خُب سؤال من این است چرا مردم آلمان و فرانسه ندانند که دولت‌هایشان در دوران آن هشت سال چه کردند با ملّتی به نام ملّت ایران؟ چرا ندانند؟ الان نمی‌دانند، و این کوتاهی ما است. الان دنیا این تصویر روشنِ شفّافِ رسوا‌کننده‌ِ نظام سلطه را که ما به وجود آورده‌ایم، در مقابل خودش نمی‌بیند؛ چرا؟ این کوتاهی ما است و ما باید تلاش کنیم در این زمینه.
ما در ادبیاتمان، در سینمایمان، در تئاترمان، در تلویزیونمان، در روزنامه‌نگاری‌مان، در فضای مجازی‌مان بسیاری از کارها را باید انجام بدهیم درباره‌ دفاع مقدّس که انجام نداده‌ایم؛ هر جا هم که انجام دادیم و متعهّدانه انجام دادیم، ولو در حجم کم و نسبت به مجموع کاری که باید انجام بدهیم، اندک [بوده] امّا تأثیرگذار بوده. (مقام معظم رهبری- در مراسم شب خاطره چهارم مهر ماه 97)
اگر آثار هنری و خصوصا ادبی دفاع مقدس به طور مطلوب به جهان عرضه نشود؛ ملت‌ها و خصوصا کشورهایی چون فرانسه، آلمان و... از درک رشادت‌های هشت ساله مردمان این سرزمین باز خواهند ماند و مردمان این کشورها هیچ‌گاه متوجه نخواهند شد که سلاح‌های هسته‌ای تولید شده برای صدام چگونه توسط دولت‌هایشان، در جنگ تحمیلی هزاران تن از جوانان، زنان و حتی کودکان بی‌گناه را به شهادت رساند.
 از این رو در گزارش پیش رو در گفت‌و‌گو با نویسندگان و مولفان به چگونگی و ضرورت‌های ترجمه این آثار منطبق بر فرمایشات مقام معظم رهبری می‌پردازیم.
از جنگ تحمیلی
 تا انتقال ارزش‌های ملی به جهان
جنگ برای بسیاری از انسان‌ها، منفورترین واژه است. حجم کشتارها و ویرانی‌هایی که بشر برضد همنوعان خویش به کار برده، با هیچ مخلوق دیگری، قابل قیاس نیست.
یتیم شدن کودکان و بیوه شدن زنان و معلولیت و از کارافتادگی میلیون‌ها انسان، کمترین آسیب‌های هر جنگ به شمار می‌رود. با این حال، جنگ، پدیده‌ای انسانی، یعنی مربوط به انسان است. در جنگ، احساسات و عواطف، چه از سنخ قهر و کینه و چه از سنخ مهر و محبت، به بالاترین حد خود می‌رسند. این حجم از احساسات، جنگ را به پدیده‌ای نادر برای اندیشه، تفکر و نیز ادبیات تبدیل کرده است.
سایه جنگ، در انتهای تابستان سال 59 بر این مرز و بوم و ساکنان بی‌گناهش افتاد و صدام، از آشوب اجتماعی پس از بزرگ‌ترین انقلاب جهان، سوءاستفاده کرد و آتش یکی از طولانی‌ترین درگیری‌های قرن بیستم را برافروخت؛ اما آتش این جنگ، در کنار سوزندگی بی‌رحمانه‌اش، روشنایی‌هایی نیز با خود داشت.
معصومه رامهرمزی، نویسنده دفاع مقدس، می‌گوید: «در ترجمه آثار حوزه دفاع مقدس در کنار تخصص و دانش کافی به حوزه ترجمه، علاقه و اعتقاد به موضوع دفاع مقدس اهمیت دارد. مترجمی که زوایای مختلف این حوزه را بشناسد و آن را باور داشته باشد می‌تواند شأن و اعتبار موضوع را در ترجمه حفظ کند.»
وی با بیان این‌که کتاب‌های حوزه خاطره در ایران فقط به فرماندهان یا مسئولان جنگ اختصاص ندارد ادامه می‌دهد: «مردم عادی بیش از این‌اشخاص از تجربیات خود در جنگ روایت کرده‌اند. در کشورهای پیشرفته به خاطره‌نویسی نگاه حرفه‌ای دارند و از تجربه‌ها و خاطره افراد بهره‌برداری می‌کنند و از اطلاعات به دست آمده در پیش‌برد فعالیت‌های مشابه استفاده می‌کنند، به این معنی که به کارکردهای مختلف این ژانر اهمیت می‌دهند و توقعی فراتر از خواندن و سرگرم شدن از این کتاب‌ها دارند.»
رامهرمزی سپس ظرفیت در حوزه خاطره‌نویسی در کشورمان را بسیار خوب تلقی می‌کند و می‌گوید: «وقت آن رسیده که ما هم با رویکرد حرفه‌ای مبتنی بر دانش و تجربه به این موضوع بپردازیم. البته این اتفاق کم کم در حال وقوع است. حضور پررنگ و فعال برخی نویسندگان و اقبال عمومی به کتاب‌ها از نشانه‌های بروز این رویکرد در جامعه است.»
این نویسنده در پایان می‌افزاید:« باید بدانیم که حیات یک کتاب فقط به تولید آن نیست بلکه عرضه وتوزیع برنامه‌ریزی شده، کتاب را به دست مخاطب می‌رساند. بهترین مسیر برای آثار ترجمه، ورود آنها به بازار فروش کشورهای هدف است، البته از فضای مجازی و معرفی و ارائه آثار در سایت‌های معتبر هم نباید غافل شد.»
سندی غیرقابل انکار
 برای تاریخ و هویت یک ملت
ادبیات دفاع مقدس ما با توجه به هویت آرمانی خود با ادبیات جنگ در جهان تفاوت دارد و بیانگر نوعی ارزش انسانی و آرمانی است. این ادبیات در قلب خود قهرمانانی دارد که بدن‌ها و بازو‌های آهنی ندارند، اما بسیار قوی و پر قدرت هستند. در عین حال در فضایی تخیلی هم زندگی نمی‌کنند و کار‌های خارق‌العاده هم که در توان یک انسان نیست، انجام نمی‌دهند. اما در مقابل ابر قهرمان‌های خیالی ادبیات و سینما‌ی جهان همه ویژگی‌های تبدیل شدن به یک قهرمان را دارند.
احمد شاکری، نویسنده چندین عنوان اثر برتر در حوزه ادبیات دفاع مقدس، این گونه ادبی را یک گونه ممتاز در بین گونه‌های پدید آمده می‌داند و می‌گوید: «ادبیات دفاع مقدس تحت تاثیر انقلاب اسلامی و در دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. این امتیاز و برجستگی، بر شمارگان کتاب، تعداد عناوین و نزدیکی آنها به مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی تاثیر گذاشته است. چنین جایگاهی برای ادبیات دفاع مقدس و به خصوص ادبیات داستانی، آن را سرآمد کرده است. به تعبیر دیگر، اگر بخواهیم یک گونه برجسته و ممتاز که معرف ادبیات ما باشد و در جبهه فرهنگی هم گونه شاخصی برای معرفی ارزش‌های دفاع مقدس باشد را نام ببریم، همین‌گونه ادبیات دفاع مقدس است.»
از مزیّت‌های دیگر ادبیات دفاع مقدس که ضرورت نگارش این ادبیات را بیشتر می‌کند، مزیّت «سندسازی» است. امروزه ادبیات علاوه ‌بر جذب مخاطبان خود، اقناع نویسندگان و پر کردن اوقات فراغت خوانندگان و فعال کردن زمینه‌های فرهنگی و هنری، می‌تواند به عنوان سندی غیرقابل انکار از ادبیات و تاریخ یک کشور برای آیندگان باقی بماند.
ما بر تارک ادبیات ایران، دفاع مقدس را مانند برگ زرینی در تاریخ می‌بینیم که همانند گوهر درخشانی در ادبیات حماسی، ادبیات نمایشی، ادبیات عرفانی، ادبیات انتقادی و ادبیات توصیفی این مرز و بوم می‌درخشد و می‌تواند بهانه‌ای باشد برای به راه افتادن جریان‌های فکری و تازه در زمینه پیوند تاریخ و ادبیات.
ضرورت تربیت نسل امروز
 توسط جوانان نسل انقلاب
چندی پیش، در مراسم شب خاطره که با حضور هنرمندان، نویسندگان و نخبگان عرصه فرهنگی دفاع مقدس برگزار شد، مقام معظم رهبری در حالی که بر لزوم گذر ادبیات و هنر دفاع مقدس و رسیدن پیام آن به کشورهای مختلف مثل فرانسه تاکید داشتند؛ فرمودند: «اگر چنانچه شما امروز به جمع‌آوری و افزودن بر سرمایه خاطرات جنگ رو نیاورید، دشمن میدان را از شما خواهد گرفت؛ این یک خطر است؛ من دارم به شما می‌گویم. جنگ را شما روایت کنید که خودتان در جنگ بوده‌اید؛ اگر شما جنگ را روایت نکردید، دشمن شما جنگ را روایت خواهد کرد آن‌طور که دلش می‌خواهد. از یک ضعف‌هایی هم استفاده می‌کنند- البتّه هر حرکت نظامی و غیرنظامی ممکن است ضعف‌هایی داشته باشد که حتماً دارد؛ از اینها استفاده می‌کنند- و طبق میل خودشان می‌سازند. ما باید در این زمینه خیلی احساس وظیفه کنیم، خیلی کار کنیم.
در روایت دفاع مقدّس باید روح و عظمت پیام این دفاع خودش را نشان بدهد. این دفاع مقدّس در مجموع، یک روح واحد و یک زبان واحد و یک پیام واحدی دارد؛ این باید منعکس بشود؛ آن پیام و روح، روح ایمان است، روح ایثار است، روح دلدادگی است، روح مجاهدت است، پیام شکست‌ناپذیریِ ملّتی است که نوجوان‌هایش هم مثل جوان‌ها و مثل مردهای میان ‌سال و مثل پیرمردها با شوق و ذوق می‌روند داخل میدان و می‌جنگند؛ این خیلی مهم است.»
این کلام باید برای تمامی فعالان عرصه فرهنگ و هنر دفاع مقدس همانند یک هشدار باشد. هر چند که با گذشت سی سال هنوز نهادهای تلاشگری چون حوزه هنری در تولید آثار دفاع مقدس هر سال فعال‌تر از سال قبل فعالیت می‌کنند اما تنها یک نهاد و تعدادی هنرمند و نویسنده کافی نیستند.
پای صحبت اساتید این عرصه که می‌نشینیم همیشه از نقش جوانان امروز در این زمینه می‌گویند؛ جوانان نسل انقلاب و دفاع مقدس امروزه در حال تربیت نسل امروز که نه انقلاب و نه دفاع مقدس را دیده هستند چه بسا این نسل می‌تواند تاثیر‌گذارترین نقش ممکن را در حفظ آثار تولید شده، ترجمه برای انتقال آن به دنیا و حتی تولید آثار ایفا کند.
کارشناسان فرهنگی بر این باورند که در دنیای امروز ملّتی پیروز است كه بتواند علاوه ‌بر حفظ و نگهداری دستاوردهای فرهنگی و ارزش‌‌های ملی خود، آن‌‌ها را به سایر ملل نیز عرضه نماید. كشور ما، ایران، با داشتن ارزش‌های مذهبی و ملی غنی قادر است فرهنگ پربار خود را به جهانیان هدیه نماید. ترجمه یكی از معبرهای انتقال فرهنگ است؛ معبری برای انتقال اندیشه‌‌ها و اعتقادات و در یك كلمه، داشته‌‌های یك ملّت. در این بین، واقعه‌ غرورآفرین دفاع مقدس یكی از باشكوه‌‌ترین حوادثی است كه در آیینه‌ ادبیات منظوم و منثور معاصر ما تجلّی یافته است.
چنین گنجینه‌ ارجمندی كه دربردارنده‌ روحیات ملّت ماست، با عبور از معبر ترجمه می‌‌تواند در بیرون از مرزهای جغرافیایی نیز اثرگذار باشد و از سوی وجدان‌های بیدار و حقیقت ‌طلب با استقبال رو به ‌رو شود. ادبیات دفاع مقدس در سال‌های اخیر در گامی بلند از مرزهای ایران عبور كرده و سعی در جذب مخاطبانی از میان غیرایرانیان داشته است.
مراقب ترجمه‌های غیراصولی باشیم
یکی از کارشناسان مرکز ترجمه حوزه هنری درباره ترجمه آثار دفاع مقدس می‌گوید: «ترجمه‌ها نباید شتابزده و غیراصولی انجام شود و باید با استفاده از تجربیات سایر حوزه‌ها در این زمینه ترجمه‌هایی علمی و دقیق از ادبیات دفاع مقدس داشته باشیم. با توجه به اینکه دفاع مقدس آن‌چنانکه باید و شاید در افکار جهانیان شناسانده نشده است،‌ بنابراین از جایگاه واقعی خود نیز برخوردار نیست‌.»
نقش ترجمه در همگرایی كشورهای اسلامی و تبیین اصول فكری و نظری انقلاب و دفاع مقدس ما برای برادران و خواهران مسلمان‌‌مان نیز نقشی غیر قابل خدشه است. از این رو، اولویت دادن به این مقصد برای حمایت از ترجمه‌ آثار را باید به طور جدّی مورد توجه قرار داد.
خوشبختانه هر روز بر تعداد این آثار ارجمند و با ارزش ادبیات دفاع مقدّس در داخل كشور افزوده می‌‌شود و این چشمه‌جوشان، جرعه‌‌هایی زلال و نو بر جام‌‌های پیشین می‌‌افزاید.
ادبیات دفاع مقدس کشور ما از جایی الگوبرداری نشده است و ما باید سعی کنیم تا تعاملی بین ادبیات ایران و جهان به وجود آوریم و ضمن الهام گرفتن از ادبیات جهان با پرهیز از تقلید صرف از این ادبیات، هویت ادبیات ایرانی اسلامی خود را حفظ کنیم. توجه به ترجمه و حمایت از آن در آثار ادبی دفاع مقدس در حال حاضر قوی‌ترین منشا بالندگی بیشتر انقلاب شکوهمند و حفظ دلاوری‌های ملت ایران است.