتشان بهره می‌‌بردیم.»
وی تصریح می‌کند: «مادام به مردمی بودن تأکید داشتند و همواره «با مردم، مردمی بودن و با مردم، خاکی بودن» را گوشزد می‌کردند. چنان‌که خود نیز این گونه بودند و با اخلاق خوب و رفتار حسنه با مردم تعامل داشتند. ایشان همواره با کوچک و بزرگ، رفتار حسنه، خوب و نیک داشتند و با روی گشاده با مردم برخورد داشتند.»
این قاری بین‌المللی قرآن کریم درپایان می‌گوید: « به من می‌ فرمودند که این صوت و قرائت شما برایتان نعمت است، هر بار که در جلسه ایشان حضور پیدا می‌کردم و آیاتی را تلاوت می‌کردم، می‌گفتند دارای تلاوتی متفاوت هستم و همواره حقیر را مورد تشویق قرار می‌دادند و تأکید می‌کردند که در این راه ثابت قدم باشم. خودشان در بیاناتشان همواره به آیات قرآن استناد می‌کردند و در درجه نخست خانواده‌ و سپس دیگران را در صورتی که توانایی داشتند به حفظ آیات کلام وحی توصیه می‌کردند و توجه ویژه به این مقوله داشتند که بیت ایشان نیز این اهتمام را داشتند.»