مروری بر خطبه شعبانیه رسول اکرم(ص) در فضیلت و اهمیت ماه مبارک رمضان
توصیه‌های نورانی به روزه‌داران
حضرت امام رضا(ع) از پدر گرامی خود و او از پدران بزرگوارش و آنان هم از امیرالمؤمنین علی(ع) نقل کرده‌اند که آن حضرت فرمود: یکی از روزهای آخر ماه شعبان و در آستانه رمضان پیامبر خدا(صلی‌الله علیه و‌آله) خطاب به ما خطبه مهمی خواند که مضمونش چنین است:
اي مردم!
ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوي شما روی كرده است؛ ماهي كه نزد خدا، بهترين ماه‌هاست و روزهايش بهترين روزها و شب‌هايش بهترين شب‌ها و ساعت‌هايش بهترين ساعت‌هاست؛ ماهي كه در آن شما را به مهماني خدا دعوت كرده‌اند و شما در آن از اهل كرامت خدا شده‌ايد.
نفس‌های شما در آن ثواب تسبيح و ذكر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذيرفته است و دعاهاي شما مستجاب، پس از پروردگار خويش با نيت‌های راستين و دل‌های پاك، بخواهيد كه توفيق روزه اين ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنايت فرمايد. شقي و بدبخت، كسي است كه در اين ماه بزرگ، از آمرزش خدا بي بهره باشد.
دراين ماه با گرسنگي و تشنگي‌تان، گرسنگي و تشنگي روز قيامت را به ياد آوريد؛ به فقيران و درماندگان كمك و تصدق كنيد؛ به پيران و كهنسالان احترام و ارج بنهيد؛ به كودكانتان ملاطفت و مهرباني كنيد؛ با خويشاوندان ارتباط داشته باشيد؛ زبان خود را از گفتار ناشايست نگاه داريد؛ ديدگان خود را از ديدن ناروا و حرام بپوشانيد و گوش‌های خود را از شنيدن آنچه نادرست است، بازداريد؛ با يتيمان مردم مهرباني كنيد تا بعداز شما با يتيمان شما مهرباني كنند؛ از گناهان خود به سوي خدا توبه و بازگشت كنيد؛ در اوقات نماز، دست‌های خود را به دعا برداريد، زيرا كه وقت نماز، بهترين ساعت‌هاست و در اين اوقات، حق تعالي با رحمت، به بندگانش مي‌نگرد و اگر با او مناجات كنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا كنند لبيكشان گويد و اگر از او بخواهند عطا كند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند.
اي مردم!
جان‌هايتان در گرو اعمال شماست، پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو خارج كنيد؛
پشت شما از بار گناهان سنگين است، پس با طول دادن سجده‌ها، آنها را سبك گردانيد و بدانيد كه حق تعالي به عزت خود سوگند ياد كرده است كه نمازگزاران و سجده‌كنندگان دراين ماه را عذاب نكند و در روز قيامت آنها را از آتش دوزخ درامان دارد.
اي مردم!
هر كه از شما روزه‌دار مؤمني را در اين ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزادكردن و آمرزش گناهان گذشته‌اش را خواهد داشت. برخي از اصحاب گفتند: يا رسول‌الله! همه ما قادر به انجام آن نيستيم. حضرت فرمود: با افطار دادن روزه‌داران، از آتش جهنم بپرهيزيد، اگرچه به نصف دانه خرما و يا يك جرعه آب باشد.
اي مردم!
هر كه اخلاق خود را در اين ماه نيكو كند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز كه قدم‌ها، برآن بلغزد؛ هر كه دراين ماه كارهاي غلامان و مستخدمان خود را سبك گرداند، خدا در قيامت حساب او را آسان كند؛ هر كه در اين ماه از آزار رساندن به مردم خودداري كند، حق تعالي، روز قيامت، خشم خود را از او باز دارد؛ هر كه در اين ماه يتيم بي‌پدري را گرامي دارد، خدا او را در قيامت عزيز گرداند؛ هر كه در اين ماه صله رحم كند و با خويشان بپيوندد، خدا او را در قيامت به رحمت خود واصل گرداند و هر كه در اين ماه رابطه‌اش را با خويشان قطع كند، خداوند در قيامت رحمت خود را از او دريغ نمايد؛ هر كه در اين ماه نماز مستحبي بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و كسي كه نماز واجبي به‌جا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه‌های ديگر را به او عطا كند؛ هر كه در اين ماه بسيار بر من صلوات فرستد، خداوند كفه سبك اعمال او را سنگين گرداند؛ كسي كه در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند، ثواب كسي را دارد كه در ماه‌های ديگر قرآن را ختم كرده باشد.
اي مردم!
درهاي بهشت دراين ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهيد كه آنها را بر روي شما نبندد و درهاي جهنم دراين ماه بسته است، از خدا بخواهيد كه آنها را بر روي شما نگشايد؛ شياطين دراين ماه در غل و زنجيرند، از خدا بخواهيد كه آنها را بر شما مسلط نگرداند.
علي(ع) مي‌فرمايد: در اين حال از جا برخاسته و عرض كردم، اي پيامبر خدا! برترين اعمال در اين ماه چيست؟
حضرت فرمود: اي اباالحسن ! برترين اعمال در اين ماه پرهيز از محرمات است.
آنگاه‌گریه کرد. عرض کردم: چه چیزی باعث‌گریه شما شد؟
فرمود: علی جان،گریه من برای این است که در این ماه در حالی که به نماز ایستاده‌ای فرق سرت به دست شقی‌ترین انسان شکافته می‌شود و محاسن شریف تو خضاب می‌گردد.
امیرالمؤمنین عرض کرد:ای رسول خدا،در آن هنگام آیا دین من سالم است؟
رسول خدا فرمود: آری، در سلامت کامل دینی قرار داری.
سپس فرمود: یا علی، قاتل تو، قاتل من است و کسی که بر تو غضب کند بر من غضب کرده است و کسی که به تو دشنام دهد به من دشنام داده است، تو برای من به منزله جان من هستی، روح تو از روح من است و طینت تو از طینت من است، خدای تبارک و تعالی، من و تو را آفرید و انتخاب کرد، مرا برای نبوت و پیامبری و تو را برای امامت امت اسلامی اختیار کرد و هر کسی امامت تو را انکار کند، در حقیقت منکر نبوت من شده است.
منبع: (بحار/ ج96/ص157 و 358؛ عیون أخبار‌الرضا/ ج1/ص؛295 وسایل‌الشیعه ،کتاب روزه)