سهم جوانان در عرصه‌های اجرایی پس از انقلاب اسلامی - بخش اول
توسعه و پیشرفت جامعه با ورود جوانان به عرصه‌های اجرایی
* فریده شریفی
بدون شک یکی از بازوهای توانمند انقلاب اسلامی در 40 ساله اخیر حضور پرشور جوانان در عرصه‌های مختلف دفاعی، اجرایی و مدیریتی بوده است و به ثمر رسیدن درخت تنومند انقلاب به دست همین جوانان بوده که به عشق امام در بهمن 57 رژیم ستم‌شاهی را به پایان راه رساندند و در طول این 40 سال هرجا که جوانان انقلابی و ولایتمدار حضور داشتند شاهد درخشش و شور و نشاط بوده‌ایم و مدیریت‌های جهادی همگی مدیون و مرهون حضور جوانان است.
با این حال جوانگرایی در مدیریت اجرایی کشور حرف اول را می‌زند و همیشه توصیه و تاکید مقام معظم رهبری هم بر استفاده از جوانان انقلابی، مومن و متعهد در جایگاه‌های اجرایی بوده است و شخص ایشان هم در دو انتصاب اخیرشان یکی در جایگاه ریاست سازمان تبلیغات اسلامی و دیگری به عنوان امام جمعه موقت تهران، عملا بر حضور جوانان انقلابی تاکید نمودند.
این در حالی است که در اسلام هم مکرر بر استفاده از جوانان توانمند توصیه‌های فراوانی شده است.
حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: «انسان در قیامت قدم از قدم برنمی‌دارد مگر اینکه از جوانی‌اش که چگونه سپری کرده سؤال می‌شود. ازعمرش که چگونه گذرانیده، از ثروتش که از کجا آورده و از دوستی اهل بیت.»
خصال جلد 1 ص 253
نبی اکرم(ص) در احادیث گوناگون و فراوان توجه خود به جوانان را نشان داده‌اند زیرا برای این گروه ازجامعه ارزش و احترام خاصی قائل بودند. آبادانی و عمران هر سرزمین و مجد و عظمت هر ملتی در گرو تربیت جوانان فاضل و پاک اندیش است به این جهت اسلام برنامه‌های جامعی برای جوانان از نظر مادی، تربیتی، اخلاقی و... دارد که به گفته برخی از اندیشمندان غربی در ادیان دیگر این مسئله وجود ندارد و جایگاهی که جوانان در دین اسلام دارند در کمتر دین و مذهبی دیده می‌شود.
نگاه اسلام به جوانان
نگاه اسلام به جوانان همواره نگاهی ویژه و با اهمیت است، در دوران پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) همیشه از جوانان برای کارهای مهم و مسئولیت‌های حساس استفاده شده است. گذشته از سیره عملی، بخش قابل توجهی از احادیث و روایات اسلامی مربوط به سفارش درباره جوانان و به کارگیری نیروی جوان در مشاغل و مسئولیت‌های سخت و مهم است، حضرت رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: شما را به نیکی با جوانان سفارش می‌کنم چرا که آنان، دل‌های رقیق‌تری دارند، به راستی که خداوند مرا بشارت دهنده و هشداردهنده برانگیخت، جوانان با من هم پیمان شدند و پیران با من به مخالفت برخاستند و آن‌گاه این آیه را خواندن «فطال علیهم الامد فقست قلوبهم». عمر آنان به درازا کشید و دل‌هایشان سخت گردید.
حضرت علی(ع) نیز در وصیت به فرزندشان امام حسین(ع) می‌فرمایند: «من وصیته لابنه الحسن علیهما السلام انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما اتقی فیها من شیء...»
دل جوان مانند زمین کشت نشده می‌باشد، آنچه در آن افکنده شود می‌پذیرد، از این رو پیش از اینکه دلت سخت گردد و خردت سرگرم شود، به تربیت تو همت گماشتم.»
در مکه و مدینه پیامبر اسلام(ص) به جوانان مسئولیت های مهمی درعرصه نظامی و سیاسی و برای تبلیغ اسلام اعطا می‌کردند و ماموریت‌های مهمی به آنان می‌سپردند.
آنچه از منابع اسلامی به دست می‌آید این است که جوانی یک دوره باارزش در زندگی به حساب می‌آید و سرنوشت آینده افراد و اینکه در آینده در چه راهی قدم خواهند گذاشت و چه نام نیک و خدمات مفیدی از خود به جای خواهند گذاشت در این دوران روشن خواهد شد، بنابراین استفاده از نیروی جوانی و تلاش و کوشش هدفمند رمز موفقیت هر انسانی است.
تصویب قانون
ممنوعیت به‌کارگیری بازنشستگان
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز سه‌شنبه دوم مرداد 1397 با اکثریت آراء طرح اصلاح قانون ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان را تصویب کردند و شورای نگهبان نیز کلیات این مصوبه مجلس را در جلسه روز 17 مرداد این شورا تایید کرد. اما در بخش‌هایی از آن ایراداتی وارد شد که شورای نگهبان با نامه‌ای به مجلس شورای اسلامی این ایرادات را مطرح کردند. در نهایت پس از رفع ایرادات شورای نگهبان در جلسه روز 21 شهریور طرح اصلاح قانون منع به کارگیری بازنشستگان را تایید و سپس طبق روال قانونی، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی 24 شهریور ماه این قانون را برای اجرا به دستگاه‌ها ابلاغ کرد که طبق این قانون سازمان‌ها و ارگان‌ها ظرف 2 ماه می‌بایست در خصوص اجرای آن اقدام کنند.
تصویب این قانون بار دیگر اهمیت جوانگرایی و به کارگیری نیروهای جوان در مدیریت کشور و اعتماد به جوانان و سپردن امور اجرایی به آنان را خاطرنشان کرد، این قانون از همان ابتدای تصویب موافقین و مخالفینی داشت که دلایل خود را برای موافقت یا مخالفت عنوان می‌کردند. به طور مثال برخی از مخالفان این قانون استدلال می‌کردند که نمی‌توان در عرصه مدیریتی ریسک کرد و عرصه را به جوانانی سپرد که از تجربه کافی برخوردار نیستند بلکه باید از مدیرانی که سن و سال بیشتری دارند و بعضا دوره میانسالی خود را سپری کرده‌اند استفاده نمود. موافقان این قانون نیز چنین عنوان می‌کردند که انرژی و پویایی و خلاقیتی که جوانان دارند باید جایگزین نیروهای قدیمی‌تر شود و عرصه برای فعالیت جوانان در همه زمینه‌ها فراهم آید تا هم مشکل بیکاری حل شود و هم حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... در اختیار مبتکران، نخبگان و جوانان خلاق قرار گیرد و کشور به سمت پیشرفت و توسعه رهنمون گردد.
اعتماد به جوانان
علی‌رغم تاکیدات رهبر معظم انقلاب بر ضرورت استفاده از جوانان در عرصه‌های مختلف اداره کشور و نگاهی به انتصاب‌های اخیر ایشان، متاسفانه بخش‌هایی از کشور از بی‌توجهی به ظرفیت جوانان رنج می‌برد.
جوانگرایی در حوزه مدیریتی و اجرایی کشور یکی از ضروریاتی است که می‌تواند انرژی و پویایی قابل توجهی را در ابعاد گوناگون ایجاد کند کافی است که به جوانان اعتماد شود و از انرژی و توانمندی آنان در عرصه‌های مختلف استفاده گردد.
یک کارشناس اجتماعی در این باره می‌گوید: «یکی از شعارهای اصلی نامزدهای ریاست جمهوری در چند دوره اخیر، جوانگرایی و استفاده از جوانان در عرصه‌های مدیریتی و اجرایی است، شعارهایی که بعد از روی کار آمدن دولت‌ها غالبا به فراموشی سپرده می‌شود یا مغفول می‌ماند. در واقع باید گفت، این شعارها صرفا جنبه تبلیغاتی داشته و مصادیق بارز آن را می‌توان در بیکاری جوانان مشاهده کرد، در حالی که جوانان پرانرژی، پرتحرک، فعال و دارای نبوغ و خلاقیت هستند و می‌توانند مسئولیت‌های اجرایی را به نحو احسن انجام دهند و آثار این نبوغ و خلاقیت را می‌توان در پیشرفت کشور به خوبی مشاهده کرد.»
وی اضافه می‌کند: «تا زمانی که به جوانان کشور اعتماد نشود و حلقه بسته مدیریت در دست مدیرانی که از ابتدای انقلاب بر مسند امور بوده و هستند باقی بماند فاجعه مدیریتی گسترده‌تر خواهد شد و جامعه با خلأ مدیران متخصص و توانمند روبه‌رو خواهد شد، به ویژه آنکه در چنین شرایطی جوانان انگیزه خود برای فعالیت، تحرک، پویایی و سازندگی را از دست خواهند داد و ناامیدی و افسردگی جوانان مهم‌ترین پیامد این پدیده شوم خواهد بود.»
گزارش‌هایی که آمار و اعداد می‌دهند!
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران 50 درصد جمعیت کشور زیر 30 سال قرار دارند، از سوی دیگر بر اساس اعلام مرکز آمار ایران سهم جمعیت جوان زیر 30 سال از سال 1396 تا سال 1405 به 19/6 درصد کاهش می‌یابد. این آمار یعنی جای خالی حدود یک چهارم جمعیت کشور در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کاملا مشهود است، همین جمعیت جوان اگر در معرض توانمندسازی تجربی و عملی قرار نگیرند قطعا در آینده با چالش‌هایی مواجه خواهند شد و نمی‌توانند از فرصت‌های موجود برای رشد و شکوفایی خلاقیت و استعدادهای درخشان خود استفاده کنند و جای آنها در عرصه‌های مدیریتی خالی خواهد ماند.
اگر به میانگین سنی کابینه‌های مختلف از ابتدای انقلاب توجه شود حقایق جالبی به دست خواهد آمد، به عنوان نمونه میانگین سنی کابینه در دولت پنجم اندکی بیش از 40 سال بوده است و در دولت ششم میانگین به 44 سال ارتقاء یافت، ارتقای میانگین سنی پس از آن نیز ادامه داشت و در دولت هفتم به 46 سال رسید در دولت هشتم 48 سال، دولت نهم 49 سال و در دولت دهم میانگین سنی 51 سال بود. در دولت یازدهم و دوازدهم نیز میانگین سنی به مرز 60 سال رسید، میانگین 60 سال یعنی استفاده از جوانان دیروز و بازنشستگان فعلی، این در حالی است که یکی از مهم‌ترین وعده‌‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور استفاده از ظرفیت جوان بوده است.
«ذبیح‌الله سعیدی» کارشناس حوزه جوانان در این‌باره می‌گوید: «ما در شرایطی هستیم که نسل پیشین مدیران که 40 سال است در سطح اول مدیریت جاخوش کرده‌اند، به توان اجرایی خود را به شکل آشکاری از دست داده‌اند و در عین حال پیشتوانه‌سازی وسیع برای جایگزینی این مدیران هم صورت نگرفته است، اکنون چند مدیر دهه پنجاهی یا دهه شصتی داریم که توانسته‌اند در مسند وزیر قرار بگیرند؟»
وی اضافه می‌کند: «بر عهده دولت است که با اعتماد به جوانان و ایجاد امکاناتی برای آنان بتوانند زمینه کارآمدی و توانمندی آنان را همچون وزیر ارتباطات کنونی فراهم سازند.
اگرچه در برخی از حوزه‌های بسیار حساس به مدیران کار کشته، کار آزموده، مجرب و حرفه‌ای نیاز است ولی نمی‌توان از ذهن خلاق، سازنده و نبوغ عالی جوانان در عرصه‌های مدیریتی غافل شد، صاحب‌نظران و کارشناسان اجتماعی و اقتصادی متفق‌القول هستند که از تجربه، راهنمایی‌ها و مشورت‌های مدیران کار آزموده و موفق باید برای همکاری با جوانان خلاق و با انگیزه استفاده کرد تا پیشرفتی اثرگذار در همه زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشاهده کرد.
فراز و فرودهای جوانگرایی
با جوانگرایی و استفاده از نیروهای جوان و فعال در عرصه‌های مختلف جامعه می‌توان شاهد حضور موثر، پر رنگ، کارآمد و فعال مدیران جوانی بود که نقش ارزنده‌ای در توسعه، پیشرفت و بالندگی کشور خواهند داشت.
کارشناسان معتقدند اجرای قانون منع به کارگیری بازنشستگان شاید تا مدت‌ها با چالش‌ها و معضلاتی مواجه باشد و برخی از جابه‌جایی‌ها در کارها اخلال ایجاد کند و انتخاب فرد جایگزین دردسر ساز باشد اما این دغدغه‌ای بود که پس از انقلاب اسلامی ایران سال‌ها دلسوزان این انقلاب عنوان می‌کردند و معتقد بودند باید فرصتی برای جوانان فراهم آید تا نبوغ و خلاقیت خود را نشان دهند و چرخش چرخ‌های صنعتی و اقتصادی با حضور این افراد سریع‌تر و موثرتر باشد.
در جوانی پتانسیل و توانی است که باید در خدمت مدیریت کشور قرار گیرد، ضمن اینکه در کهنسالی تجربه و پختگی وجود دارد که آن نیز به کار تدبیر کشور می‌آید، چگونگی استفاده توامان از این دو می‌تواند رمز کلیدی موفقیت در این فرآیند باشد.
متاسفانه برخی از جوامع دچار تفریط شده و جوانان را به دلیل کم‌تجربه بودن از جایگاه واقعی‌شان پایین می‌آورند و در مقابل گروهی نیز دچار افراط شده و جوانان را بالاتر از جایگاه واقعی خودشان قرار داده‌اند که این مسئله باعث بسیاری از ناکامی‌ها و نابسامانی‌ها در جوامع مختلف شده است.