محمدرضا کلهر
ائتلاف متجاوز سعودی پس از سه سال حمله به یمن در باتلاق این کشور گرفتار شده و هیچ دستاوردی کسب نکرده است. به دلیل این شکست، عربستان از انجام هرگونه مذاکره‌ای در مورد حل بحران یمن کارشکنی می‌کند چرا که در مذاکره باید برگ برنده ای برای چانه زنی وجود داشته باشد. به همین دلیل عربستان و امارات از 23 خرداد ماه 96 عملیات نظامی علیه الحدیده را آغاز کردند، البته درگیری‌های الحدیده از اردیبهشت ماه شروع شده بود. چرا که الحدیده، اینک، مهم ترین بندر برای انصارالله و متحدان شده، زیرا اشغال آن از سوی نیروهای متحد سعودی، می‌تواند فشار برای تسلیم صنعا را دوچندان کند. نیروهای وابسته به سعودی حدود 2 ماه پس از کشته شدن علی عبدالله صالح، عملیات برای اشغال این بندر را کلید زدند. در این عملیات، نیروهای مزدور سودان، نیروهای مستشاری امارات، نیروهای طارق صالح (تحت حمایت امارات) و جنگنده‌های عربستان، همگی در یک جبهه علیه انصارالله و متحدین حمله کرده‌اند. این عملیات موسوم به پیروزی طلایی    (النصر الذهبی) است.  در روزهای نخست ائتلاف سعودی با وجود استمداد از انگلیس، آمریکا و فرانسه موفق به پیشروی در الحدیده نشدند و حتی یک قایق فرانسوی توسط انصارالله توقیف و قایق اماراتی نیز منهدم شد. اما اهداف شروع این عملیات چه بوده و در شرایط کنونی وضعیت میدانی الحدیده به چه صورت است؟
اهمیت الحدیده
بندر الحدیده که به عروس دریای سرخ معروف است، در ۲۲۶ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن قرار دارد. این شهر، دومین بندر تجاری بزرگ یمن بعد از بندر عدن است و به دلیل داشتن امکانات صادرات و واردات و نزدیکی به معابر بین المللی حمل و نقل کالا از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. بندر الحدیده هم اکنون با اشغال بندر عدن توسط ائتلاف عربی به بندر اساسی برای واردات کالا توسط دولت یمن تبدیل شده است، البته اگر ائتلاف عربی اجازه پهلوگیری کشتی‌های تجاری را در این بندر بدهد که این مساله کمتر اتفاق می‌افتد. بندر الحدیده پس از بندر عدن دومین بندر بزرگ یمن است و موقعیت استراتژیکی به دلیل نزدیکی به خطوط حمل و نقل بین المللی دارد. این بندر شریان اصلی حیات بیش از 8 میلیون یمنی در استان‌های الحدیده، تعز، صعده و صنعا است. الحدیده هشت اسکله دارد که طول مجموع آن ها ١٤٦١ متر است. علاوه بر این دو اسکله دیگر به طول ٢٥٠ متر که برای تخلیه تانکرهای نفت اختصاص داده شده است در این بندر وجود دارد.  ائتلاف عربی استان الحدیده را به دلیل مجاورت با دریای سرخ، معبری برای ورود سلاح و تجهیزات نظامی از خارج از یمن به این کشور می‌داند، به همین دلیل جنگنده ها و ناوچه‌های کشورهای عربی حملات زیادی را بر ضد استان الحدیده انجام داده اند.
در دریای سرخ و در مقابل سواحل استان الحدیده بیش از ۴۰ جزیره وجود دارد. مهم ترین این جزایر، جزیره کمران است که مردم در آن زندگی می‌کنند. در برخی از این جزایر همچون جزیره مکران پایگاه نظامی هم وجود دارد. کنترل بیشتر جزایر استان الحدیده که برای اشراف داشتن بر دریای سرخ اهمیت دارد، همچون جزیره کمران در اختیار نیروهای ارتش و حرکت انصارالله است، اما کنترل تعدادی دیگر از جزایر همچون جزیره حنیش کبری در اختیار نیروهای ائتلاف عربی است.
خطر وقوع بزرگترین بحران انسانی
براساس برآوردهای سازمان ملل جنگ الحدیده منجر به بزرگترین بحران انسانی جهان خواهد شد. به رغم این هشدار، ائتلاف متجاوز عربی هزاران مزدور را با سازوبرگ نظامی تحت عنوان کذایی «مقاومت یمن» روانه الحدیده کرده است.  بیش از ۶۰۰ هزار غیرنظامی در شهر تقریبا محاصره شده الحدیده و مناطق اطراف هستند و طبق گزارش‌ها ۲۵۰ هزار یمنی در صورت بالا گرفتن آتش جنگ با احتمال خطر مرگ و نیز بیش از هفت میلیون در شمال یمن با خطر مرگ بر اثر گرسنگی در صورت توقف ارسال کمک‌های غذایی و دارویی در نتیجه بسته بودن بندر الحدیده روبه‌رو خواهند شد. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) نیز هشدار داد که این حمله جان 300 هزار کودک یمنی را تهدید می‌کند.
اهداف شروع عملیات الحدیده
با توجه به اهمیت بندر راهبردی الحدیده، ائتلاف سعودی به دنبال آن است تا با تصرف این بندر به چند هدف راهبردی خود دست یابد:
-محاصره انصارالله: شاید بتوان مهمترین هدف عربستان و امارات از حمله به الحدیده را زمینه سازی برای محاصره کامل انصارالله دانست. با وجود محاصره هوایی، دریایی و زمینی عربستان در مورد انصارالله اما بندر الحدیده در سه سال گذشته هرچند به صورت محدود اما با دریا ارتباط داشت و همین مسئله انصارالله را با دریای سرخ مرتبط می‌کرد. در واقع تنها راه ارتباط انصارالله با دنیای خارج این بندر بوده است. در شرایط کنونی ائتلاف سعودی به دنبال اشغال این بندر و تکمیل محاصره انصارالله با هدف عقب نشینی این جنبش است.
- باز شدن مسیر برای اشغال صنعا: عربستان در یک سال گذشته از چند محور عملیات برای اشغال شهر صنعا پایتخت یمن را آغاز کرده است. هر چند عربستان و امارات در برخی عملیات‌های خود در این مسیر پیروزی هایی نیز داشته‌اند اما با این وجود، شهر صنعا همچنان تحت کنترل انصارالله قرار دارد. از این رو ائتلاف سعودی سعی دارد با باز کردن جبهه ساحل غربی به نوعی محور جدیدی را برای حمله به صنعا ایجاد کند. از نگاه عربستان و متحدینش، تصرف الحدیده می‌تواند جنگ یمن را از فاز فرسایشی خارج سازد و بر معادلات درگیری نظامی به نفع آنها اثر مثبتی بگذارد. این شهر دروازه ورود به عمق استراتژیک نیروهای مقاومت و اشغال راحت استان‌های مرکزی یمن به ویژه صنعا است. بنابراین نبرد در الحدیده شدیدترین محور درگیری‌های موجود در یمن از سه سال قبل تا امروز است.
-تلاش برای ایجاد فشار عمومی بر انصارالله و عقب نشینی: ائتلاف سعودی به خوبی به این نتیجه واقف است که در صورت تصرف الحدیده، یمن با یک فاجعه انسانی مواجه خواهد شد. به همین دلیل عربستان و امارات سعی دارند با ایجاد این بحران زمینه را برای ایجاد فشار افکار عمومی مردم یمن بر ضد انصارالله فراهم کنند. ائتلاف سعودی مدعی است  با قطع شدن واردات به یمن مردم این کشور به تدریج از انصارالله فاصله گرفته و این جنبش را در جهت مذاکره و عقب نشینی تحت فشار قرار خواهند داد.
- تکمیل روند تسلط امارات بر بنادر یمن: امارات به عنوان یک کشور تجاری نقش مهمی در تجارت جنوب غرب آسیا دارد، از این منظر می‌کوشد با استفاده از نفوذ خود در منطقه از طرح‌های توسعه دیگر بنادر کشورهای حاشیه خلیج فارس و اقیانوس هند جلوگیری کند. امارات سعی دارد تا بندرهای یمن از بندر عدن تا بندر المکلا و المخا را زیر سلطه خود داشته باشد . ابوظبی با این کار به دنبال آن است که بندرهای یمن را تحت مدیریت و سلطه خود داشته باشد تا این بندرها در آینده هیچ خطر و تهدیدی برای بندر دبی به‌عنوان بندر ترانزیتی در خلیج فارس ایجاد نکند. اکنون سلطه بر بنادر مهم یمن تقریباً در دست امارات است و حتی بنادر روبروی سواحل یمن مانند بندرهای سومالی، جیبوتی و اریتره و خیلی از این کشورها نیز زیر نظر شرکت‌های اماراتی عمل می‌کنند. بنابراین در شرایط کنونی امارات سعی دارد بندر الحدیده را نیز تحت تسلط خود قرار دهد.
چرایی مدیریت امارات در نبرد الحدیده
در نبرد الحدیده امارات به نوعی مدیریت نبرد را بر عهده دارد. ابوظبی جنگ الحدیده را جنگ خودش قلمداد می‌کند. براساس گزارش پایگاه خبری العهد، به نظر می‌رسد که واشنگتن، به چند دلیل مأموریت حمله به«الحدیده» را به ابوظبی سپرده است که مهمترین آن، رابطه و هماهنگی اماراتی‌ها در بالاترین سطح با اسرائیل و نیز نارضایتی آمریکا از کارایی ضعیف ارتش عربستان در تجاوز است. در واقع می‌توان گفت که ابوظبی، نبرد الحدیده را نبرد خود می‌داند، اگرچه از زمان آغاز تجاوز بر یمن، کار بر روی مناطق جنوبی یمن را ترجیح داده است و در اوایل بهار 2015، در تسلط بر بنادر ساحل جنوبی یمن با خروج نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی شتاب کرده است. امارات در سمت دیگر سواحل، در شاخ آفریقا، اقدام به ساخت پایگاه‌های نظامی و دست گذاشتن روی بنادر مهم اریتره، جیبوتی و سومالی (اخیرا نزاعی بین امارات و سومالی درگرفته و موگادیشو اماراتی‌ها را به مصادره حاکمیت سومالی متهم کرده است) نموده است. بنابراین روشن است که اماراتی‌ها قصد تسلط بر ساحل شرقی یمن و ساحل غربی شاخ آفریقا، به عنوان منطقه ژئواستراتژیک برای تجارت بین‌المللی و ناوبری جهانی را دارند.
در نبرد الحدیده  علاوه بر نظامیان سعودی و اماراتی، یک تیپ مزدوران سودانی، پنج تیپ از نیروهای ارتشی وفادار به علی محسن الاحمر - فرمانده ارتش در زمان ریاست جمهوری علی عبدالله صالح- یک تیپ از نیروهای جریان اخوانی- وهابی اصلاح، یک یگان از نیروی دریایی آمریکا و یگان‌های مشابهی از نظامیان انگلیسی و فرانسوی، یک گردان از نیروهای القاعده- موسوم به انصارالسند- و نیروهای پراکنده‌ای از بعضی کشورهای اروپایی و آفریقایی پای کار آمده‌اند تا استان راهبردی الحدیده را از دست نیروهای بومی انصارالله خارج نمایند.
وضعیت میدانی نبرد الحدیده
ائتلاف سعودی در نبرد الحدیده متحمل خسارات زیادی شده اند. در روز نخست جنگ یک کشتی اماراتی توسط انصارالله در دریای سرخ منهدم شد. بر اساس گزارش‌ها، در پی درهم شکستن کشتی متجاوز اماراتی در بندر الحدیده یمن، ۱۰۰ سرباز خارجی به هلاکت رسیده‌اند. خبرگزاری اسپوتنیک روسیه اعلام کرد، خبر‌هایی از کشته شدن ۱۲ سرباز آمریکایی، هشت سرباز صهیونیست، ۵۰ سرباز اماراتی و ۳۰ سرباز سعودی در کشتی جنگی در الحدیده منتشر شده است و ائتلاف به علت بیم از واکنش افکارعمومی ملت‌های کشور‌های متجاوز و تحت فشار قرار گرفتن برای پایان دادن به جنگ علیه یمن بر این خبر سرپوش گذاشته و آن را سانسور کرده است. از سوی دیگر، رسانه‌های نزدیک به مبارزان یمنی اعلام کردند که طی عملیاتی دو تن از نیروهای ویژه فرانسه در خاک این کشور را بازداشت کرده‌اند. نیروهای یمنی اعلام کردند گارد ساحلی بندر الحدیده یک قایق نظامی تندروی فرانسوی را متوقف کرده و سرنشینان آن را نیز بازداشت کرده‌ است. در شرایط کنونی نیز متجاوزان در 6 نقطه از ساحل غربی یمن در محاصره گرفتارند.  اشغال بندر الحدیده در ساحل غربی یمن در دریای سرخ مهم‌ترین برنامه نظامی مشترک آمریکا، رژیم اسرائیل و سعودی در یمن است که به رغم به کارگیری نزدیک به 20 هزار مزدور و صدها فروند تانک و ناو جنگی با شکست روبه رو شده است.
طبق گزارش رسانه‌های عربی، فرانسوی ها در این عملیات نظامی و با هزینه عربستان از کشورهای چاد، نیجر، اوگاندا و کشورهای فقیر آفریقای مرکزی  ماموریت استخدام مزدور به شکل ماهانه را برعهده دارند. در خلال عملیات برای اشغال فرودگاه و بندر الحدیده، نیروهای ویژه‌ای تحت نام نیروهای ویژه فرانسوی به ساحل الحدیده نزدیک شدند که توسط نیروهای ویژه انصارالله دستگیر و به منطقه امنی منتقل شدند. در بازرسی‌ها از این نیروهای به اصطلاح ویژه فرانسوی مشخص شد که نیروهای یاد شده نه فرانسوی بلکه عضو نیروهای ویژه اسرائیل تحت عنوان یگان مستعربین هستند که به زبان عربی کاملا مسلط می‌باشند.
از آغاز عملیات الحدیده تاکنون 3000 مزدور سعودی و اماراتی کشته شده و شمار بیشتری مجروح شده‌اند.  علاوه بر این حدود 400 تانک و نفر بر زره پوش توسط نیروهای جنبش انصارالله به غنیمت گرفته شده است. همچنین نیروهای متجاوز به الحدیده هم اینک در 6 نقطه ساحلی در محاصره نیروهای ارتش و انصارالله هستند و قادر به اقدام موثری برای نجات خود نیستند. ناوهای کشورهای مهاجم هم به دلیل هدف قرار گرفتن ناو اماراتی که نیروهای ستادی آمریکا و اسراییل، عربستان و انگلیس را در خود داشت و 100 کشته به جای گذاشت، جرات نزدیک شدن به ساحل و نجات این مزدوران را ندارند.
حربه جدید امارات در الحدیده
در شرایطی که متجاوزان در الحدیده به نوعی محاصره شده اند امارات از حربه جدیدی رونمایی کرد. اخیرا انور قرقاش وزیر مشاور امور خارجه امارات متحده عربی از توقف موقتی عملیات نظامی در ساحل غربی الحدیده خبر داد. اما این خبر از سوی انصارالله تکذیب شد و این جنبش تاکید کرد که امارات همچنان به جنایات خود در الحدیده ادامه می‌دهد و هدف از این شایعه سازی اخیر نیز تلاش برای انحراف افکار عمومی است.
به نظر می‌رسد ائتلاف سعودی در چند هفته اخیر نتوانسته که بر محورهای اصلی در الحدیده مسلط شود و همین مسئله باعث توقف روند پیشرفت نیروهای ائتلاف سعودی شده است. در درجه اول باید توجه داشت که امارات به دنبال سرپوش گذاشتن بر شکست خود در عملیات النصر الذهبی در الحدیده است. در واقع مقامات امارات به دنبال آن بودند تا در الحدیده به یک پیروزی سریع دست یابند و حتی اعلام کرده بودند که قصد دارند نماز عید فطر را در الحدیده اقامه کنند. اما شکست امارات باعث سردرگمی متجاوزان شده است. در این شرایط امارات با تمسک به ترفند جدیدی اعلام کرده که این عملیات متوقف شده است تا فرصت لازم برای پیشبرد راه حل سیاسی فراهم شود.  اما در این مورد چند نکته مهم وجود دراد.
 اشغال بندر الحدیده در ساحل غربی یمن در دریای سرخ مهمترین برنامه نظامی مشترک آمریکا، و ائتلاف سعودی در یمن است که به رغم بکارگیری نزدیک به 20 هزار مزدور و صدها فروند تانک و ناو جنگی با شکست روبرو شده است. روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» در گزارشی نوشت، ترس امارات از ورود به جنگ خیابانی در شهر الحدیده یمن پشت پرده تصمیم امارات برای متوقف کردن عملیات نظامی‌اش در الحدیده بوده است. این روزنامه به نقل از مسئولان اماراتی نوشت، اماراتی‌ها ترجیح دادند وارد شهر نشوند؛ چرا که آنها نمی‌خواهند درگیر جنگ خیابانی شوند به این دلیل که نیروهای یمنی وفادار به ابوظبی آماده ورود به چنین جنگی نیستند.
مسئله بعدی به دلیل شدت جنایات ائتلاف سعودی در الحدیده است.  نبرد اشغال الحدیده باعث خشم گسترده جامعه جهانی شده است، چرا که نگرانی‌هایی درباره سلامت بیش از 600  هزار غیرنظامی در شهر و قطع خطوط ارسال کمک‌های انسانی از طریق بندر الحدیده به حدود 8 میلیون یمنی وجود دارد. این مسئله باعث شده است تا امارات به حربه توقف عملیات پناه برده و به صورت نمادین و اعلامی آن را بیان کند. در واقع امارات و ائتلاف سعودی به دنبال آن هستند تا از این طریق فشار افکار عمومی را علیه خود کاهش دهند و با این اقدام خود را حامی مذاکره و راه حل سیاسی نشان دهند.
مسئله بعدی این است که امارات عملیات نظامی خود را متوقف نکرده و نخواهد کرد بلکه از آن به‌ عنوان مانوری برای دروغ و فریبکاری بهره‌برداری می‌کند تا شاید بتواند مزدوران خود را با طرح توقف عملیات نظامی نجات دهد به این امید که روند امور خود را سروسامان داده و در نقشه نظامی‌ خود بازنگری کند و بتواند از باتلاقی که نیروهایش در آنجا بین ارتش و نیروهای مردمی یمن گرفتار شده‌اند، نجات یابد.  بنابراین اعلام توقف عملیات نظامی در الحدیده از سوی امارات با سه هدف صورت گرفته است: سرپوش گذاشتن بر شکست عملیات الحدیده، تلاش برای نجات سربازان و نیروهای محاصره شده در این بندر و در نهایت تلاش برای انحراف افکار عمومی. اما جنبش انصارالله با موضع گیری صریح علیه این حربه به سرعت آن را نقش بر آب کرد.
نتیجه
نبرد الحدیده در صورت تداوم تبدیل به یک فاجعه بزرگ انسانی خواهد شد. طبق اعلام سازمان ملل تاکنون 121 هزار نفر از این استان به دلیل حملات عربستان و امارات فرار کرده اند. علاوه بر این نزدیک به 10 هزار خانواده آواره یعنی حدود 80 هزار نفر به مواد غذایی و سایر لوازم بهداشتی و دارویی نیازمندند. همچنین نیمی از کودکان در الحدیده به دلیل جنگ امکان حضور در مدرسه را ندارند. این در حالی است که این حملات با هدایت غربی‌ها صورت می‌گیرد.
 روزنامه گاردین در این مورد اعلام کرد، غربی‌ها با مشاوره، راهنمایی و ارسال تجهیزات نظامی، در حمله به یمن به عربستان و امارات کمک می‌کنند. گاردین نوشت، گرچه انگلیس درباره حمله به الحدیده هشدار داد اما مسئول فجایع این جنگ است؛ عربستان و امارات این جنگ را با آموزش‌های نظامیان غربی و مشاوره‌های آنان انجام می‌دهند، آنها با حمایت دیپلماتیک غرب، به چنین اقداماتی در یمن دست می‌زنند. گاردین افزود، اماراتی‌ها و سعودی‌ها این حملات را در یمن با کمک تسلیحات آمریکایی، انگلیس و فرانسوی انجام می‌دهند و افسران نظامی انگلیسی و آمریکایی در اتاق فرمان این حملات هوایی بوده‌اند. از سال 2015 به بعد صادرات سلاح انگلیس به عربستان 500 درصد افزایش یافته است. در جریان سفر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به انگلیس، لندن قرارداد فروش 48 جنگنده تایفون به عربستان به مبلغ 14 میلیارد دلار را امضا کرد و در مجموع، یک قرارداد 85 میلیارد دلاری را با سعودی ها در این سفر امضا کرد.
در واقع عربستان و امارات در نبرد الحدیده به دنبال آن هستند تا به یک پیروزی دست یابند که بتوانند در مذاکرات سیاسی از آن بهره‌برداری کنند. اما با وجود گذشت چهار هفته از شروع جنگ، ائتلاف سعودی در باتلاق این نبرد گرفتار شده و نیروهای مزدور ائتلاف سعودی در محاصره انقلابیون یمن قرار گرفته‌اند. به نظر می‌رسد که ائتلاف سعودی در الحدیده نیز شکست بزرگ دیگری را متحمل شود، شکستی که از همان روز نخست شروع نبرد، نشانه‌های آن آشکار شده است.