چگونگی محاسبه نفس(حکایت خوبان)
علی(ع) از قول پیامبر گرامی(ص) فرموده است: زیرکترین زیرکان کسی است که به حساب خود برسد و برای پس از مرگ کاری کند. کسی گفت: یا امیر مومنان! چگونه انسان باید به حساب خود برسد؟ امام فرمود: آنگاه که وارد صبح و سپس شام شد به خویشتن خود بازگردد و به خود بگوید: ای نفس! امروز بر تو گذشت و هرگز برنخواهد گشت و خدا درمورد آن و از دست دادن آن از تو سوال خواهد کرد. در این روز (شبانهروز) چه کاری انجام دادی؟ آیا خدا را یاد کردی؟ آیا او را سپاس گفتی؟ آیا حوائج مومنی را در آن برآورده ساختی؟ آیا غم و اندوه مومنی را در آن برطرف کردی؟ آیا خانواده مومنی را در غیاب (سفر) او حفظ کردی؟ آیا بازماندگان او را پس از مردنش مراقبت کردی؟ آیا از اینکه پشت سر مومنی از او غیبت شود ممانعت کردی؟ آیا مسلمانی را یاری کردی؟ (به طور کلی) در این روز (شبانهروز) چه کردی؟ (پس از طرح اینگونه سوالها از نفس) کارهایی راکه از خود سر زده است به یاد میآورد و آنگاه چنانکه دید کار نیکی از او سر زده است، خدا را سپاس میگوید و او را از توفیقی که نصیب وی ساخته است بزرگ میشمارد و چنانچه دید گناه یا لغزشی از او سر زده است، استغفار میکند و تصمیم به عدم بازگشت به آن گناه میگیرد.(1)
__________________
1- بحارالانوار، ج 89، ص 250