پرسش:
امام رضا(ع) برای اثبات مقام امامت در خاندان اهل بیت پیامبر اسلام(ص) چه ادله‌ای را مورد توجه و عنایت خود قرار می‌دهند؟
پاسخ:
مسافرت امام رضا(ع) به خراسان فرصت مناسبی بود تا آن حضرت علوم و معارف اسلام را منتشر و در دسترس علما و دانشمندان قرار دهد و همین امر موجب شد بحث و مناظره بین مسلمانان و علمای ادیان توسعه یافته و مباحثه مذهبی رایج شود معمولاً سؤال و جوابها در رابطه با ادیان و کلام و غیره از قبیل صفات الهی، تفسیر قرآن، اثبات معاد، قضاء و قدر و... بود که از باب نمونه به یک مورد آن اشاره می‌کنیم:
به دستور مامون، مجلسی از فقها و فیلسوفان فرقه‌های مختلف، در حضور امام رضا(ع) تشکیل شد و خود مأمون نیز در مجلس شرکت نمود، در این مجلس، یکی از علماء از امام رضا(ع) پرسید:
مقام امامت برای مدعی آن، از چه راه ثابت می‌شود؟
امام رضا(ع) فرمود: با تصریح پیامبر گرامی(ص) و دلایل ثابت می‌گردد؛ عالم گفت: دلالت بر صدق امام چیست؟ امام رضا(ع) فرمود: در علم و استجابت دعای او. عالم گفت: شما چگونه از حوادث خبر می‌دهید؟ حضرت فرمود: براساس عهدی که بین‌ما و رسول خدا(ص) وجود دارد. عالم گفت: شما از دلهای مردم چگونه خبر می‌دهید؟ امام فرمود: آیا سخن پیامبر(ص) به شما نرسیده که فرمود: (اتقو فراسه المؤمن فانه ینظر بنور الله) مراقب فراست و تیز هوشی مؤمن باشید چرا که او به کمک نور خدا می‌نگرد عالم گفت: آری؛ این سخن به ما رسیده است. امام رضا(ع) فرمود: هیچ مؤمنی نیست مگر این که دارای هوش تیز و سرعت انتقال است، و با نور خدا به اندازه ایمان و بصیرت و شناختش، به اشیاء می‌نگرد و خداوند در وجود امامان(ع) آنچه را که در میان همه مؤمنان پخش نموده جمع کرده است. یعنی همه فضایل و فراست مؤمنان در وجود ما موجود است. قرآن در آیه 75 سوره حجر می‌فرماید: «ان فی ذلک لآیات للمتوسمین» در این سرگذشت عبرت انگیز (عذاب قوم لوط) برای هوشیاران نشانه‌هایی است. نخستین کس از بین هوشیاران، پیامبر گرامی(ص) بود. سپس امیرمؤمنان علی ابن ابی‌طالب(ع) و پس از آن حسن(ع) و حسین(ع) و امامان و فرزندان حسین(ع) تا روز قیامت. در این هنگام مأمون به امام رضا(ع) نگاه کرد و گفت: ای ابوالحسن بر بیان خود بیفزا، و بیشتر ما را بهره‌مند کن، و خصایص امامان- علیهم السلام- را که خداوند عطا نموده، برای ما به زبان کن. حضرت فرمود: خداوند ما را با روحی که از جانب اوست، تأیید می‌کند، آن روح، پاک و مقدس است و از فرشتگان نیست، همراه هیچ کس از پیشینیان نبود، فقط با پیامبر اسلام(ص) و با امامان است آن روح امامان را تأیید و موفق می‌سازد، آن ستونی از نور بین ما و خدای بزرگ است مأمون گفت: نظر شما درباره (رجعت) بازگشت مردگان در دنیا چیست؟ امام فرمود: رجعت حق است، در میان امتهای پیشین بوده، و قرآن از رجعت سخن گفته است و رسول خدا(ص) فرمود: در این امت همه آنچه در امتهای قبل بود بدون کم و کاست نیز هست و وقتی که حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندانم خروج و قیام کرد، عیسی(ع) از آسمان فرود می‌آید و در نماز به او اقتدا می‌کند، اسلام در آغاز غریب بود، و در آینده نیز غریب خواهد شد خوشا به حال غریبها، شخصی از رسول خدا(ص) پرسید: پس از آن چه خواهد شد؟ پیامبر گرامی (ص) در پاسخ فرمود: آنگاه حق به صاحبش بر می‌گردد. مأمون گفت: شما درباره تناسخ (انتقال روح مرده به زنده دیگر) چه می‌گویید: امام فرمود: کسی که معتقد به تناسخ باشد به خدا کافر شده و بهشت و جهنم را انکار کرده است مأمون گفت: شما درباره مسخ شدگان چه می‌گویید؟ امام فرمود: آنها قومی بودند که خداوند بر آنها غضب کرد و به صورت (میمون و خوک) مسخ نمود و پس از سه روز مردند و نسلی از آنها بجای نماند، آنچه در دنیا از میمون و خوک و... وجود دارد که نام مسخ شده بر آنها نهاده‌اند، مانند سایر حیوانات حرام گوشت هستند (نه اینکه قبلاً انسان بوده‌اند و بعداً این طور شده‌اند) مأمون گفت: ای ابوالحسن! خداوند مرا بعد از تو زنده نگذارد، سوگند به خدا علم صحیح تنها نزد شما و نزد خاندان شما است: و علوم پدرانت نزد تو می‌باشد.(1)
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- عیون اخبار الرضا(ع)، ج 2، ص 200