مروری بر فعالیت‌های امدادرسانی نیروی دریایی ارتش
سربلندی صخره ارتــش در آزمــون سیل
ناخدا سوم عرشه مهدی باغبان، کارشناس نداجا
بحرانها از عوامل اصلی و بازدارنده توسعه به‌شمار می‌روند، خسارات ناشی از بحرانها شامل مرگ و میر، معلولیت، مجروحیت برای افراد، خسارات به اموال، تولیدات، خدمات و تأسیسات زیربنایی و در نتیجه تأثیر زیاد بر شیوه زندگی و ابعاد اجتماعی و روانی ناشی از آن بر مردم دارد.
کشور ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی و زمین‌شناختی از جمله کشورهایی در جهان محسوب شده که بلایای طبیعی در آن زیاد رخ می‌دهد و همه ساله به واسطه وقوع آنها تلفات و خسارات زیادی به کشور وارد می‌شود. بنابراین لزوم توجه به موضوع مدیریت بحران در کشور امری بسیار لازم و ضروری به نظر می‌رسد. مدیریت بحران در واقع فرآیندی است که با برنامه‌ریزی، اقدامات مسئولین و دستگاه‌های اجرایی دولتی از جمله استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، نیروهای مسلح، وزارتخانه‌ها، هلال احمر و... را با بخشهای خصوصی و مردمی برای یکپارچه‌سازی فعالیتها هماهنگ نموده تا بتواند از وقوع بحرانها پیشگیری کرده و یا در صورت وقوع بحران بتواند از آثار زیان‌بار آن بکاهد و نسبت به مقابله و امدادرسانی سریع اعمال مناسب را انجام دهد و این اقدامات تا زمانی که وضع زندگی برای مردم و کشور به وضعیت عادی بازگردد، باید استمرار داشته باشد. بنابراین مدیریت بحران دارای چهار مرحله پیشگیری و کاهش اثرات، آمادگی، مقابله و امدادرسانی و در نهایت بازسازی خواهد بود.
از طرفی در مدیریت‌های بحران اصل وحدت فرماندهی یکی از اصول اساسی بوده تا بتوانند تمامی اقدامات و فعالیت‌های امدادرسانی ارگان‌های مختلف را به نحو صحیحی مدیریت نموده تا مردم آسیب‌دیده و بحران‌زده در منطقه از خدمات به صورت مساوی بهره‌مند شوند و این خدمات تا زمان بازگشت زندگی مردم به حالت عادی تداوم داشته باشد. علاوه‌بر اصل وحدت فرماندهی، ساختار فرماندهی و مدیریت منابع نیز از دیگر اصول اساسی در مدیریت بحرانها است.
بارش‌های شدید رگباری و سیل‌آسا در روزهای پایانی سال 1397 در نواحی شمالی ایران شروع شد و با آغاز سال جدید نیز ادامه یافت به نحوی که تمامی کشور را دربر گرفت اما وضعیت بارش‌ها و وقوع سیل در استان‌های گلستان، لرستان، ایلام، فارس، بوشهر و کرمانشاه سهمگین‌تر بوده است.
ارتش جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای وقوع بحران به کمک مردم بحران‌زده در سراسر ایران شتافت. نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز با وقوع سیل در استان‌های گلستان و مازندران با ارسال تجهیزاتی از قبیل بالگردها، قایق‌های جیمینی، سامانه‌های سیار سرویس بهداشتی و حمام، ژنراتورهای برق سیار، کانکس‌های خوابگاه سیار، آشپزخانه و خبازخانه سیار، تانکرهای حمل آب، کامیون‌های سردخانه، خودروهای سواری سنگین و سبک در عملیات امدادرسانی شرکت کرد. همچنین در کنار خدمه این تجهیزات، تیم‌های عملیات ویژه، غواصان، تیم‌های پزشکی و کادر درمانی از جمله پزشک متخصص اطفال، داخلی و عفونی، آشپز و خباز حضور داشتند. این تجهیزات و کارکنان از مرکز نداجا، دانشگاه دریایی امام خمینی(ره) نوشهر، مرکز آموزش‌های تخصصی منجیل، منطقه چهارم دریایی امام رضا(ع) بندر انزلی اعزام گردیده‌اند.
با حضور امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی راهبردی در استان گلستان و بازدید میدانی ایشان از این استان دستور انتقال یک فروند پانتون به همراه بیل مکانیکی و لایروب از جنوب کشور برای انجام لایروبی رودخانه‌های استان صورت پذیرفت که هم‌اکنون در استان گلستان مستقر و مشغول انجام عملیات لایروبی هستند.
از عملیات‌های شاخص امدادرسانی دریادلان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در بحران سیل اخیر در استان‌های شمالی کشور می‌توان به انتقال خانم باردار از روستای آلین تخماق به فرودگاه شهرستان گرگان با استفاده از بالگرد اشاره کرد. همچنین غواصان جان بر کف نیروی دریایی برای یافتن افراد غرق‌شده ناشی از واژگونی قایق در گمیشان استان گلستان، عملیاتی 16 ساعته انجام دادند و اجساد شش نفر از جان‌باختگان این حادثه را یافتند. همچنین کادر درمانی مستقر در استان گلستان تا نوزدهم فروردین ماه سال جاری ویزیت حدود هزاران بیمار را بر عهده داشتند. بالگردها نداجا علاوه‌بر جابه‌جایی و انتقال افراد، جابه‌جایی مواد غذایی بیش از سه هزار کیلوگرم را انجام داده‌اند، با این وجود حجم زیاد ترابری و جابه‌جایی اقلام بر عهده تیم عملیات ویژه نداجا بوده که با استفاده از قایق‌های جیمینی انجام پذیرفت.
از طرفی با وقوع بارش‌های سیل‌آسا در جنوب غربی کشور، فعالیت‌های امدادرسانی نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران از دهه دوم فروردین در استان خوزستان آغاز گردید. به این منظور بالگردهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به فرودگاه‌های اهواز و آبادان اعزام گردیدند. برای جابه‌جایی کارکنان و تجهیزات از جمله قایق‌های جیمینی بال ثابت‌های نداجا اقدام به پرواز به این استان نمودند. علاوه‌بر این تجهیزات سرویس‌های بهداشتی سیار، جرثقیل‌ها، خودروهای سواری سبک و سنگین نیز به این استان اعزام گردید. علاوه‌بر تجهیزات بخش زیادی از تکاوران تیپ عملیات ویژه مسلم بن عقیل و تیم‌های پزشکی و غواصی در این استان حضور یافته‌اند به نحوی که بخشی از تکاوران نداجا برای تأمین امنیت اموال مردم و بیت‌المال در استان خوزستان مأمور گردیده‌اند.
در کنار انجام عملیات‌های مختلف معاونت آماد و پشتیبانی نیروی دریایی راهبردی نیز با اهدای اقلام غذایی، پوشاکی، بهداشتی، وسایل پخت‌وپز، اقلام دارویی، ظروف یک‌بار مصرف، اقلام مصرفی، مصالح ساختمانی و سوخت تجهیزات به مردم سیل‌زده میلیاردها ریال هزینه کرده و به صورت روزانه اقدام به طبخ نان گرم و غذای گرم در مناطق سیل‌زده برای مردم و نیروهای امدادرسان کرده است.
این فعالیتها نشان می‌دهد که نقش نیروهای نظامی مانند نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در امدادرسانی‌ها و عملیات‌های مدیریت بحران نقشی موثر است، در نتیجه نباید تصور شود که همواره بودجه‌های نظامی صرف تجهیزاتی می‌شود که تنها برای دفاع و نبرد به کار می‌آیند بلکه بخشی از این بودجه‌ها صرف تجهیزاتی می‌شوند که در مواقع بحران مانند سیل شمال باعث نجات جان مردم نیز می‌شوند. بنابراین لزوم توجه به تجهیز نیروهای ارتش به وسایل به‌روز و مناسب عملیات‌های امدادرسانی با توجه به قدرت تعمیر و نگهداری آنها بیش از هر زمان دیگر در این روزها مشهود است.
اما لازم به یادآوری است که علی‌رغم حضور همه ارگان‌ها و داوطلبین مردمی در عملیات امدادرسانی و خدمت‌رسانی به دلیل شدت بحران سیل اخیر نواقصی نیز وجود داشت. با این حال این بحران نیز مانند سایر اتفاقات ناگوار دیگر در کشور ما سپری خواهد شد و مهم‌تر از چگونگی سپری شدن این روزهای سخت، ثبت تجربیات این روزها برای رقم زدن آینده‌ای بهتر خواهد بود. همچنان‌که نیاز است در طراحی‌ها، ساخت ساختمان‌ها و تأسیسات دقت و کنترل بیشتری داشته باشیم. نیاز به توجه به مطالعه، تحقیق و پژوهش درخصوص بحرانها و آسیب‌های آن لازم است تا در نهایت با انجام مانورهای بحران به آموزش و هماهنگی بیشتر ارگان‌های مختلف کشور دست یافته تا در آینده بتوان از وقوع بحرانها پیشگیری نموده و در صورت وقوع آنها آسیب‌های کمتری به مردم و کشور وارد شده و با افزایش توانایی‌ها، عملیات‌های امدادرسانی به موقع و دقیقی صورت پذیرد و در نهایت بتوان خدمات‌رسانی‌ها را تا بازگشت اوضاع به حالت عادی به مردم تداوم بخشید. ان‌شاءالله