نگاهی مستند به خسارات اشغالگران در جنگ جهانی دوم به ایران
یک سوء‌تفاهم خونبار!
نیروهای شوروی هم به نوبه خود به متابعت و هم آهنگی با متفق خویش، در همان ساعت 4 بامداد سوم شهریور از راه جلفا و ماکو و سایر نقاط سرحدی و سواحل دریای خزر به داخل خاک ایران هجوم آورده و نیروی ایران را با طرز بی‌سابقه غافلگیر می‌نمایند. اسناد زیر براساس گزارش‌ها و تلگراف‌های پاسگاه‌ها و شهرداری‌ها و دیگر موسسات، جزییات هجوم نظامی متفقین را در شمال و جنوب کشور نشان می‌دهد. ارتش‌های متفقین ناگهان به کشور ما حمله می‌کنند، ارتش ایران براساس وظیفه خود علیرغم خیانت سران خود، مقاومت کرده و حتی کشته و شهید می‌دهد اما پس از 3 روز دستور می‌آید که باید تسلیم شوید.
ارتش تسلیم می‌شود اما قوای متفقین بازهم از زمین و هوا و دریا شهرهای ایران را مورد حمله قرار می‌دهند و علاوه‌بر خرابی‌های بسیار،دهها تن از هموطنان را به خاک و خون کشیده، کشته و زخمی می‌کنند. اما گفته می‌شود که فقط سوء تفاهمی بوده و حالا باید از این متجاوزین و قاتلین هموطنانتان پذیرایی کنید! سلاح هایتان را تحویل دهید و جان و مال و اموال خود را در اختیارشان بگذارید و از آنان پذیرایی هم بنمایید! اسناد زیر همین وقایع را بازگو می‌کنند:
بمباران ایران، سوء تفاهم بوده! از‌اشغالگران پذیرایی کنید!
سند:
وزارت کشور
اداره امور شهرداری ها
مورخه 16/6/1320
ساعت شش صبح دوشنبه سوم شهریور جهازات جنگی شوروی به ساحل ایران، نزدیک و روزهای سوم و چهارم و پنجم و صبح ششم از دریا و هوا به کرات پهلوی و رشت و لاهیجان و شفارود و حتی رودبار را بمباران کرده و نیز اوراقی منتشر نمودند و از طرف ارتش هم جواب داده شد.
ساعت ده صبح پنجشنبه ششم شهریور، فرماندهی لشکر گیلان توسط تلفون اطلاع دادند که دستور ترک مقاومت رسیده است. از این جهت مراتب به همگی اعلام و حتی شب جمعه هفتم شهریور چراغ‌ها روشن بود ولی روز جمعه ساعت 8 صبح طیارات شوروی در همه جا حمله کرده و در همه جا مخصوصا سرباز خانه رشت و پهلوی و شهر لاهیجان و لنگرود و رودسر و شفارود و حسن کیاده و چونچنان مورد حمله واقع، تلفات جانی وارد آمد.
پس از اینکه از ساعت 11 الی یک بعد از ظهر به وسیله تلفون مراتب را به عرض دفتر مخصوص شاهنشاهی و جناب نخست‌وزیر رسانید، ساعت 3 بعد از ظهر لشکر اطلاع دادند که از دفتر مخصوص شاهنشاهی جواب رسیده که سوء تفاهم بوده است. ساعت 5 بعداز ظهر جمعه هم فرماندهی لشکر اطلاع دادند که از تهران دستور داده شده است از قشون شوروی پذیرایی و هر دستوری دادند، انجام داده شود و خلاصه در ساعت 5/5 جمعه لشکر 11 شروع به تحویل دادن اسلحه و از ساعت 7 تا 11 شب هم قشون شوروی اسلحه شهربانی و امنیه را دریافت و بانک ملی و تلگراف‌خانه تلفون‌خانه و زندان را بازدید و کلیدهای تلگراف‌خانه را کشیده و مامورین گذاردند... 16
چند هواپیمای خارجی روی شهر تبریز بمب ریختند
سند:
از تبریز
فوری
ریاست دفتر مخصوص شاهنشاهی
صبح امروز ساعت پنج و نیم چند هواپیمای خارجی به شهر تبریز بمب ریخته، از طرف ارتش هم به آنها متقابلا شلیک شد. تلفات به اهالی وارد، به قرار اطلاع روس‌ها از مرز جلفا هم گذشته اند
622 اردلان 17
شهرهای شمال کشور همه بی‌دفاع هستند
سند:
وزارت امور خارجه
5/6/1320
قوای متجاوز روس و انگلیس مشغول پیشروی هستند، مخصوصا روس‌ها تمام شهرهای آذربایجان تا بندر پهلوی و غازیان را که همه باز و بی‌دفاع هستند، بمباران می‌کنند. این تجاوزات نظامی بدون هیچگونه اخطار قبلی به عمل آمده و با هیچ یک از اصول بین‌المللی مطابقت ندارد. لازم است فورا وزارت امور خارجه مراجعه و علت این اقدامات را توضیح خواسته، تقاضا کنید هرچه زودتر دستور جلوگیری از آن را بدهند و نتیجه را اطلاع دهید.
13161 عامری 18
در مدت کوتاهی همه کشتی‌ها غرق شدند
علی کریمیان از کارشناسان مرکز اسناد ملی ایران درباره تجاوز متفقین به آب و خاک ایران و تسلیم ارتش به خصوص سقوط نیروی دریایی ایران در جنوب کشور می‌گوید:
... در مدت کوتاهی تمامی کشتی‌هایی که در دریای عمان و خلیج‌فارس بودند یا غرق شدند یا اینکه طعمه حریق شدند و پس از آن، نیروهای انگلیسی از جنوب توانستند وارد خاک ایران شوند... همزمان با نیروهای انگلیسی، نیروهای شوروی هم از شمال و شمال غرب ایران وارد کشور شدند و ایران را مورد تاخت و تاز و عرصه هجوم خودشان قرار دادند، نیروهای شوروی در منطقه شمال غرب ایران توانستند از طریق به آفرین و منطقه رودخانه ارس وارد آذربایجان شوند...»19
رحیم نیکبخت، نویسنده و پژوهشگر نیز درباره تجاوز نظامی متفقین به سرزمین ایران می‌گوید:
شهریور 20 روس‌ها وارد ایران شدند. مقاومت‌های پراکنده‌ای صورت گرفت که جا دارد از مقاومتی که در مرز جلفا، چند سرباز انجام دادند و توانستند با عده قلیل خودشان، در مقابل روس‌ها ساعت‌ها ایستادگی کنند، تجلیل شود که در نهایت همگی به شهادت رسیدند و مزارشان الان در نقطه مرزی در جلفا هست و سنگ مزاری هم برای آنها تعبیه شده است...20
دکتر محمد رئوف توکلی که خود از شاهدان عینی ماجرا بوده و در دوران کودکی شخصا ورود سربازان روس به شهرهای ایران را مشاهده نموده، می‌گوید :
... روس‌ها وقتی وارد پادگان شدند، هیچ مقاومتی نشد، چون که رضاشاه این طور دستور داده بود و رضاشاه هم در تهران خودش استعفا داد و رفت و محمدرضا را به جای خود انتخاب کرد. آن وقت‌ها، دکتر مصدق در زندان بود. گفته بود رضا شاه کار بدی کرد که انگلیسی‌ها به او دستور دادند برو و او هم رفت!...21
به این ترتیب شهرهای تبریز، رضاییه (ارومیه)، اردبیل و... بمباران و تصرف شدند. اما در جنوب این تهاجم با فریب و نیرنگ ارتش بریتانیا رنگ و بوی دیگری به خود گرفت و از یک نبرد حداقل جوانمردانه و منصفانه بیرون آمد.
تجاوز ناجوانمردانه و دغل کارانه به سرزمین ایران
سید محمود کاشانی، فرزند آیت‌الله کاشانی و محقق و استاد دانشگاه درباره نیرنگ و فریبی که باعث شد، ارتش انگلستان به سهولت نیروی دریایی ایران را منهدم کند، می‌گوید:
«... انگلستان به ویژه در خلیج‌فارس به گونه‌ای ناجوانمردانه نیروی دریایی ایران را مورد حمله قرار داد، چراکه در واقع ناوگان انگلیس به عنوان میهمان و دوستانه وارد آب‌های ایران شده بودند و حتی شب قبل از حمله از فرماندهان ناوگان ایران دعوت کردند که به عنوان میهمان، شام را در ناو انگلیسی صرف کنند.
در یک جنگ ممکن است یک طرف علیه دیگری حیله به کار ببرد ولی آن در یک جنگ اعلان شده است اما در موقعی که انگلیسی‌ها هیچگونه اعلان جنگی به ایران ندادند، در حقیقت یک نیرنگ ناجوانمردانه مرتکب شدند و بعد از اینکه شب این میهمانی در ناو انگلیسی برگزار شد، سحرگاه به ناوگان ایران حمله کردند، در شرایطی که در حقیقت دولت ایران و نیروی دریایی ایران هرگز تصور اینکه چنین حمله نظامی انجام خواهد شد را نکرده و اساسا برای فرماندهان نظامی ایران، چنین حمله‌ای قابل تصور نبود...»22
ارتش تسلیم می‌شود اما قوای متفقین بازهم از زمین و هوا و دریا شهرهای ایران را مورد حمله قرار می‌دهند و علاوه‌بر خرابی‌های بسیار،دهها تن از هموطنان را به خاک و خون کشیده، کشته و زخمی می‌کنند. اما گفته می‌شود که فقط سوء تفاهمی بوده و حالا باید از این متجاوزین و قاتلین هموطنانتان پذیرایی کنید! سلاح هایتان را تحویل دهید و جان و مال و اموال خود را در اختیارشان بگذارید و از آنان پذیرایی هم بنمایید! اسناد زیر همین وقایع را بازگو می‌کنند:
بمباران ایران، سوء تفاهم بوده! از‌اشغالگران پذیرایی کنید!
سند:
وزارت کشور
اداره امور شهرداری ها
مورخه 16/6/1320
ساعت شش صبح دوشنبه سوم شهریور جهازات جنگی شوروی به ساحل ایران، نزدیک و روزهای سوم و چهارم و پنجم و صبح ششم از دریا و هوا به کرات پهلوی و رشت و لاهیجان و شفارود و حتی رودبار را بمباران کرده و نیز اوراقی منتشر نمودند و از طرف ارتش هم جواب داده شد.
ساعت ده صبح پنجشنبه ششم شهریور، فرماندهی لشکر گیلان توسط تلفون اطلاع دادند که دستور ترک مقاومت رسیده است. از این جهت مراتب به همگی اعلام و حتی شب جمعه هفتم شهریور چراغ‌ها روشن بود ولی روز جمعه ساعت 8 صبح طیارات شوروی در همه جا حمله کرده و در همه جا مخصوصا سرباز خانه رشت و پهلوی و شهر لاهیجان و لنگرود و رودسر و شفارود و حسن کیاده و چونچنان مورد حمله واقع، تلفات جانی وارد آمد.
پس از اینکه از ساعت 11 الی یک بعد از ظهر به وسیله تلفون مراتب را به عرض دفتر مخصوص شاهنشاهی و جناب نخست‌وزیر رسانید، ساعت 3 بعد از ظهر لشکر اطلاع دادند که از دفتر مخصوص شاهنشاهی جواب رسیده که سوء تفاهم بوده است. ساعت 5 بعداز ظهر جمعه هم فرماندهی لشکر اطلاع دادند که از تهران دستور داده شده است از قشون شوروی پذیرایی و هر دستوری دادند، انجام داده شود و خلاصه در ساعت 5/5 جمعه لشکر 11 شروع به تحویل دادن اسلحه و از ساعت 7 تا 11 شب هم قشون شوروی اسلحه شهربانی و امنیه را دریافت و بانک ملی و تلگراف‌خانه تلفون‌خانه و زندان را بازدید و کلیدهای تلگراف‌خانه را کشیده و مامورین گذاردند... 16
چند هواپیمای خارجی روی شهر تبریز بمب ریختند
سند:
از تبریز
فوری
ریاست دفتر مخصوص شاهنشاهی
صبح امروز ساعت پنج و نیم چند هواپیمای خارجی به شهر تبریز بمب ریخته، از طرف ارتش هم به آنها متقابلا شلیک شد. تلفات به اهالی وارد، به قرار اطلاع روس‌ها از مرز جلفا هم گذشته اند
622 اردلان 17
شهرهای شمال کشور همه بی‌دفاع هستند
سند:
وزارت امور خارجه
5/6/1320
قوای متجاوز روس و انگلیس مشغول پیشروی هستند، مخصوصا روس‌ها تمام شهرهای آذربایجان تا بندر پهلوی و غازیان را که همه باز و بی‌دفاع هستند، بمباران می‌کنند. این تجاوزات نظامی بدون هیچگونه اخطار قبلی به عمل آمده و با هیچ یک از اصول بین‌المللی مطابقت ندارد. لازم است فورا وزارت امور خارجه مراجعه و علت این اقدامات را توضیح خواسته، تقاضا کنید هرچه زودتر دستور جلوگیری از آن را بدهند و نتیجه را اطلاع دهید.
13161 عامری 18
در مدت کوتاهی همه کشتی‌ها غرق شدند
علی کریمیان از کارشناسان مرکز اسناد ملی ایران درباره تجاوز متفقین به آب و خاک ایران و تسلیم ارتش به خصوص سقوط نیروی دریایی ایران در جنوب کشور می‌گوید:
... در مدت کوتاهی تمامی کشتی‌هایی که در دریای عمان و خلیج‌فارس بودند یا غرق شدند یا اینکه طعمه حریق شدند و پس از آن، نیروهای انگلیسی از جنوب توانستند وارد خاک ایران شوند... همزمان با نیروهای انگلیسی، نیروهای شوروی هم از شمال و شمال غرب ایران وارد کشور شدند و ایران را مورد تاخت و تاز و عرصه هجوم خودشان قرار دادند، نیروهای شوروی در منطقه شمال غرب ایران توانستند از طریق به آفرین و منطقه رودخانه ارس وارد آذربایجان شوند...»19
رحیم نیکبخت، نویسنده و پژوهشگر نیز درباره تجاوز نظامی متفقین به سرزمین ایران می‌گوید:
شهریور 20 روس‌ها وارد ایران شدند. مقاومت‌های پراکنده‌ای صورت گرفت که جا دارد از مقاومتی که در مرز جلفا، چند سرباز انجام دادند و توانستند با عده قلیل خودشان، در مقابل روس‌ها ساعت‌ها ایستادگی کنند، تجلیل شود که در نهایت همگی به شهادت رسیدند و مزارشان الان در نقطه مرزی در جلفا هست و سنگ مزاری هم برای آنها تعبیه شده است...20
دکتر محمد رئوف توکلی که خود از شاهدان عینی ماجرا بوده و در دوران کودکی شخصا ورود سربازان روس به شهرهای ایران را مشاهده نموده، می‌گوید :
... روس‌ها وقتی وارد پادگان شدند، هیچ مقاومتی نشد، چون که رضاشاه این طور دستور داده بود و رضاشاه هم در تهران خودش استعفا داد و رفت و محمدرضا را به جای خود انتخاب کرد. آن وقت‌ها، دکتر مصدق در زندان بود. گفته بود رضا شاه کار بدی کرد که انگلیسی‌ها به او دستور دادند برو و او هم رفت!...21
به این ترتیب شهرهای تبریز، رضاییه (ارومیه)، اردبیل و... بمباران و تصرف شدند. اما در جنوب این تهاجم با فریب و نیرنگ ارتش بریتانیا رنگ و بوی دیگری به خود گرفت و از یک نبرد حداقل جوانمردانه و منصفانه بیرون آمد.
تجاوز ناجوانمردانه و دغل کارانه به سرزمین ایران
سید محمود کاشانی، فرزند آیت‌الله کاشانی و محقق و استاد دانشگاه درباره نیرنگ و فریبی که باعث شد، ارتش انگلستان به سهولت نیروی دریایی ایران را منهدم کند، می‌گوید:
«... انگلستان به ویژه در خلیج‌فارس به گونه‌ای ناجوانمردانه نیروی دریایی ایران را مورد حمله قرار داد، چراکه در واقع ناوگان انگلیس به عنوان میهمان و دوستانه وارد آب‌های ایران شده بودند و حتی شب قبل از حمله از فرماندهان ناوگان ایران دعوت کردند که به عنوان میهمان، شام را در ناو انگلیسی صرف کنند.
در یک جنگ ممکن است یک طرف علیه دیگری حیله به کار ببرد ولی آن در یک جنگ اعلان شده است اما در موقعی که انگلیسی‌ها هیچگونه اعلان جنگی به ایران ندادند، در حقیقت یک نیرنگ ناجوانمردانه مرتکب شدند و بعد از اینکه شب این میهمانی در ناو انگلیسی برگزار شد، سحرگاه به ناوگان ایران حمله کردند، در شرایطی که در حقیقت دولت ایران و نیروی دریایی ایران هرگز تصور اینکه چنین حمله نظامی انجام خواهد شد را نکرده و اساسا برای فرماندهان نظامی ایران، چنین حمله‌ای قابل تصور نبود...»22