کمیت و کیفیت فعالیت تابستانه مراکز آموزشی و مهارتی - بخش نخست
مهارت آموزی تابستانی یا پُر کردن بیهوده اوقات فراغت؟!
گروه گزارش
در دهه‌ای که پدران و مادران همین بچه‌ها خود کودک و نوجوان بودند؛ ایام تابستان پسرها را برای شاگردی به مکانیکی، نجاری و... می‌فرستادند و دخترها هم در خانه یا بیرون از آن خیاطی و مهارت‌های لازم برای زندگی را در کنار مادران خود یاد می‌گرفتند. ثمره تابستان بچه‌های آن نسل آموختن مهارتی بود که یا تا سال‌ها در زندگی به کارشان می‌آمد و یا تعیین‌کننده حرفه آینده شان می‌شد؛ حتی بعضا هم منبع درآمدی برای پس انداز و کمک به خانواده شان بودند. چه شد که آن بچه‌ها بزرگ شدند و مادران و پدرانی شدند که اینک وقت بچه هایشان را بعضا بی‌ثمر پر می‌کنند و هزینه‌های گزافی روی دست خود می‌گذارند.
اوقات فراغت را «پُر» نکنیم!
در انتخاب یک پایگاه تابستانه مناسب، یکی از مهم‌ترین مسائل مد نظر برای خانواده‌ها امنیت فرزندانشان است. خانمی به همراه فرزند پسرش که حدود 8 سال دارد به محل پژوهش‌سرا می‌آید و درباره زمان و ساعت کلاس‌های تابستان سؤالاتی می‌پرسد. این خانم در میان گفت‌و‌گویش جمله‌ای می‌گوید:« پسرم گفته اینجا بچه‌ها دور یک میز می‌نشینند و آزمایش می‌کنند.»
اظهار خانم با رفتار کنجکاوانه پسر بچه در محل پژوهش‌سرا کاملا همخوانی دارد. در‌اشتیاق و احساس رضایت از این پیگیریِ مادر غرق هستیم و به وجد آمده ایم که ناگهان تکرار جمله‌ای از زبان خانم احساس خوشحالی را به سرعت می‌دزدد و اندوه را به جایش می‌نشاند. در میان پرسش درباره زمان کلاس‌ها مدام می‌پرسد:«اینجوری تا بعد از ظهرش کامل پر میشه؟ دیگه میخوام تا بعد از ظهر همین‌جا پشت هم بیاد کلاس چون من سر کار می‌رم!»
عجیب است که این روزها برخی والدین می‌خواهند اوقات فراغت بچه‌ها را به گونه‌ای پُر کنند که صرفا پُر شده باشد و بچه ها- موقعی که والدین سر کارند- در خانه تنها نمانند. در واقع پایگاه‌های تابستانی آموزش و پرورش و غیره، بعضا حکم مکان نگهداری بچه‌ها را پیدا کرده اند! این دسته از اولیا معتقدند برای رفاه فرزندانشان کار می‌کنند، اما این درحالی است که رفاه حقیقی این بچه‌ها ایجاد موقعیت رشد برای آنان است. تابستان که بهترین زمان ممکن برای رشد و هدایت بچه‌ها در مسیری که مستعد آن هستند است به راحتی به دست بی‌توجهی برخی خانواده‌ها تباه می‌شود.
اوقات تهی از مهارت
مسئول پژوهش‌سرای دانش‌آموزی صدرا منطقه 8 تهران خودش را مریم درودی معرفی می‌کند و در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «متاسفانه 50 درصد اوقات فراغت دانش‌آموزان ما به صورت غیرتخصصی و غیرکارشناسانه پر می‌شود.»
وی در ادامه می‌افزاید:«از آنجا که دانش‌آموزان برترین و پربهاترین سرمایه‌های آینده یک سرزمین هستند، باید اوقات فراغت آنها براساس نشست‌های تخصصی یک تیم متشکل از حوزه‌های اعتقادی، تربیتی، اقتصادی، پژوهشی و چشم انداز کارآفرینی و با هدف متعالی طراحی شود؛ نه فقط به منظور گذران وقت و سرگرمی دانش‌آموزان!»
با درودی درباره معضل پرکردن وقت بچه‌ها توسط اولیا با کلاس‌های بی‌ثمر گفت‌و‌گو می‌کنیم و او در این مورد می‌گوید:«متاسفانه بیشتر والدین به سمت کلاس‌هایی با ظاهر فانتزی جذب می‌شوند؛ کلاس‌هایی که با محتوای کم ارزش و با جذابیت‌های دیده شدن و با تقلید منفی از یکدیگر هستند و کمتر نگاه تفکر محور دارند و همچنین کشف کردن، خلاقیت و نوآوری کمتر در آنها دیده می‌شود.»
مسئول پژوهش‌سرای دانش‌آموزی صدرا در حالی که معتقد است اوقات فراغت به خصوص در تابستان بهترین زمان برای مهارت آموزی است، می‌گوید:«آشنایی با جامعه و کسب مهارت در یک شغل می‌تواند تاثیر بسزایی در آینده دانش‌آموزان داشته باشد و بهتر است به سمت آموزش‌هایی برویم که همراه با آموزش یک مهارت باشد؛ مثلا به جای بازی‌های مضر فضاهای مجازی به دانش‌آموزان بازی‌سازی و فروش آن را آموزش دهیم.»
درودی معتقد است هدف از این مهارت آموزی باید شکل گیری هویت ایرانی اسلامی و ترویج مهارت آموزی و کسب درآمد باشد. با قیاس کودکان و نوجوانان نسل امروز و نسل دیروز به خوبی می‌توان دریافت که مهارت آموزی بطور ناخودآگاه در روند فعالیت بچه‌های نسل قبل وجود داشته، اما این درحالی است که این روزها بچه‌ها با وجود افزایش امکانات و سطح آگاهی، مهارت کمتری را فرا می‌گیرند.
مریم درودی در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:« درگذشته والدین با ورود به بحث مهارت آموزی در تربیت و استفاده از اوقات فراغت دانش‌آموزان استقلال مالی و توانایی اداره امور اقتصادی خود را به آنها آموزش می‌دادند.»
وی همچنین ادامه می‌دهد:« امروزه متاسفانه کشور ما یا مرکزی برای تولید نیرو و مهندس برای کشورهای اروپایی با سرمایه ملت شده و یا با افراط در مدرک گرایی تعداد بی‌شماری تحصیل کرده بیکار تربیت کرده‌ایم که عدم توانایی در تامین اقتصادی مانع بزرگی در تشکیل خانواده و عدم اعتماد به نفس و شرایط روحی نامناسب در جامعه شده است.»
درودی در پایان می‌افزاید:« حال آنکه وقتی دانش‌آموزان ما قبل از اخذ مدرک دیپلم مهارت کسب کرده باشند، می‌توانند کسب درآمد را داشته باشند. این گونه دیگر نیازی به هزینه‌های گزاف جهت ورود به دانشگاه نیست و کسب درآمد و لذت تامین هزینه‌های خود عامل بزرگ تشویق و ایجاد انگیزه در جهت تولید ملی و موفقیت در جهت ارتقا تولیدات داخلی، انگیزه برای تشکیل خانواده و اصلاح ساختار جمعیتی کشور و همچنین آرامش روانی و زندگی در جامعه‌ای شاد، موفق خواهد بود.»
تکرار درس‌های تکراری
در پایگاه‌های تابستانه
تابستان از راه رسید؛ بگذاریم تابستان امسال فرزندمان کمی کودکی کند. لازم نیست از حالا به فکر انواع کلاس و دوره و آموزش‌های عجیب و غریب باشیم. کمی به او فرصت دهیم تا خود را تجربه کند. فرزندمان را درگیر کلاس و تمرین و درس و مشق نکنیم. بگذاریم تابستان امسال سرشار از تجربه‌های خود خواسته کودکمان باشد. استفاده از طبیعت و لذت کودکی را به او هدیه کنیم. بگذارید امسال فرزندمان کنار ما زندگی کند.
یک زمانی با آغاز تابستان بچه‌ها با خیال تمام شدن مدرسه و بسته شدن دفتر و کتاب تا سه ماه دیگر تعطیلات را آغاز می‌کردند، اما حالا بازار خواندن و نوشتن در تابستان داغ هم داغ است. بچه‌های ابتدایی که تابستانشان به کلاس زبان و ریاضی پیشرفته و غیره پر می‌شود؛ دانش‌آموزان دوره متوسطه هم به اجبار خانواده و با قرار گیری در جمع رقابت برای یادگیری درس‌های سال آینده به کلاس‌های درس در آموزشگاه‌های خصوصی و بعضا مدارس فرستاده می‌شوند.
وقتی به تعدادی از مدارس که پایگاه تابستانه هستند، سرکشی کردیم و با برخی دانش‌آموزان گفت‌و‌گو کردیم، متوجه شدیم منظور از پایگاه تابستانه کسب درآمد از طریق آموزش دروس سال بعد است!
یکی از دانش‌آموزان که خود را اکبری معرفی می‌کند در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: « من دانش‌آموز دوره متوسطه هستم؛ درست است که درس اهمیت خود را دارد، اما ما دوست داریم در ایام تابستان به جای ریاضی و فیزیک مهارتی یاد بگیریم یا کارگاه‌های پژوهشی و علمی داشته باشیم.»
این دانش‌آموز در ادامه می‌افزاید:«در پایگاه تابستانه، کلاس‌های درسی برگزار می‌شود. آن هم به این صورت که به ما می‌گویند در سال تحصیلی این درس‌ها تکرار نمی‌شود، اما هرسال همین درس‌ها را مجدد از مهر ماه تکرار می‌کنند و این در حالی است که بارها از مدیرمان خواسته ایم تا در این ایام کارگاه ادبی یا هنری که بسیاری از ما به آنها علاقه‌مند هستیم برگزار کنند، اما چنین کاری انجام ندادند.»
این تابستان
حرف‌های طبیعت را بشنویم
تا کنون از آموزش در ایام اوقات فراغت تابستان گفتیم، چرا که دغدغه اغلب خانواده‌ها در این ایام، فرستادن بچه‌هایشان به کلاس‌های آموزشی است؛ اما این تصور که گذران اوقات فراغت تنها رفتن به کلاس است‌اشتباه است. آموختن مهارت تنها با کلاس و کارگاه میسر نمی‌شود. ممکن است برخی بچه‌ها در خانواده‌ای باشند که در این ایام به مسافرت بروند؛ شاید در نگاه اول به نظر برسد که سفر جنبه تفریحی دارد و نمی‌توان به چشم آموختن به آن نگاه کرد، اما مسافرت یعنی سیر در دنیایی که تمام علوم از آن منشا دارد. هر کدام از پدیده‌های طبیعی حرف‌های بسیار برای گفتن دارند که شاید سال‌ها کلاس و کارگاه هم نتواند آن حرف‌ها را بیاموزد. این بسته به نگاه ماست که چگونه به اطراف نگاه کنیم و بخواهیم از آن حقیقت را دریافت کنیم. البته که پدر و مادر‌ها هم بی‌نقش نیستند در آنکه به فرزندان خود دقت و توجه به جهان را یاد دهند. شاید برخی بچه‌ها نتوانند به کلاس علوم نانو یا هوافضا بروند اما کافی است در این ایام فراغت تابستان حرف گیاه را بشنوند؛ حرف آسمان را بشنوند و با آب حرکت کنند و گاهی از نگاه پرنده ببینند.
چند راهکارخوب
برای ثمر بخشی ایام فراغت تابستان
1- قبل از هر چیز تلاشتان بر آن باشد که تابستان ایامی خوش و به یادماندنی برای فرزندانتان باشد.
2- طوری برنامه‌ریزی کنید که حداقل یک یا دو سفر کوتاه مدت با کودکانتان داشته باشید.
3- از فرزندانتان نظرخواهی کنید که در ایام تابستان چه کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی را دوست دارند طی کنند؟
4- سعی کنید شرکت و گذراندن کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی تابستانه برای کودکانتان لذت‌بخش و همراه با‌اشتیاق باشد. به والدین توصیه می‌گردد هیچ گاه نام دوره‌های تابستانه را کلاس نگذارید، بهتر است آنها را فعالیت‌های تابستانه یا اردوهای یادگیری و... بخوانید.
5-توصیه می‌گردد هر فعالیت ورزشی را که فرزندتان دوست دارد، انجام دهد. اگر در روستاها زندگی می‌کنید، نقش بازی‌های محلی و سنتی را در تخلیه و تعادل انرژی زاید کودکتان از یاد نبرید.
6-اگر کودکانتان در ایام تابستان به یک فعالیت هنری و شغلی پرداخته است به منظور تقویت انگیزه و استمرار در فعالیت سعی کنید محصولات فعالیت او را بخرید و به افراد فامیل نزدیک هم توصیه کنید که این کار را بکنند.
7- طوری محیط و موقعیت را برای کودکانتان آماده کنید که کتاب‌هایی را که برای آنها خریداری نموده اید و تاکنون موفق به خواندن آنها نشده‌اند، تابستان بهترین زمان مطالعه اینگونه کتاب‌ها است.
8-هرگز به علت مشکلات اقتصادی و مالی خویش، فرزندانتان را (به ویژه کودکان زیر 12 سال) را به منظور حرفه‌آموزی در کارخانه‌ها و کارگاه‌های غیربهداشتی نگمارید و یا آنها را به کارهای سخت وادار نکنید، چرا که زیانش بیشتر از مقدار درآمد حاصل از این نوع کارها می‌باشد.
9-به والدین توصیه می‌شود که به منظور آشنایی کودکان با انواع مشاغل و یادگیری غیرمستقیم آداب فروشندگی یا همکاری و تعامل در محیط کار هر چند مدت فرزندانتان را به محل کار ببرید. البته در این مورد حفظ موارد امنیتی و بهداشتی و اخلاقی باید مورد توجه قرار گیرد.
10-اولیاء این مسئله را مدنظر بگیرند و به فرزندان بیاموزند به جای اینکه وقت خود را به تماشای زیاد رایانه و تلویزیون بگذرانند که هم ضرر جسمی دارد و هم ضرر روحی، در انجام کارهای منزل و بیرون از آن مشارکت داشته باشند که می‌تواند حس مسئولیت پذیری را در آنها تقویت کند.