ساغر فروتن

شاید بتوان گفت سیمای آذری قدمتی بیشتر از خود شبکه سحر دارد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و معاونت برون‌مرزی آن با درک این نیاز که ارتباط رسانه‌ای با همسایه تازه استقلال یافته‌اش، جمهوری آذربایجان، به شبکه‌ای مستقل نیاز دارد، سیمای آذری را تاسیس کردند که برنامه‌هایی به زبان آذری برای مخاطبان آذری‌زبانش می‌سازد و پخش می‌کند. به این ترتیب چند سال پیش از آنکه شبکه سحر پا به عرصه وجود بگذارد، سیمای آذری در معاونت برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران متولد شد. برهان حشمتی که چند سالی است مدیریت این سیما را برعهده دارد، دلیل اصلی شکل‌گیری سیمای آذری را نزدیکی بسیار زیاد میان آذری‌زبان‌های جمهوری آذربایجان و مردم ایران می‌داند، نزدیکی‌های فرهنگی، قومی، زبانی، تاریخی و دینی که پیوند عمیقی را میان دو کشور ایران و آذربایجان ایجاد کرده‌است. یکی از وظایف سیمای آذری هم زنده نگه‌داشتن این پیوند و عمیق‌تر کردن آن بوده‌است. وظیفه‌ای که در تمام سال های فعالیت این شبکه همواره به بهترین شکلی انجام شده است که حشمتی در گفت و گویی که با او داشتیم به آنها اشاره کرده است:
لطفا درباره رویکردهای سیمای آذری در تولید برنامه‌هایش صحبت کنید. به چگونگی آغاز به کار این سیما در مجموعه برون‌مرزی شبکه سحر هم اشاراتی بفرمایید.
سیمای آذری درست بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به راه افتاد. مردم جمهوری آذربایجان برادران دینی،خونی، فرهنگی و مذهبی ما بوده و پیوندهای ناگسستنی میان این دو ملت وجود دارد. همه دولت‌هایی که اداره مردم این سرزمین را بر عهده گرفتند، چه دولت‌های روسیه تزاری، چه رژیم کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی و چه حکومت‌هایی که بعد از استقلال این سرزمین و شکل‌گیری جمهوری آذربایجان با گرایش‌ها غرب‌گرایانه روی کارآمدند، همواره تلاششان این بوده که پیوندهای فرهنگی، دینی و مذهبی مردم این سرزمین را با گذشته تاریخی‌شان جدا کنند. یکی از دلایل تأسیس شبکه سحر خنثی کردن این تلاش ها برای قطع ریشه‌های تاریخی-فرهنگی مردم جمهوری آذربایجان و نیز یادآوری دائمی ریشه تاریخی و فرهنگی مردم این دیار است.همچنین، جمهوری اسلامی ایران پیام فرهنگی برای دنیای خارج دارد و همواره تلاش می‌کند که پیامش را به طریقی ارسال کند و به نمایش بگذارد. در واقع برای تحقق این پیام‌رسانی فرهنگی باید بلندگویی وجود داشته باشد که تأسیس شبکه سحر به این منظورنیز بوده است.
در سال‌های گذشته و بعد از راه‌اندازی سیمای آذری این ارتباط فرهنگی چه شکل و صورتی به خود گرفته است؟درباره تأثیر سیمای آذری بر استحکام این روابط صحبت کنید.
با توجه به کمک‌های بزرگی که ایران -حتی پیش از فروپاشی- به پاگیری و استقلال جمهوری آذربایجان داشت مردم این کشور همواره از ایران به عنوان کشور دوست و حامی یادکرده‌اند. امام خمینی (ره) در سال‌های آخر حیات شوروی پیامی تاریخی به گورباچف، آخرین رهبر شوروی،دادند و گفتند که من صدای شکستن استخوان‌های کمونیسم را می‌شنوم. اولین جایی که این پیام در آن تأثیر گذاشت جمهوری آذربایجان بود.مردم جمهوری آذربایجان هم که از این حمایت معنوی امام خمینی(ره) روحیه گرفته واحساس می‌کردند پایه‌های حکومت شوروی لرزان شده و درحال فروپاشی است حتی پیش از آنکه این اتفاق رسما اعلام شود.البته در تمام این سال‌ها تلاش‌های بسیاری از سوی غرب برای پاره کردن ریشه‌ها و پیوندهای میان دو ملت ایران و آذربایجان صورت گرفته است. تلاش‌هایی که همیشه ناکام مانده و به نتیجه نرسیده است. بلکه حتی این ارتباط تا حال حاضر بسیار نزدیک‌تر از گذشته ادامه پیداکرده و با وجود کانال‌های ارتباطی مثل شبکه سحر این رابطه محکم‌تر هم شده است.
آیا در این زمینه نظرسنجی هم صورت گرفته است؟
ما با بینندگانمان در یک تعامل همیشگی هستیم. آنها درخواست‌های خود را همواره و به انحای مختلف از طریق تلفن‌هایی که به برنامه می‌زنند یا پست الکترونیک و نامه‌هایی که می‌نویسند و ارسال می‌کنند و... با ما مطرح کرده‌اند. این درخواست‌ها به صورت دائمی به نمایندگان و خبرنگاران و فعالان شبکه سحر اعلام می‌شود.اغلب آنها خواستار این هستند که بتوانند در هر ساعتی از شبانه‌روز به سیمای آذری ایران که آن را تریبون خودشان می‌دانند، دسترسی داشته باشند و برنامه‌های دلخواهشان را از شبکه مورد علاقه‌شان ببینند.
فکر می‌کنید دلیل استقبال مخاطبان از برنامه‌های سیمای آذری چیست؟
دلیل اقبال سیمای آذری شبکه سحر در میان مردم آذربایجان به رویکرد این سیما در برنامه‌سازی بر می‌گردد. شبکه‌های موجود در جمهوری آذربایجان از نظر فرهنگی و به ویژه مذهبی ذائقه مردم آنجا را تأمین نمی‌کنند. مردم این کشور ریشه مذهبی محکمی دارند که تلاش‌های روسیه تزاری و رژیم کمونیستی و بعد غرب‌گراها و صهیونیست‌ها نتوانسته است آن را بخشکاند. کانال‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان هم بر اساس آموزه‌های دینی سیاست‌گذاری نشده و برنامه‌هایشان اغلب مغایر با فرهنگ و مذهب مردم این کشور است. احکام، آداب و سنن اسلامی در سال‌های اخیر با استقبال بیشتری از سوی مردم آذربایجان روبرو شده،اما تلویزیون‌های این کشور آینه تمام‌نمای فرهنگ غربی به خصوص جنبه‌های مبتذل فرهنگ غرب است.لذا اقشار گسترده‌ای ازملت مسلمان آذربایجان سیمای آذری را به نسبت کانال‌های موجود در کشورشان خودی‌تر می‌دانند.
دفاتری هم درکشورهای دیگر دارید؟
سیمای آذری دفتری در کشورهای دیگر ندارد بلکه نیروهای فعال در آن کشورها دارد. برای تولید برنامه‌های خوب و پر بیننده به دفتر و تجهیزات آن‌چنانی نیاز نیست، بلکه نیروهای فعالی که به کارشان عشق می‌ورزند،بیشتر از هر دفتر و دستگاهی می‌توانند مؤثر باشند و گزارش‌های جذاب و دیدنی بسازند. این مسئله درباره خبرنگاران ما صدق می‌کنند. افرادی هستند که به دلیل عشق و علاقه‌ای که به کارشان دارند، بهتر از یک دفتر ثابت و متمرکز کار می‌کنند. نتیجه کارشان را هم می‌توان در برنامه‌های شبکه و استقبالی که از سوی مخاطبان دارند، مشاهده کرد. خبرنگارهایی که در خارج از ایران با ما کار می‌کنند لزوما ایرانی نیستند؛ مثلا در باکو، مسکو و استانبول خبرنگارانی داریم که تبعه خارجی ولی هم مسلک ما هستند و به صورت دائمی با سیمای آذری همکاری می‌کنند. بیشتر این خبرنگاران بابت برنامه‌هایی که برای سیمای آذری شبکه سحر می‌سازند، به صورت حق‌الزحمه، دستمزد دریافت می‌کنند.
موضوعات را چگونه به ایشان سفارش می‌دهید؟ بیشتر کاری که این خبرنگاران انجام می‌دهند در چه زمینه و حوزه‌ای قرار دارد؟
روند کار این گونه است که گاهی ما موضوعی را مشخص می‌کنیم و به خبرنگار مربوطه سفارش می‌دهیم. گاهی هم موضوعاتی از طرف آنها پیشنهاد می‌شود. آنها چون در منطقه حضور دارند و توجه و تسلط ایشان به مسائل و اتفاقات آنجا بالا است، در این مواقع آنها که سیاست‌ها و استراتژی‌های شبکه سحر و سیمای آذری را می‌دانند، پیشنهاد تولید گزارش و برنامه را به ما می‌دهند. ما موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم، موضع خودمان را نسبت به آن مشخص کرده و پس از تصویب ساخت، تولید آن را به خبرنگار سفارش می‌دهیم.
با توجه به اینکه گفتید درتعامل دائم با مخاطبانتان هستید، آیا به طور ویژه‌برنامه‌ها را مخاطب شناسی و سپس تولید می‌کنید و یا به همان شناخت کلی که از مخاطب دارید اکتفا می‌شود؟
ما به طور دائمی از طریق برنامه‌هانظرات بینندگان را اخذ و مخاطب‌شناسی می‌کنیم. آخرین نظرسنجی در جمهوری آذربایجان، سال 1386 و توسط خبرگزاری ایکنا در جمهوری آذربایجان اتفاق افتاده که نشان داد 48 درصد مردم جمهوری آذربایجان بیننده برنامه های معارفی شبکه سحر بوده اند.
مخاطبان سیمای آذری به جز در کشور جمهوری آذربایجان در چه کشورهای دیگری ساکن هستند؟
از میان آذری  زبان‌های جمهوری آذربایجان تعداد زیادی به صورت مهاجر در روسیه زندگی می‌کنند. خیلی‌ها هم در کشورهای اروپایی هستند که همگی مخاطبان سیمای آذری هستند. ضمن آنکه ترکیه هم یکی دیگر از کشورهای هدف سیمای آذری است. بخش مهمی از مردم ترکیه،آذری‌زبان هستند. زبان مردم ترکیه، ترکی استانبولی، به زبان آذری بسیار نزدیک و قابل‌فهم است. این زبان‌ها هم‌ریشه هستند وبه این ترتیب علاوه بر آذری زبان‌های ترکیه،ما مخاطبانی هم در این کشور داریم که زبانشان ترکی استانبولی است وآنها هم سیمای آذری شبکه سحر را تریبونی می‌دانند که حرف‌های آنها را می‌زند.
تا به حال پیش‌آمده که یکی از موضوعات سیاسی که درباره آن برنامه ساخته‌اید، شما یا خبرنگارانتان را با مشکل مواجه کند؟
طی دوره پس از ممنوعیت حجاب در مدارس جمهوری آذربایجان که با اعتراضات گسترده مردم و روحانیون این کشور مواجه شده است، بیش از 50 نفر از دین‌داران و روحانیون فعال و سرشناس جمهوری آذربایجان دستگیرشدند که به اغلب آنها اتهامات واهی نظیر همراه داشتن مواد مخدر یا سلاح زده شد. آنار بایراملی خبرنگار محلی شبکه جهانی سحر در باکو نیز قربانی همین دسیسه شد. وی در روز 28 بهمن‌ 1390 به همراه راننده محلی دفتر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان بازداشت شد. اتهام واهی منتسب شده به این خبرنگار در اختیار داشتن مواد مخدر بود.پس از گذشت سه ماه و بررسی در دادگاه‌های متعدد نهایتا خبرنگار ما به اتهام کذایی حمل مواد مخدر که از سوی همه مجامع مطبوعاتی و سیاسی با اعتراض مواجه شد، به دو سال حبس محکوم شد. ولی مدتی بعد از زندان آزاد شد که هر چند بهانه هایی برای این آزادی آورده شد ولی همه می دانند که فشار افکار عمومی، نهادهای بین المللی و تلاش رسانه ای شبکه سحر عامل این عقب نشینی بود.
ممنون از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید.