اندر احوالات آداب و اخلاق گفتوگوي سياسي دانشجويان
تمام گفتن، تمام شنودن را بايد
شرايط و آداب گفتوگوي سياسي دانشجويان چيست؟ چرا در برگزاري جلسات و مناظرات، موفق نيستيم؟ چرا با برگزاري جلسات، موافقت نميشود چرا مجوز برگزاري جلسات براي تشکلها و دانشجويان صادر نميشود؟ بر فرض برگزاري جلسات، چرا جلسات با مسالمت به پايان نميرسد؟ چرا قدرت تحمل مخالفين را نداريم؟ و چرا...؟
پاسخ به اين سؤالها، سهل و ممتنع است و نسخه يکساني را طلب نميکند.
1. جلسات گفتوگوي سياسي در دانشگاهها براي دانشجويان اکثراً توسط تشکل هاي دانشجويي برگزار ميشود.
مهمترين تشکلهاي سياسي دانشجويي فعال در دانشگاهها عبارتند از:
بسيج دانشجويي، جامعه اسلامي دانشجويان، انجمن اسلامي دانشجويان، مجمع دانشجويان عدالتخواه و علاوهبر اينها، تشکلهايي با عنوانهاي مجمع دانشجويان مستقل، اصلاحطلب، اصولگرا و... نيز در دانشگاهها فعاليت ميکنند.
برگزاري جلسات دانشجويي (سياسي و غيرسياسي)، توسط تشکلهاي دانشجويي بستگي به شرايط، مقتضيات، ظرفيتها، هماهنگيها و مديريت سخنران، دانشگاه و تشکل دانشجويي دارد.
2. دانشگاه، دانشجو، جواني، شور و حرارت جوان دانشجو، سبب ميشود ديگران به اين منبع عظيم، چشم طمع بدوزند و از اين جريان عظيم، بهرهبرداري کنند.
گاهي اوقات دانشگاه، جريانهاي دانشجويي و تشکلهاي دانشجويي همانند مرغي هستند که هم در عزا و هم در عروسي جريانهاي سياسي، قابل استفاده هستند! مواظب فرصتطلبي فرصتطلبان از دانشگاه، دانشجو و جريانهاي دانشجويي باشيم.
بر اساس تجربيات بيست ساله فعاليتهاي دانشجويي و دانشگاهي، پيشنهادهايي را براي انجام بهتر گفتوگوهاي سياسي مطرح ميکنيم:
1. اين آيه قرآن را چراغ راه قرار دهيم: «با حکمت و اندرز نيکو، ديگران را به راه پروردگار دعوت کن و با آنان، به شيوهاي نيکو، مجادله کن». بنابراين، جلسات گفتوگو بايد جهت حکمت، اندرز، دعوت به پروردگار و جدال احسن باشد. برخي از سخنرانان و سخنگويان، يا حکمت و اندرز سياسي نميدانند و يا به دنبال جدال احسن نيستند.
2. يادمان باشد که تمام دين و دنياي ما، سياست، مناظره و گفتوگوهاي سياسي نيست؛ بلکه سياست و گفتوگوهاي سياسي، بخشي از دين و ديانت و حکومت است. از اين رو، از ساير عرصههاي دين و حکومت، مانند فرهنگ، اجتماع، اقتصاد، مديريت و...، نبايد غافل بود.
3. گفتوگوي سياسي هم داراي آداب و شرايطي است که عدم توجه به آنها، سبب ناکامي و عدم موفقيت در فعاليتهاي سياسي و گفتوگوهاي سياسي ميشود.
- سخنران و سخنگو دعوت نکنيد؛ بلکه سخنرانان و سخنگويان را دعوت کنيد و جلسات را به گفتوگو برگزار کنيد؛ نه مونولوگ و سخنراني. ديالوگ را همه ميپذيرند و دانشجويان از آن استقبال ميکنند؛ اما آنها مونولوگ و تک گويي را برنميتابند.
- گفتوگو، گفتوگوست؛ نه منبر و کلاس درس. گفتوگو، مباحثه است؛ پس تمام گفتن را تمام شنيدن بايد و تمام شنيدن را تمام گفتن.
- متأسفانه اکثر جلسات، تک گويي و تک صدايي است و البته صداي برخي کلفت و درشت است. درشت گويان، درشت خو ميشوند و ديگران حرفهاي آنها را برنميتابند.
- ملايمت در گفتار و توجه به تمام جوانب گفتوگو، سبب انصاف گوينده ميشود، مخاطبين از انسانهاي منصف، استقبال ميکنند. يادمان باشد که علم، محتاج حِلم است و حِلم، يعني مدارا و مديريت تحمل آراي مخالف و به مخالف، اجازه سخن دادن.
- بي ادبي و بداخلاقي و بيمنطقي، از قدر و منزلت سخنران يا سخنرانان و مجلس گفتوگو خواهد کاست و برکت خداوند از چنين جلسهاي، رخت برميبندد.
- هدف از گفتوگو، روشنگري است؛ نه ابهام، تخريب و توهين.
- در مناظرات و گفتوگوها، بايد رقيب را رفيق بدانيم؛ يادمان باشد که اين دانشجوي رقيب، همان هم اتاقي يا هم کلاسي يا هم خوابگاهي يا هم دانشگاهي من و شماست. رقيب شما در مناظره و بحث، هم قدرت فهم و تحليل دارد و هم تعلقاتي دارد؛ پس به طرف مقابل هم بايد حق انتخاب داد.
- رعايت قواعد بازي و احترام به طرف مقابل و حق پاسخگويي به او، بر احترام و منزلت شما ميافزايد و شما را نزد مخاطبان، عزيز و محترم ميگرداند.
- براي موفقيت در گفتوگوها، بايد بحث را از نقاط مشترک و مورد قبول طرفين شروع کنيد؛ زيرا بين طرفين گفتوگواشتراکات بسياري وجود دارد و مسائل اختلافي اندکند و افزون بر اين، بسياري از اختلافات، مبنايي نميباشند؛ بلکه ذوقي و سليقهاي و حاشيهاي و کم اهميت ميباشند.
- رعايت در وقت دادن به طرفين گفتوگو، اجازه دادن به آنان براي بيان نظرات و ديدگاههايشان، جلوگيري از حاشيه اي شدن گفتوگو، از موارد ضروري در بين گفتوگوهاي سياسي است. سخنرانان نبايد از موضوع گفتوگو، خارج شوند و گرفتار حاشيهسازيها شوند. مخاطبين، حاشيهها و حاشيه سازها را بر نميتابند و آنان را به بيمنطقي متهم ميکنند.
- جلسات گفتوگو براي تبيين حق و حقانيت است؛ نه جدل و جدال و مراء؛ جدل و مراء، موجب دوري از حق و حقانيت است.
- در گفتوگوهاي سياسي رعايت انصاف و دوري از افراط و تفريط ضروري است. زياده گويي و زياده خواهي، ناخوشايند و موجب ملالت خاطر مخاطبان ميشود؛ زيرا مخاطبين از درک و شعور برخوردارند و قدرت جذب و تحليل دارند؛ پس به شعور مخاطبان احترام بگذاريم.
- جلسات گفتوگو را به ميدان رزم تبديل نکنيم؛ به رقيب قدرت دفاع و فرصت پاسخگويي دهيم.
- دانشجويان را در گفتوگوهاي سياسي، مشارکت دهيد. آنها از چنين جلساتي، به هر دليلي، استقبال خواهند کرد.
- در گفتوگوهاي سياسي از تجارب جلسات گذشته، سخنرانان قبلي، استفاده کنيد و با مسئولان و مديران دانشگاهها و مجريان موفق مشورت کنيد.
- يک مجري منصف، عادل، توانا، قوي و مدير، ميتواند بسياري از نقاط قوت جلسه را تقويت و نقاط ضعف و حاشيههاي آن را کاهش دهد.
- انتخاب سخنران و سخنرانان نيز مهم است. از شخصيتهاي سياسي جنجالي و متهم در دادگاههاي سياسي (به هر دليلي) دعوت نکنيد؛ زيرا اين افراد بار حاشيهاي جلسات را افزايش ميدهند و از ميزان موفقيت جلسه گفتوگو ميکاهند.
- سخن پاياني اين که «اشداء علي الکفار و رحماء بينهم» باشيد و به تعبير سعدي، «با دوستان مروت، با دشمنان مدارا»