حقیقت امام مبین
براساس آموزه‌های قرآنی همه چیز به شکل دقیق و کامل همانند آمارگیری در کتابی احصاء شده است. خدا می‌فرماید: وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَابًا؛ و ما همه چیز را به شکل کتاب احصاء برشمرده و ثبت کرده‌ایم.(نباء، آیه 29)
واژه احصاء از حصی به معنای سنگریزه است. در قدیم برای شمارش دقیق و آمار کامل، از سنگریزه استفاده می‌شد. از همین رو شمارش دقیق و کامل را احصاء می‌گویند. در عربی امروز نیز احصائیات به معنی آمار به کار می‌رود. از آیه فوق به دست می‌آید که هر چه در هستی است به شکل دقیق و کامل شمارش شده و در کتابی ثبت و ضبط شده است. مفسران بر اساس روایات تفسیری و تبیینی، آن را لوح محفوظ دانسته‌اند.
با توجه به اینکه آیات قرآن متناظر و مثانی است و همچون طاقدیس به یکدیگر تکیه کرده است، خدا در جایی دیگر در تبیین کتاب می‌فرماید : إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی الْمَوْتَی وَنَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُّبِینٍ؛ به یقین ما مردگان را زنده می‌کنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می‌نویسیم و همه چیز را در امام مبین (کتاب آشکار‌کننده‌ای) برشمرده‌ایم! (یس، آیه 12)
در این آیه به جای کتاب اصطلاح امام مبین آمده است. واژه امام از ا م م به معنای اصل و ریشه هر چیزی است. از این رو به مادر ام گفته می‌شود. همچنین به آبادی مرکزی، ام‌القری گفته شده که اصل آبادی‌های پیرامونی است. پیشوا را نیز امام می‌گویند به دلیل اینکه همانند مادر اصلی است که امت همانند فرزند به آن مراجعه می‌کند. از سویی مادر همواره در پیش و فرزند در پس مادر می‌رود و او را پیشوا قرار می‌دهد تا از امنیت و آرامش و آسایش و رفاه فراهم آمده از مادر بهره برد. امام در میان امت نیز از چنین حکم و جایگاهی برخوردار است.
واژه مبین نیز از بان معتل العین یایی به معنای جدا کردن است. به سخن واضح و فصیح و بلیغ که مطلب را به تمام و کمال می‌رساند و دارای معنا و مفهوم است، بیان می‌گویند. در حقیقت روشنی کلام به سبب همان بینونت و جداسازی آن است. پس وضوح و روشنی، لازمه جداسازی است.
امام مبین کسی یا چیزی است که اصل جداساز و روشنگر است به طوری که همه به آن برمی‌گردد و روشن و جداساز است.
از آنجا که همه هستی دارای اصلی است که از آنجا و به آنجا بازگشت می‌کند و نیز انسان عصاره هستی و امام، عصاره عصاره هستی است که خدا در قرآن به او سوگند خورده است، باید گفت لوح محفوظ و کتاب مبین در عالم انسانی همان امام معصوم (ع) است که نخستین آن رسول‌الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و آخر آن امام العصر(عج) است.
از امام باقر(ع) از پدرش از جدش(علیهم‌السلام) نقل شده است که فرمود: هنگامی که آیه: «وَ کُلَّ شَیْء اَحْصَیْناهُ فِی اِمام مُبِین»، نازل شد «ابوبکر» و «عمر» برخاستند و عرض کردند: ای پیامبر! آیا منظور از آن «تورات» است؟ فرمود: نه. عرض کردند: «انجیل» است؟ فرمود: نه. عرض کردند: منظور «قرآن» است؟ فرمود: نه.
در این حال امیر مومنان علی(ع) به سوی پیامبر آمد، هنگامی که چشم رسول خدا بر او افتاد، فرمود: «هُوَ هذا! اِنَّهُ الاِمامُ الَّذِی اَحْصَی الله تَبارَکَ وَ تَعالی فَیْهِ عِلْمَ کُلِّ شَیء»؛ امام مبین این مرد است! او است امامی که خداوند متعال علم همه چیز را در او احصا فرموده است! (معانی‌الاخبار صدوق، ص 95)
در تفسیر علی بن ابراهیم از ابن عباس از خود امیرمومنان(ع) نیز نقل شده است که فرمود: «اَنَا وَ الله الاِمامُ الْمُبِیْنُ، اُبَیِّنُ الْحَقَّ مِنَ الْباطِلِ وَرِثْتُهُ منْ رَسُولِ الله»؛ به خدا سوگند! منم امام مبین، که حق را از باطل آشکار می‌سازم، این علم را از رسول خدا به ارث برده و آموخته‌ام. (نور الثقلین، 4، ص 397)
پس هر چیزی در هستی در کتاب مبین و لوح محفوظ ثبت است که از جمله مهم‌ترین آنها همان اعمال خوب و بد انسان است. چنانکه خدا در آیات دیگر در تببین این حقیقت و شهادت امام معصوم در قیامت می‌فرماید: وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَه عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهًِْ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و بگو: عمل کنید یقیناً خدا و پیامبرش و مؤمنان (یعنی همان معصومان) اعمال شما را مى‌بینند و به تحقیق به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانده مى‌شوید، پس شما را به آنچه همواره انجام مى‌دادید، آگاه مى‌کند.(توبه، 105)