بررسی پدیده شکافته شدن کعبه هنگام ولادت امام علی(ع) در منابع اهل سنت
علی(ع)؛ مهمان ویژه خدا
به نقل مورخان و محدثان مشهور ولادت امام علي(ع) در سيزدهم رجب سي سال بعد از عام الفيل در درون خانة كعبه روي داده است و جريان از اين قرار است كه: «يزيد بن قعنب گويد: من و عباس بن عبدالمطلب و گروهي از خاندان عبدالعزي در برابر خانه خدا نشسته بوديم كه ناگهان ديديم فاطمه بنت اسد، مادر اميرمؤمنان(ع) كه به آن حضرت حامله بود و نُه ماه از مدت حملش مي‌گذشت با حالتی خاص که حاکی از درد زايمان بود وارد شد و به درگاه خداوند عرض كرد: پروردگارا! من به تو و پيامبران و كتاب‌هايي كه از جانب تو فرستاده شده اند ايمان دارم و سخن جدم ابراهيم خليل را تصديق و باور دارم كه او اين خانة والا را بنا كرده و به حق اين فرزندي كه در شكم دارم سوگند مي‌دهم كه وضع حمل مرا آسان كني.
يزيد بن قعنب گوید: در اين هنگام ديدم ديوار پشت كعبه شكافت و فاطمه وارد كعبه شد و از چشمان ما ناپديد گشت و ديوار به هم چسبيد. برخاستيم كه قفل در خانة كعبه را باز كنيم، قفل باز نشد، دانستيم كه اين رويداد به فرمان خدا رخ داده است. پس از چهار روز كه گذشت فاطمه از خانة كعبه بيرون آمد و نوزادش اميرمؤمنان(ع) را روي دست داشت و گفت: من بر زنان گذشتة تاريخ برتري يافته‌ام، زيرا آسيه دختر مزاحم، خدا را به صورت پنهاني در جايي عبادت مي‌كرد كه عبادت خدا در آنجا جز از روي ناچاري سزاوار نبود و مريم دختر عمران، آن شاخة خشكيدة خرما را با دستش تكان داد تا آنكه خرمايي تازه از آن فرو ريخت و خورد. ولي من وارد خانة خدا شدم و از ميوه‌ها و نعمت‌هاي بهشتي خوردم و وقتي خواستم خارج شوم هاتفي به من گفت: فاطمه! او را علي نام بگذار، چرا كه او بلندمرتبه است و خداوند علي اعلي مي‌گويد نام او را از نام خودم مشتق ساختم و او را به آداب و اخلاق خودم تربيت كردم و از علوم پيچيدة خود آگاهش نمودم، او كسي است كه بت‌ها را در خانة من مي‌شكند و بر بام خانه‌ام اذان مي‌گويد و مرا به مجد و بزرگواري ياد مي‌كند. خوشا به حال كسي كه او را دوست بدارد و از او فرمان برد و واي بر كسي كه او را دشمن بدارد و فرمانش نبرد.» (1)
شايان ذكر است كه اين رويداد با اندكي تفاوت در منابع بسياري ذكر شده است و از شگفتي‌هاي اين واقعة مهم تاريخي اين است كه فاطمه نه از درب خانه بلكه با شكافته شدن ديوار آن وارد كعبه شد تا اين رويداد عجيب دليل و برهاني روشن‌تر بر معجزه باشد و آيندگان نتوانند آن را پديده‌اي تصادفي و اتفاقي قلمداد كنند و جالب اين است كه پس از گذشت قرن‌ها از آن رويداد مهم و تجديد ساختمان كعبه و تعمير آن و پر كردن جاي شكاف با نقره، هنوز هم اثر شكاف بر ديوار خانه، خود را نمايان مي‌سازد.(2)
ولادت امام علي(ع) در كتب اهل سنت
1- حافظ ابو عبدالله محمد بن عبدالله، معروف به حاكم نيشابوري، كه همة بزرگان اهل سنت او را مورد اعتماد و استناد دانسته‌اند و خود از بزرگان ايشان است، در كتاب بسيار معروفش، «مستدرك صحيحين» مي‌گويد: روايات متواتر است كه فاطمه بنت اسد، اميرمؤمنان علي بن ابي طالب- كرّم الله وجهه را در خانة كعبه به دنيا آورده است.(3)
2- شاه ولي‌الله احمد بن عبدالرحيم دهلوي، محدث متعصب اهل سنت، در كتاب «ازالهًْ الخفا» مي‌نويسد: «بي‌گمان روايات متواتر است در اينكه فاطمه بنت اسد، اميرالمومنين علي بن ابي‌طالب را در درون كعبه به دنيا آورد. بدون ترديد او در روز جمعه سيزدهم رجب، سي سال بعد از عام الفيل، در خانة كعبه به دنيا آمده است و هرگز پيش از او يا بعد از او كسي در خانة كعبه زاده نشده است.»(4)
3- شهاب‌الدين ابوالثنا، سيد محمود آلوسي، صاحب تفسير آلوسي، در شرح بر قصيدهًْ عينيهًْ عبدالباقي افندي مي‌نويسد: ولادت اميرمؤمنان، كرم‌الله وجهه، در درون كعبه، در سراسر دنيا مشهور است و در كتاب‌هاي هر دو فرقهًْ شيعه و سني روايت شده است و هرگز در مورد غير ايشان چنين فضيلتي ثابت نشده است.(5)
4- نورالدين علي بن محمد بن صباغ مكي، از دانشمندان معروف اهل سنت، مشهور به ابن صباغ مالكي در كتاب «الفصول المهمّه» با سلسله سند از ابن مغازلي، از امام سجاد(ع) مبني بر ولادت امام علي(ع) در درون خانه كعبه نقل كرده است كه: پيش از او كسي در بيت‌الله الحرام متولد نشد و اين برتري، ويژة اوست از سوي خداوند براي ابراز كرامت و شرافت و شكوهمندي او. (6)
منابعي از اهل سنت كه به طور صريح به شكافته شدن ديوار كعبه اشاره كرده اند:
1- محمد شريف خان شيرواني در كتاب «چوتهي كتاب» به ولادت امام علي(عليه‌السلام) در درون كعبه و شكافته شدن ديوار كعبه و شنيده شدن صداي هاتف غيبي تصريح كرده است.(7)
2- مولوي حافظ حكيم ظهير احمد سهسواني در كتاب «ظهير البشر» در احوال و فضائل ائمه مي‌نويسد: «چون خداوند اراده کرد كه شرفي بر شرف‌هاي كعبه بيفزايد، ديوار كعبه را بشكافت و فاطمه بنت اسد را به درون كعبه فرا خواند و فاطمه فرزندش علي را در درون كعبه به دنيا آورد.»(8)
3- علامه حسن بن امان‌الله مولوي عظيم‌آبادي هندي، دركتاب تجهيز الجيش جريان ولادت امام علي(ع) را طبق روايت «بشائر المصطفي» از يزيد بن قعنب نقل كرده است.»(9)
4- دكتر محمد شاه قادري، دانشمند و پزشك نامي سرزمين لاهور، در كتاب «مصباح المقربين» تصريح مي‌كند كه اميرمؤمنان در درون كعبه متولد شد و تصريح مي‌كند كه مادر آن جناب در حال طواف كعبه بود كه او را درد زايمان گرفت، ديوار كعبه شكافته شد و فاطمه بنت اسد به درون كعبه فرا خوانده شد، سپس تأكيد مي‌كند كه هرگز چنين شرف و فضيلتي به جز اميرمؤمنان براي احدي نصيب و ميسر نشده است...(10)
بنابراين با بررسي متون تاريخي به اين نتيجه مي‌رسيم كه جريان ولادت امام علي(ع) و شكافته شدن ديوار كعبه در منابع متعددي از اهل سنت نقل شده است كه براي نمونه به شماري از آنها اشاره كرديم.
* مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت‌ها
1. صابري يزدي، عليرضا، هزار حديث در فضائل امام علي(ع)، ترجمه محمدرضا انصاري محلاتي، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1380ش، ص32ـ31؛ محمد بن فتّال نيشابوري، روضة الواعظين، قم، نشر رضي، 1386ق، ج1، ص76؛ ابي محمد الحسن بن محمد ديلمي، بيروت، مؤسسة اعلمي، ص211؛ علي بن عيسي اربلي، كشف الغمه ج1، ص59؛ شيخ طوسي، امالي، 1313، ص80؛ شيخ صدوق، علل الشرايع، ص56.
2. قزويني، سيد محمد كاظم، امام علي(ع) از ولادت تا شهادت، ترجمه علي كرمي، قم، دليل ما، 1379ش، ص43-41.
3. حافظ ابي عبدالله محمد بن عبدالله نيشابوري، مستدرك الصحيحين، حيدرآباد هندوستان، 1324، ج3، ص483؛ موسوي همداني، سيد محمد باقر، علي(ع) در كتب اهل سنت، تهران، واژه آرا، 1380ش، ص46.
4. شاه ولي الله دهلوي، ازالة الخفا، چاپ هند، ج2، ص251.
5. شهاب الدين ابوالثنا، سيد محمود آلوسي، سرح الفريده، در شرح قصيدهًْ عينيهًْ عبدالباقي افندي، ص15؛ اردوبادي، محمد علي، مولود كعبه، ترجمه عيسي سليم‌پور اهري، قم، رسالت، 1378ش، ص81.
6. ابن صباغ مالكي، الفصول المهمه، ص14؛ اردوبادي، محمد علي، مولود كعبه ترجمه عيسي سليم پور اهري، قم، رسالت 1378، ص132.
7. محمد شريف خان شيرواني، چوتهي كتاب، به زبان اردو، 1935م، ص123؛ مولود كعبه، همان، ص1.
8. مولوي حافظ حكيم ظهير احمد سهسواني، ظهير البشر (به زبان اردو)، ص18؛ مولود كعبه، همان، ص218.
9. علامه حسن بن امان‌الله مولوي عظيم‌آبادي هندي. تجهيز الجيش، چاپ هند، ص110؛ مولود كعبه همان، ص222.
10. قادري، محمدشاه، مصباح المقربين چاپ لاهور، ص16؛ مولود كعبه، همان، ص228.
يزيد بن قعنب گوید: در اين هنگام ديدم ديوار پشت كعبه شكافت و فاطمه وارد كعبه شد و از چشمان ما ناپديد گشت و ديوار به هم چسبيد. برخاستيم كه قفل در خانة كعبه را باز كنيم، قفل باز نشد، دانستيم كه اين رويداد به فرمان خدا رخ داده است. پس از چهار روز كه گذشت فاطمه از خانة كعبه بيرون آمد و نوزادش اميرمؤمنان(ع) را روي دست داشت و گفت: من بر زنان گذشتة تاريخ برتري يافته‌ام، زيرا آسيه دختر مزاحم، خدا را به صورت پنهاني در جايي عبادت مي‌كرد كه عبادت خدا در آنجا جز از روي ناچاري سزاوار نبود و مريم دختر عمران، آن شاخة خشكيدة خرما را با دستش تكان داد تا آنكه خرمايي تازه از آن فرو ريخت و خورد. ولي من وارد خانة خدا شدم و از ميوه‌ها و نعمت‌هاي بهشتي خوردم و وقتي خواستم خارج شوم هاتفي به من گفت: فاطمه! او را علي نام بگذار، چرا كه او بلندمرتبه است و خداوند علي اعلي مي‌گويد نام او را از نام خودم مشتق ساختم و او را به آداب و اخلاق خودم تربيت كردم و از علوم پيچيدة خود آگاهش نمودم، او كسي است كه بت‌ها را در خانة من مي‌شكند و بر بام خانه‌ام اذان مي‌گويد و مرا به مجد و بزرگواري ياد مي‌كند. خوشا به حال كسي كه او را دوست بدارد و از او فرمان برد و واي بر كسي كه او را دشمن بدارد و فرمانش نبرد.» (1)
شايان ذكر است كه اين رويداد با اندكي تفاوت در منابع بسياري ذكر شده است و از شگفتي‌هاي اين واقعة مهم تاريخي اين است كه فاطمه نه از درب خانه بلكه با شكافته شدن ديوار آن وارد كعبه شد تا اين رويداد عجيب دليل و برهاني روشن‌تر بر معجزه باشد و آيندگان نتوانند آن را پديده‌اي تصادفي و اتفاقي قلمداد كنند و جالب اين است كه پس از گذشت قرن‌ها از آن رويداد مهم و تجديد ساختمان كعبه و تعمير آن و پر كردن جاي شكاف با نقره، هنوز هم اثر شكاف بر ديوار خانه، خود را نمايان مي‌سازد.(2)
ولادت امام علي(ع) در كتب اهل سنت
1- حافظ ابو عبدالله محمد بن عبدالله، معروف به حاكم نيشابوري، كه همة بزرگان اهل سنت او را مورد اعتماد و استناد دانسته‌اند و خود از بزرگان ايشان است، در كتاب بسيار معروفش، «مستدرك صحيحين» مي‌گويد: روايات متواتر است كه فاطمه بنت اسد، اميرمؤمنان علي بن ابي طالب- كرّم الله وجهه را در خانة كعبه به دنيا آورده است.(3)
2- شاه ولي‌الله احمد بن عبدالرحيم دهلوي، محدث متعصب اهل سنت، در كتاب «ازالهًْ الخفا» مي‌نويسد: «بي‌گمان روايات متواتر است در اينكه فاطمه بنت اسد، اميرالمومنين علي بن ابي‌طالب را در درون كعبه به دنيا آورد. بدون ترديد او در روز جمعه سيزدهم رجب، سي سال بعد از عام الفيل، در خانة كعبه به دنيا آمده است و هرگز پيش از او يا بعد از او كسي در خانة كعبه زاده نشده است.»(4)
3- شهاب‌الدين ابوالثنا، سيد محمود آلوسي، صاحب تفسير آلوسي، در شرح بر قصيدهًْ عينيهًْ عبدالباقي افندي مي‌نويسد: ولادت اميرمؤمنان، كرم‌الله وجهه، در درون كعبه، در سراسر دنيا مشهور است و در كتاب‌هاي هر دو فرقهًْ شيعه و سني روايت شده است و هرگز در مورد غير ايشان چنين فضيلتي ثابت نشده است.(5)
4- نورالدين علي بن محمد بن صباغ مكي، از دانشمندان معروف اهل سنت، مشهور به ابن صباغ مالكي در كتاب «الفصول المهمّه» با سلسله سند از ابن مغازلي، از امام سجاد(ع) مبني بر ولادت امام علي(ع) در درون خانه كعبه نقل كرده است كه: پيش از او كسي در بيت‌الله الحرام متولد نشد و اين برتري، ويژة اوست از سوي خداوند براي ابراز كرامت و شرافت و شكوهمندي او. (6)
منابعي از اهل سنت كه به طور صريح به شكافته شدن ديوار كعبه اشاره كرده اند:
1- محمد شريف خان شيرواني در كتاب «چوتهي كتاب» به ولادت امام علي(عليه‌السلام) در درون كعبه و شكافته شدن ديوار كعبه و شنيده شدن صداي هاتف غيبي تصريح كرده است.(7)
2- مولوي حافظ حكيم ظهير احمد سهسواني در كتاب «ظهير البشر» در احوال و فضائل ائمه مي‌نويسد: «چون خداوند اراده کرد كه شرفي بر شرف‌هاي كعبه بيفزايد، ديوار كعبه را بشكافت و فاطمه بنت اسد را به درون كعبه فرا خواند و فاطمه فرزندش علي را در درون كعبه به دنيا آورد.»(8)
3- علامه حسن بن امان‌الله مولوي عظيم‌آبادي هندي، دركتاب تجهيز الجيش جريان ولادت امام علي(ع) را طبق روايت «بشائر المصطفي» از يزيد بن قعنب نقل كرده است.»(9)
4- دكتر محمد شاه قادري، دانشمند و پزشك نامي سرزمين لاهور، در كتاب «مصباح المقربين» تصريح مي‌كند كه اميرمؤمنان در درون كعبه متولد شد و تصريح مي‌كند كه مادر آن جناب در حال طواف كعبه بود كه او را درد زايمان گرفت، ديوار كعبه شكافته شد و فاطمه بنت اسد به درون كعبه فرا خوانده شد، سپس تأكيد مي‌كند كه هرگز چنين شرف و فضيلتي به جز اميرمؤمنان براي احدي نصيب و ميسر نشده است...(10)
بنابراين با بررسي متون تاريخي به اين نتيجه مي‌رسيم كه جريان ولادت امام علي(ع) و شكافته شدن ديوار كعبه در منابع متعددي از اهل سنت نقل شده است كه براي نمونه به شماري از آنها اشاره كرديم.
* مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت‌ها
1. صابري يزدي، عليرضا، هزار حديث در فضائل امام علي(ع)، ترجمه محمدرضا انصاري محلاتي، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1380ش، ص32ـ31؛ محمد بن فتّال نيشابوري، روضة الواعظين، قم، نشر رضي، 1386ق، ج1، ص76؛ ابي محمد الحسن بن محمد ديلمي، بيروت، مؤسسة اعلمي، ص211؛ علي بن عيسي اربلي، كشف الغمه ج1، ص59؛ شيخ طوسي، امالي، 1313، ص80؛ شيخ صدوق، علل الشرايع، ص56.
2. قزويني، سيد محمد كاظم، امام علي(ع) از ولادت تا شهادت، ترجمه علي كرمي، قم، دليل ما، 1379ش، ص43-41.
3. حافظ ابي عبدالله محمد بن عبدالله نيشابوري، مستدرك الصحيحين، حيدرآباد هندوستان، 1324، ج3، ص483؛ موسوي همداني، سيد محمد باقر، علي(ع) در كتب اهل سنت، تهران، واژه آرا، 1380ش، ص46.
4. شاه ولي الله دهلوي، ازالة الخفا، چاپ هند، ج2، ص251.
5. شهاب الدين ابوالثنا، سيد محمود آلوسي، سرح الفريده، در شرح قصيدهًْ عينيهًْ عبدالباقي افندي، ص15؛ اردوبادي، محمد علي، مولود كعبه، ترجمه عيسي سليم‌پور اهري، قم، رسالت، 1378ش، ص81.
6. ابن صباغ مالكي، الفصول المهمه، ص14؛ اردوبادي، محمد علي، مولود كعبه ترجمه عيسي سليم پور اهري، قم، رسالت 1378، ص132.
7. محمد شريف خان شيرواني، چوتهي كتاب، به زبان اردو، 1935م، ص123؛ مولود كعبه، همان، ص1.
8. مولوي حافظ حكيم ظهير احمد سهسواني، ظهير البشر (به زبان اردو)، ص18؛ مولود كعبه، همان، ص218.
9. علامه حسن بن امان‌الله مولوي عظيم‌آبادي هندي. تجهيز الجيش، چاپ هند، ص110؛ مولود كعبه همان، ص222.
10. قادري، محمدشاه، مصباح المقربين چاپ لاهور، ص16؛ مولود كعبه، همان، ص228.