بررسی آیین‌نامه پیشنهادی قانون پیشگیری از تقلب در دولت
پیش‌نویس «آیین‌نامه پیشنهادی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» توسط وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دولت پیشنهاد شده و در کمیسیون علمی، تحقیقاتی و فناوری در حال بررسی است.
به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر دولت براساس آیین نامه پیشنهادی مقابله با آثار علمی تقلبی، کلیه پایان‌نامه‌ها قبل از دفاع باید در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش مشابهت‌یابی شده و ارائه گزارش مشابهت‌یابی برای کسب مجوز دفاع الزامی است. سامانه‌های یادشده می‌بایست امکان مشابهت‌یابی بر خط (آنلاین) را برای مؤسسات و افراد حقیقی و حقوقی ایجاد کنند.
در صورت وصول گزارش و یا اطلاع از ارتکاب تقلب علمی موضوع این قانون، بازرسان وزارتخانه‌های علوم و بهداشت مکلفند به عنوان ضابط خاص، تحقیقات لازم را بعمل آورند. در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تقلب علمی موضوع قانون، وزارتخانه ذی‌ربط یا موسسات نسبت به طرح شکایت نزد مراجع قضایی و تعقیب آن اقدام لازم به عمل خواهد آورد.
در ادامه به بندهایی از آیین نامه اجرایی پیشنهادی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 31 مرداد ماه 1396مجلس شورای اسلامی‌اشاره می‌گردد.
ماده 1- در این آیین‌نامه عبارات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
قانون: قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 31 مرداد ماه 1396 مجلس شورای اسلامی
وزارتین: وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
موسسه: هر یک از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیردولتی دارای مصوبه شورای گسترش وزارتی و حوزه‌های علمیه دارای مجوز از شورای گسترش حوزه‌های علمیه.
آثار متقلبانه: منظور از آثار متقلبانه آثار مندرج در متن ماده واحده قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 1396 مجلس شورای اسلامی می‌باشد.
مشابهت‌یابی: سازوکاری است که سامانه‌های الکترونیکی با دریافت متن از کاربر و مقایسه خودکار آن با متن کامل پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، مقالات، کتاب‌‌ها، طرح‌های پژوهشی موجود در پایگاه‌های علمی، نوشته‌های همانند را بازیابی و میزان همانندی و منبع اطلاعات همانند را نمایش می‌دهند.
ماده 2 - به منظور سیاست‌‌گذاری و انجام اقدامات پیشگیرانه موضوع ماده (7) قانون و همچنین تدوین استانداردها و راهنماهای اخلاق در پژوهش، نظارت، اعتباربخشی و ایجاد هماهنگی بین کمیته‌های اخلاق در پژوهش مؤسسات و تدوین استانداردهای تهیه آثار علمی از قبیل پایان‌نامه، طرح پژوهشی و مانند آنها و رسیدگی به اعتراضات نسبت به تصمیمات کارشناسی کمیته اخلاق مؤسسات، کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش در سطح وزارتین تشکیل می‌گردد. ریاست کمیته وزارتی بر عهده معاون تحقیقات و فناوری وزارتین خواهد بود.
ماده 3 - به منظور رعایت استانداردهای اخلاقی مصوب کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش در مراحل مختلف طراحی، اجرا و گزارش نتایج پژوهش‌ها و همچنین اجرای سیاست‌های کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش از جمله اتخاذ تدابیر پیشگیرانه موضوع تبصره (7) قانون، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته اخلاق در پژوهش تشکل می‌شود.
ماده 6- مؤسسه موظف است در اجرای تبصره (9) قانون اقدامات زیر را انجام دهد:
الف - ثبت طرح نامه (پروپوزال) فاقد طبقه‌بندی پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ارائه گواهی ثبت طرح نامه برای تصویب و تأیید نهایی آنها الزامی است.
ب- کلیه پایان‌نامه‌ها قبل از دفاع باید در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش مشابهت‌یابی شده و ارایه گزارش مشابهت‌یابی برای کسب مجوز دفاع الزامی است. سامانه‌های یادشده می‌بایست امکان مشابهت‌یابی بر خط (آنلاین) را برای مؤسسات و افراد حقیقی و حقوقی ایجاد کنند.
ج - ارائه گواهی ثبت نهایی پایان‌نامه/رساله در (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای فراغت از تحصیل الزامی است. تخصیص امتیاز، ترفیع پایه، ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی و تسویه حساب مالی منوط به ارائه گواهی ثبت گزارش نهایی طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه/رساله در سامانه‌های مذکور می‌باشد.
ماده 7- در اجرای تبصره (4) قانون، در صورت وصول گزارش و یا اطلاع از ارتکاب تقلب علمی موضوع این قانون، بازرسان وزارتین مکلفند به عنوان ضابط خاص، تحقیقات لازم را به عمل آورند. در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تقلب علمی موضوع قانون، وزارتخانه ذی‌ربط یا موسسات نسبت به طرح شکایت نزد مراجع قضایی و تعقیب آن اقدام لازم به عمل خواهد آورد.
تبصره - در اجرای تبصره (6) قانون کمیته‌های انضباطی دانشجویان برای رسیدگی به تخلفات مربوط به دوره دانشجویی فارغ‌التحصیلان موضوع این آیین‌نامه نیز صالح می‌باشند.
ماده 8- گزارش‌های ارتکاب تخلفات پژوهشی موضوع تبصره (6) قانون بدواً در کمیته‌های اخلاق در پژوهش موضوع ماده (3) این آیین‌نامه مطرح می‌شود. کمیته‌های مزبور ضمن بررسی و تحقیق مقدماتی و در صورت لزوم ارجاع امر به کارشناس متخصص در موضوع مطروحه، در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تخلف، پرونده را به همراه پیشنهادهای خود به هیئت‌های پیش‌بینی شده در تبصره (6) قانون ارسال نموده تا مطابق قوانین و مقررات مربوط، نسبت به موضوع رسیدگی شود.
تبصره 1- کمیته‌های اخلاق در پژوهش مکلفند فرد در مظان اتهام تقلب را در جریان کامل پرونده قرار داده و دفاعیات وی را خواستار شوند. در صورت ارسال پرونده به هیئت‌های موضوع تبصره (7) قانون هیئت‌های یادشده نیز مکلفند امکان دسترسی به اطلاعات پرونده و یا استفاده از وکیل برای فرد در مظان اتهام تخلف را فراهم کنند.
تبصره 2- در صورت صدور رای قطعی محکومیت توسط هیئت‌های موضوع تبصره (6) قانون، مراتب به مؤسسه ذی‌ربط و نیز سازمان امور اداری و استخدامی در مورد کارکنان بخش دولتی اطلاع داده می‌شود و در مورد کارکنان سایر بخش‌ها به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد تا نسبت به سلب امتیاز مادی و غیرمادی مترتب بر اثر علمی تقلبی مورد حکم، اقدام قانونی لازم را به عمل آورند.
ماده 9- سازمان برنامه و بودجه موظف است منابع مالی لازم برای پشتیبانی، به روزآوری و خدمات سامانه‌های ثبت و مشابهت‌یابی و سامانه‌های پشتیبانی آنها و تأمین زیرساخت‌های اطلاعاتی لازم مانند پهنای باند، سرور، فضای ذخیره داده‌ها و نسخه‌های پشتیبان و همچنین ساماندهی منابع و به روزآوری داده‌های پشتیبان مانند اصطلاح‌نامه‌ها و فهرست‌های مستند را در بودجه سالانه وزارتین پیش‌بینی نمایند.
این آیین نامه جهت سیر مراحل قانونی تصویب در هیئت وزیران در حال بررسی در کمیسیون علمی، تحقیقاتی و فناوری دفتر هیئت دولت است.