برخی از مردم به خاطر جهلشان، کارهای ‌اشتباهي انجام می‌دهند، در حالی که گمان می‌کنند که رفتارشان بسیار مطلوب و خوب است؛ در نظام ما نیز، چنین افرادی وجود دارند كه سوء‌نیتی ندارند و قصدشان خدمت است، اما‌ اشتباه می‌کنند. این عده شاید کم باشند؛ اما گروه دوم که به نام دین و انقلاب و از روی هوای نفس و به خاطر رسیدن به منافع خود، به نظام ضربه می‌زنند، بیشتر هستند.
در مواجهه با گروه اول که از روی جهالت با رفتارهایشان ضربه به اسلام و انقلاب می‌زنند، باید آنها را آگاه کرد، این گروه، سوء‌نیتی ندارند و اصلاح آنها دشوار نیست؛ چون اگر متوجه شوند که كارشان‌اشتباه است، خودشان تغيير رفتار مي‌دهند. اما مشکل، گروه دوم هستند که تمايلي به پيمودن راه مستقیم ندارند، البته همه این افراد مانند هم نیستند؛ برخی از ايشان را می‌توان با اندكي ملاطفت جذب كرد و جلوي خرابکاری آنها را گرفت؛  اما عده‌اي از ایشان كه تعدادشان اندك است، واقعا مصداق كساني هستند كه خداوند متعال در قرآن از آنها با عنوان «شیاطن انس» یاد می‌کند. این گروه به هیچ وجه هدايت نمی‌شوند و قصدشان ضربه زدن به اسلام و نظام است. تنها راه مقابله با این گروه، مبارزه است.
اما بخش دیگري از اين گروه که اکثریت ايشانند، کسانی هستند که در اثر ضعف فرهنگی و نقص تربيتي به خودخواهی، خودمحوری و دنیاگرایی مبتلا گرديده و منشأ فساد در جامعه شده‌اند. اين گروه با اصلاح وضعيت فرهنگي و جبران نقايص تربيتي قابل علاج هستند و اگر گفته شود عمده‌ترین گروه هدف انبیاء در جامعه، این گروه بوده‌اند، سخن گزافی نیست.
البته توقع پيشگيري از همه فسادهاي جامعه با جبران ضعف‌هاي فرهنگي و تربیتی، انتظاري بیجاست،اما می‌توان اين ضعف‌ها و نواقص را كاهش داد و جلوی شیوع بیشتر آنها را گرفت. لذا باید افراد مؤثری در اين زمينه تربیت شوند.
ضرورت تربیت انسان‌های صالح
حضرت امام(ره)  بیش از نیم قرن پیش، به تنهايي حرکتی را شروع کرد كه از عهده هزاران متخصص کارکشته برنمی‌آمد. او نه به كمك حزب و طرفدار و ثروت، بلكه فقط با سرمایه اخلاص، قدم به عرصه گذاشت و کاری کرد کارستان؛ کاری که اثراتش در اين کشور محصور نماند و نورش به اقصي نقاط عالم نیز تابید. امروز در هر جای دنیا نوری از اسلام و استكبارستيزي ببینید، متأثر از انقلاب اسلامی است که امام راحل(ره) آن را به پا کرد و البته هنوز قدر و اهمیت این انقلاب به خوبی درک نشده است.
بايد توجه داشته باشيم كه نسلی که امام(ره) آنها را تربیت کرد، بتدريج از دنيا مي‌روند؛ اما جاي آنها را چه کسی باید پر کند؟ روشن است كه باید کسانی تربیت شوند که نه فقط جای گذشتگان را پر کنند، بلکه کامل‌تر از آنها باشند؛ چون در زمان امام(ره) اين انقلاب هنوز در ابتداي راه بود، اما امروز با گذشت 40 سال از پيروزي انقلاب، تکمیل آن دشوارتر است. حال، سؤال این است که غیر از مراکز علمی چه فرد يا نهادي عهده‌دار تربیت نسل جديد است؟ يكي از مراکزی که  از ابتدای تأسیس مایه امید براي اين نظام بود، دانشگاه آزاد اسلامی است؛ چون در آن زمان دانشگاه‌های دولتی هنوز تحت اداره و ‌اشراف تربیت‌شدگان رژيم گذشته بود؛ اما دانشگاه آزاد اسلامي تحت نظر افراد انقلابی آغاز به كار كرد.
اما نبايد فراموش كنيم با از ميان رفتن نسل قبلي تدريجاً شرایط تغيير كرده و ارزش‌ها سیر نزولی یافته است و متأسفانه آثار تنزل فرهنگی در کشور مشهود است.
آیا در ابتداي پيروزي انقلاب احتمال می‌دادید که كساني رسماً پیشنهاد مذاكره بی‌قید و شرط با رئیس‌جمهور آمریکا را مطرح كنند؟! در حالي كه همه مردم شعار مرگ بر آمريكا را مثل تکبیر بعد از نماز، لازم می‌دانند، عده‌ای که بعضي از آنها سابقه فعالیت‌های انقلابی داشتند به خود جرأت مي‌دهند كه بگویند در مقابل آمريكا كه دشمن‌ترین دشمنانِ اين نظام است، دست‌ها را بالا ببریم!
اگر بخواهیم شرايط تغيير كند و جامعه فعلي شبیه انقلابیون نسل اول براي ادامه راه آنها و پيروي از رهبر خود عهد و پیمان ببندد، باید چه کنیم؟ آیا راهپیمایی و شعار دادن كافي است؟
انقلابی ماندن، شرط اول تغییر وضع موجود
 تغییر فرهنگی بسیار کند صورت می‌گیرد، وضع امروز جامعه ما حاصل روندی چهل ساله است که آرام آرام شكل گرفته است و برای اصلاح نواقص فرهنگي موجود نیز چند دهه وقت لازم است؛ ولی به شرط اینکه برنامه صحیحی براي اين كار داشته باشیم.
قدم اول در اين مسير آن است که از نظر فکری باور کنیم که تفکر امام(ره) صحیح بود. متأسفانه بخشي از مشکلات فعلي جامعه ما ناشي از این است كه  كساني معتقدند كه امام(ره) هم‌اشتباه کرد و اگر از ابتدا با آمریکا و حتی قبل از آن، با شاه مذاکره می‌کرد، ما امروز این مشکلات را نداشتیم! همين افراد هستند كه می‌گویند مردم خسته‌اند و طرفداران امام(ره) کم شده‌اند.
راهکار تغيير وضع موجود در اين فرمايش رهبر معظم انقلاب خلاصه می‌شود که بايد انقلابی باشیم و انقلابی بمانیم.زماني كه رهبری می‌فرمایند مسئولان باید انقلابی باشند، یا دانشگاه باید انقلابی باشد، یا حوزه باید انقلابی بماند، در واقع يك هشدار است. تأکید ایشان بر انقلابی ماندن، نشان می‌دهد که برخي افراد تغییر ماهیت داده و انقلابی نيستند، یا در حال دور شدن از انقلاب هستند. قدم اول برای جبران اين ضعف، تغییر فکر است؛ بويژه با توجه به اينکه پايه و اساس انقلاب ما ایدئولوژی و نگرش خاص نسبت به عالم هستي، زندگی و انسان بود.
تکیه کلام حضرت امام(ره) به عنوان بنیانگذار نظام اسلامی، همیشه اسلام بود، شاید زماني كه امام(ره) می‌گفت اسلام در خطر است، خیلی از ما متوجه منظور ايشان نمی‌شدیم! کجای اسلام در خطر بود؟ مردم نماز می‌خواندند؛ عزاداری می‌کردند؛ حتی خود شاه به حج می‌رفت و عکس‌های در حال احرام او در ادارات نصب شده بود؛ نماز جمعه خوانده می‌شد؛ امام جمعه تهران را هم شاه تعیین مي‌کرد.  کجای اسلام در خطر بود كه امام چنين هشداري مي‌داد؟
اينكه ديگران برای اسلام احساس خطر نمی‌کردند، حاكي از آن است كه اسلام را ناقص و ‌اشتباه فهمیده بودند. آنها تصور می‌کردند که اسلام منحصر در برخي رفتارهاي ظاهري است؛ اما امام (ره) نگاه عمیقی داشت و می‌فهمید اینها ظواهر اسلام است و باطن آن در حال از دست رفتن است.امروز هم بسياري از مؤمنین ما نگاهشان به اسلام همان نگاه قبل از انقلاب و منحصر در نماز و روزه و عزاداری است و روح اسلام و حقیقت آن را فراموش كرده‌اند.
اگر بخواهیم انقلابی باشیم، ابتدا باید فکر اسلامی را در خود تقویت کنیم؛ بايد بدانیم فقط ایجاد تغییرات ظاهري در سطح جامعه مشکل را حل نمی‌کند؛ زيرا هر منافقی می‌تواند ظواهر را رعایت کند. ما باید فکر خود را اصلاح کنیم؛ بايد بدانیم چرا آفریده شدیم، به کجا باید برویم و چه وظیفه‌ای داریم؟
متأسفانه هم در حوزه و هم در دانشگاه، در این زمینه ضعف‌های جدی داریم و نه از فقه و اصول حوزه به تنهايي این مسائل بنیادین و ریشه‌ای، پاسخ داده مي‌شود و نه علوم انسانی دانشگاه‌ها راه‌حلي براي اين مسائل دارند.
ارائه  يك الگوی عملی مانند امام حسین‌(ع) و اولیای الهی و رفتار مناسب اساتید با شاگردان از دیگر مواردی است که برای تربیت و اصلاح افراد نیاز است. اگر این تربیت درست صورت بگیرد، جامعه ما  انقلابی خواهد ماند؛ اما اگر نگرش ما همانند نگرش مادي سایر مردم دنیا باشد، این تفاوت که بر اساس عادت چند رکعتی نماز بخوانیم اثری در تربیت صحیح نخواهد داشت.
با اصلاح فکر، ارائه الگوهای صحیح از سیدالشهدا(ع)، ساير اولياء و افراد انقلابی و با التزام عملی به دستورات دینی، اين انقلاب باقی خواهد ماند و ـ‌ان‌شاءالله‌ـ زمینه ظهور حضرت مهدی(عج)نیز فراهم می‌شود.
سخنرانی آيت‌الله مصباح يزدي (دام ظله) در دیدار جمعی از اساتید و مسئولان شورای مرکزی بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی؛ قم؛ 31/3/97
زلال بصیرت روزهای پنج شنبه منتشر می‌شود.