تخصیص سهمیه بنزین به افراد به جای خودرو عادلانه‌تر است

به گزارش خبرگزاری فارس، اندیشکده حکمرانی شریف با انتشار گزارشی با تاکید بر ناعادلانه بودن نظام توزیع یارانه بنزین در کشور و ضرورت اصلاح آن، پیشنهاد تخصیص سهمیه بنزین به افراد و ایجاد بازار متشکل برای مبادله آن را ارائه داد.
در بخش‌هایی از خلاصه سیاستی این گزارش آمده است: با توجه به پایین بودن شدید قیمت بنزین در کشور که عملا به معنای تخصیص یارانه بیشتر به اقشار برخوردارتر جامعه است، اختصاص بنزین یارانه‌ای به صاحبان خودرو‌ها ادامه روند ناعادلانه موجود و تثبیت بازتوزیع بیشتر به نفع دهک‌های برخوردار است. در حالی که اختصاص سهمیه به افراد و ایجاد یک بستر فنی که فروش سهمیه را برای همگان میسر نماید با معیارهای عدالت منطبق‌تر بوده و کلیه اهداف ایده سهمیه‌بندی را نیز میسر می‌سازد.
براساس داده‌های هزینه خانوار در سال ۱۳۹۵ که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است، از میان خانوارهای ایرانی تنها حدود ۴۳ درصد صاحب خودروی بنزین سوز بوده که این قشر بهره مندان اصلی یارانه‌های بنزین هستند در حالی که ۵۷ درصد دیگر که عموما از اقشار مستمندتر جامعه به شمار می‌روند از آن بی‌بهره می‌مانند.
ضمن آنکه ۴۵ درصد از خانوارها نه تنها خودرو، بلکه از موتورسیکلت نیز برخوردار نیستند. براساس همین آمار، دهک دهم درآمدی در استفاده از خودروهای شخصی، حدود ۱۱ برابر دهک اول درآمدی از مواهب یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند. همچنین دهک دهم هزینه‌ای حدود ۲۲ برابر دهک اول از این یارانه برخوردار هستند.
از آنجایی که در هر دو الگوی دهک‌بندی درآمدی و هزینه‌ای، دهک اول فقیرترین خانوارها و دهک دهم ثروتمندترین دهک‌های جامعه هستند، این آمارها نشان‌دهنده توزیع ظالمانه یارانه بنزین در بین آحاد جامعه است.
به عبارت دیگر بیت‌المال عمومی جامعه که همه آحاد در آن سهیم هستند، در قالب یارانه ناعادلانه بنزین به ثروتمندان تخصیص داده شده و فقرا از آن کمترین بهره را می‌برند.
این مشکل از آنجایی وخیم‌تر می‌شود که بخشی از تورم ناشی از کسری بودجه‌ای است که به دلیل چتر یارانه‌ای بسیار گسترده توسط دولت ایجاد شده است. اما بخش تلخ ماجرا آنجاست که این قشر نه تنها کمترین بهره از یارانه مزبور را می‌برند، بلکه در عمل بیشترین فشار را از تورم حاصل شده بر دوش خواهند کشید؛ زیرا ارزش دارایی‌های اقشار ثروتمند در زمان تورم افزایش می‌یابد در حالی که اقشار مستمند عموما از چنین دارایی‌هایی بی‌بهره‌اند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های اختصاص سهمیه به افراد کاهش بار روانی ایجاد قیمت در بازار است زیرا عملا دولت سهمیه سوخت را به قیمت کنونی به همگان واگذار کرده و افراد خود در بازار ثانویه بنزین را به قیمت دوم مبادله خواهند کرد.