در قرآن وقتي سخن از زن و مرد است، می‌فرماید: (هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَ)،(1) زن لباس مرد است و مرد لباس زن است. لباس، انسان را از سرد و گرم حفظ مي‌کند، يک؛ آبروي انسان را حفظ مي‌کند، دو؛ زيور و فخر انسان را در پذيرايي‌ها و مهماني‌ها تأمين مي‌کند، سه. زن و مرد بايد حافظ يکديگر باشند، يک؛ از سرد و گرم روزگار يکديگر را حفظ کنند، دو؛ فخر و زيبايي و زيور يکديگر باشند، سه؛ اين پيام قرآن خداست که زن و مرد را آفريد.
نقش گذشت و دوستی در خانواده
بعد فرمود جامعه را دو رکن اساسي اداره مي‌کند: (خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها)، از يک سو؛ (وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّهًْ وَ رَحْمَهًْ)،(2) از سوي ديگر. اين‌ها بيانات خدا در قرآن است که انسان چه زن و چه مرد را آفريد. فرمود زن و مرد دو رکن اساسي‌اند که هر کدام اين کمال را دارند، ولي در يکي بيشتر از ديگري است: (جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّْهًْ وَ رَحْمَهًًْ)؛ يعني اصول خانوادگي را اين دو عنصر دوستي و گذشت اداره مي‌کند و لاغير! مسئله جهيزيه و مهريه يک امر عادي است که طرفين ادا مي‌کنند؛ اما آن جهيزيه قرآني و مهريه قرآني همين دو چيز است. فرمود: (وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّهًًْ وَ رَحْمَهًًْ)، دوستي عاقلانه باعث تحکيم بنياد خانواده است، يک؛ همه ما غير از معصومين(عليهم‌السلام) لغزش‌هايي داريم، هر کدام از ما اگر لغزيديم ديگري مهربانانه از اين لغزش بگذرد، اين دو. در خانواده‌هاي ما شيعه‌ها مي‌بينيد که زن و مرد پير علاقه‌شان به يکديگر خيلي بيش از علاقه دو تا جوان است؛ چون براساس اين قرآن تربيت شدند. دوستي عاقلانه و گذشت مهربانانه از ‌اشتباهات ديگري.
بعد در تنظيم امور خانواده هم فرمود مسکن را بايد مرد تهيه کند، اما سکينت و آرامش را که بالاتر از مسکن است به عهده زن است: (خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها)، سکينت فراهم شدن خيلي سنگين‌تر از مسکن فراهم کردن است. اين کار سنگين را قرآن به عهده زن‌ها گذاشته است؛ چون زن را طوري آفريد که او قدرت بر رحم و مهرباني دارد، اين مهرباني ملات زندگی است. درست است مرد مي‌تواند مهربان باشد، ولي اين هنر در مرد کم است. فرمود زندگي را، خانواده را، اساس جامعه را رَحم اداره مي‌کند و ملکه رَحم، زن‌ها هستند، اين عظمت زن است. اين جلال زن است، اين شکوه زن است، اين حق‌شناسي خدا درباره زن‌هاست. ما را به صله رحِم دعوت کردند، فرمودند که صله رحم واجب است و اگر کسي عمداً بدون عذر صله‌رحم را قطع کند، مورد طعن است. آنها که (وَ يَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ الله بِهِ أَن يُوصَلَ؛ و پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده قطع می‌کنند)،(3)مشکل جدّي دارند. صله رحم و ارتباط واجب است، با تلفن، با نامه، با رفت و آمد، با عرض سلام، با عرض ادب. اين ارحام خود را بايد حفظ بکنيم و اين صله که واجب است در اين بخش از آيات خداي سبحان فرمود کساني که (وَ يَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ الله بِهِ أَن يُوصَلَ) ـ معاذالله ـ لعن بر اوست.
نقش مادر در گسترش رحمت و مهربانی
ما مأمور به صله اصلاب هستيم، يا مأمور به صله ارحام؟ همه ما به هر حال پدري داريم، پدربزرگي داريم، اين از اصلاب آمده است؛ اما از اصلاب، آن هنر ساخته نيست که خانواده را اداره کند، از ارحام ساخته است، آن رحم است، آن ادب است، آن مهرباني است. آنها که اهل اصول خانواده‌اند وقتي مادر را از دست مي‌دهند، احساس غربت مي‌کنند ولو سنّشان سنّ هفتاد يا هشتاد باشد. اين رحامت و اين هنر را ذات اقدس اله به زن‌ها داده است.اين مادري مادر است که مي‌تواند اين کار را بکند؛ لذا فرمود اساس خانواده اين است. لباس يکديگر هستند، چرا يکديگر را برهنه مي‌کنند؟ مي‌دانيد اين طلاق ـ خداي ناکرده ـ اگر در جايي رخنه کند چه مي‌شود؟ وجود مبارک امام(ع) فرمود ـ خداي ناکرده ـ اگر طلاق در جايي رخنه کرد آن خانه‌اي که با طلاق ويران شده است، اين بافت فرسوده به آساني ساخته نمي‌شود.(4) اين بافت فرسوده شهر نيست که شهرداري آن را بسازد. روايات باب نکاح ، روايات باب طلاق را بخوانید، ما غير از ائمه و قرآن، چه پناهگاهي داريم براي تأمين زندگي خود؟! آنکه ما را آفريد، به زبان قرآن و عترت دارد با ما حرف مي‌زند. اين جوان که گفت ما رها کرديم آزاد شديم، نمي‌داند که بر آن پدر و مادر بيچاره چه مي‌گذرد! هر وقت آن مادر، اين دخترِ رهاشده را مي‌بيند، در رنج و غصّه است. فرمود طلاق بدترين کار است. چرا طلاق هست؟ براي اينکه مواظب زبان نيستيم. آن اصالتي که مربوط به زن‌ها است ما به حرمت نگاه نداشتيم. فرمود آن سرمايه‌اي که مي‌تواند خانواده را حفظ بکند مادر است، زن است. صُلب ،آن قدرت را ندارد که جامعه و خانواده را نگهداري و نگهباني کند؛ اما رحامت و رحِم چون محور رحم است، آن را خداي سبحان مظهر رحمت قرار داد.
ما با اين دوستي و رحمت مي‌توانيم زندگي کنيم. انقلاب ما و نظام ما با همين صورت گرفته است. اين جنگ ده ساله را نه هشت ساله، دو سال که جنگ داخلي بود و هشت سال جنگ خارجي، همه را رحمت و ادب و دوستي و گذشت اداره کرد. آبروي اين کشور را، عظمت اين کشور را، مگر کسي براي ايران حساب قائل مي‌شد؟ الآن شما ببينيد بهترين و برجسته‌ترين شخصيت‌ها در صدد ديدار با رهبري‌اند. اين نعمت است، اين شکر است. اين‌ها به برکت همين رحمت پيدا شده است، اين به برکت همين قرآن پيدا شده است، اين به برکت همين تشيّع پيدا شده است. حالا ما چرا اين سرمايه‌ها را از دست بدهيم؟
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دام ظله)
در جلسه درس اخلاق؛20/10/97
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
____________________
1. بقره، 187.
2. روم، 21.
3. رعد، 25.
4. الکافی(ط ـ الإسلامية)، ج5، ص328.
خوان حکمت روزهای یک شنبه منتشر می‌شود.