خدمت سربازی ،اقتصاد مقاومتی و راهکاری بهینه برای خودکفایی
امروزه جوامع به سرعت در حال توسعه و پیشرفت هستند به‌طوری‌که این پیشرفت نیازمند تحول در ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. استقلال اقتصادي و دست يابي به خودكفايي و رهايي از وابستگي در اقتصاد يكي از آرمان‌های بزرگ تمامي جوامع آزاده است.
احسان غلامی
كم و بيش تمامي دولت‌ها در كنار پيگيري اهدافي چون رشد اقتصادي، ثبات قیمت‌ها، توزيع عادلانه درآمد، استقلال اقتصادي،خودکفایی و عدم وابستگي را به عنوان هدف مهم در برنامه‌های كلان خود مورد توجه قرار می‌دهند، لذا سیاست‌هایی چون اتكا به نيروهاي داخلي و تقويت حس خودباوري و همین‌طور حركت به سمت سياست توسعه صادرات، به عنوان اهرم‌های رشد اقتصادي توأم با دست‌یابی به خودكفايي و استقلال اقتصادي مورد اهتمام اغلب كشورهاست. زیرا که در وضعیت پیش‌رو،افزایش هزینه‌ها و افزایش جمعیت از یک سو واز سوی دیگر کاهش منابع، دولت‌ها را دچار چالش کرده که مهم‌ترین آن کسری بودجه و تأمین منابع مالی است. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که دولت‌ها با آن روبه‌رو هستند مسائل سیاسی و اقتصادی دوران خدمت سربازی و هزینه‌های سنگین مربوط به آن است. با توجه به اینکه امروزه اکثر جوانانی که به خدمت سربازی اعزام می‌شوند، تحصیلکرده و از تخصص و دانش کافی علمی و عملی برخوردار هستند لذا بهتر است که دولت‌ها به گونه‌ای از توانمندی سربازان به نحو مطلوب و اقتصادی استفاده نمایند تا نسبت به هزینه‌های موجود خودکفا گردیده و نیازی به بودجه دولت نداشته باشند. همچنین آموزشهای نظامی در حوزه‌های جدید جنگ نرم از آنها به عنوان بازوان اصلی نظام ارتشی قدرتمند
می سازد. پس بر همه سربازان واجب است كه در تمام عرصه‌ها از جمله در عرصه فعالیت‌های اقتصادي به گونه‌ای عمل كنند تا زمينه و بستر سيطره‌يابي بيگانگان بر سرنوشت آنان فراهم نگردد و يكي از راه‌های جلوگيري از چنین وضعي تلاش براي دست‌یابی به استقلال و خودكفايي است. مطرح ساختن بحث خودكفايي به دنبال تأمین نياز جامعه اسلامي در حد بالايي از رفاه با اتكا به توانمندی‌های داخلي است و در مباحث مربوط به استقلال اقتصادي هم به دنبال حضور فعال و قدرتمند در تجارت و ساير فعالیت‌های اقتصادي در صدد قطع وابستگي و عزت و عظمت و سربلندي جامعه اسلامي است.وقتی کشوری استقلال اقتصادی داشته باشد می‌تواند استقلال سیاسی و فرهنگی خود را حفظ کند بعلاوه اینکه استقلال شرط لازم قدرت حکومت اسلامی است که بدون آن اقتدار اقتصادی هم میسر نیست.
حضرت امام خميني رحمه‌الله به مسئله استقلال اقتصادي و خودكفايي اهميت فوق‌العاده‌ای می‌دادند و همیشه از مردم و مسئولين می‌خواستند تدبيري بينديشند كه جامعه بتواند به مرحله‌ای از پيشرفت برسد كه نيازهاي خود را در حد شایسته‌ای از رفاه توليد كند و در اداره امور اقتصادي نيازمند به ديگران نباشد. چرا كه امام رحمه‌الله بر اين باور بودند كه استقلال اقتصادي مقوله‌ای كليدي است كه حيات ملت بدان وابسته است ودست‌یابی به آن كشور را بيمه خواهد كرد. طبيعي است چنين امر خطيري نيازمند فداكاري، ايستادگي و تحمل مشقّات در عرصه‌های توليد و صنعت است، لذا باز به اين نكته هم اشاره می‌فرمایند كه برخورداري از زندگي شرافتمندانه و حصول استقلال اقتصادي در گرو تحمل مشكلات و ايستادگي ملت در مقابل تنگناهاي اقتصادي است.
بنابراین اجراي طرح‌های خوداشتغالي و ايجاد فرصت‌های شغلي مناسب در پادگان‌ها با اتخاذ سیاست‌های مؤثر و كارآمد، باید در رأس اهداف و برنامه‌هاي دولت قرار گیرد که مطمئناً ارمغان آن تأمين عزت و كرامت سربازان و نيل به اقتصاد مقاومتی است.
هر کشوری برای دفاع از تمامیت ارضی و دفاع از استقلال و مرزهای خویش، نیاز به نیروی مقتدر دفاعی دارد. بر اساس آنچه که در تاریخ و رویدادهای نظامی و سیاسی کشورها به وقوع پیوسته، این نکته را نمی‌توان انکار کرد که میان استقلال سیاسی و اقتصادی یک کشور با بنیه نظامی و دفاعی آن، رابطه مستقیمی وجود دارد. تاریخ، نشان داده است که هر اندازه، نیروهای دفاعی کشوری در زمینه‌های مختلفِ تجهیزاتی و نیروی انسانی کارآمد و متخصّص، آماده‌تربوده‌اند، فکر تجاوز به مرزهای آن کشور و اختلال در استقلال و امنیت آن از جانب قوای بیگانه نیز کمتر بوده است. البته موفقیت نیروهای نظامی و آمادگی و کارآمدی نیروهای مسلّح نیز به عواملی بستگی دارد که از جمله آن‌هامی‌توان به هماهنگی و همدلی میان مردم و دولت و بالا بودن ظرفیت روحی و انگیزه و رغبت نیروهای نظامی در خدمات لشکری، مرزبانی و دفاع، اشاره کرد. دیگر و اسمیت معتقدند تأثیرهزینه‌های سربازی بر اقتصاد کشورهای کم توسعه یافته موضوعی جنجال برانگیز است. به عبارت دیگر آنان با استفاده از مدل‌های آنالیزی و شواهد نشان دادند که افزایش هزینه‌های عمومی باعث عقب ماندن از توسعه اقتصادی می‌شود. پس یکی ازراه‌های‌تأمین امنیت و خودکفایی اقتصادی در کشور اجباری کردن خدمت سربازی و حمایت از تولید است. زیرا که اگر خدمت اجباری شود همه خانواده‌ها در تأمین امنیت شریک می‌شوند و هزینه‌های نظامی صرف رشد اقتصادی خواهد شد.
دگرگونی در ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع اسلامی در جهت رهایی از سیطره همه جانبه استعمارگران غیرمسلمان و برنامه ریزی به نفع مسلمانان بر اساس اصول اسلام و نظرات اجتهادی فقها با توجه به شرایط مکان وزمان در ایران اسلامی، باید به گونه‌ای باشد که بازارهای جهانی را از آن خود کند و دگرگونی و اصلاح اوضاع فرهنگی و علمی به گونه‌ای باشد که دانشجویان و محققان از تمام جهان به سوی مراکز تربیتی و علمی وهنری ایران هجوم آورند و در تحلیل نهایی اینکه اسلام قدرت بزرگ جهان گردد و از طرفی چنین رشد ساختاری در نظام جهانی در داخل جامعه نیز منجر به اقدامات حکومت در حمایت از مستضعفان و رفع ظلم و محرومیت شود. تضادهای سربازی افزایش توجه اقتصاددانان به ویژه آن‌هایی که بیشتر تمرکزشان بر نقش سربازی در سرمایه گذاری تولیدی است را در پی دارد. موانع توسعه را می‌توان به دو قسمت بیرونی و درونی تقسیم کرد:
عوامل بیرونی:
- ایجاد ساختار سیاسی، حکومتی وابسته به غرب
- ایجاد وابستگی روحی، فکری و عملی در ملت وعقب راندن نیروی انسانی
- توطئه عقب راندن قابلیت‌های فرهنگی و علمی کشور بالاخص در دانشگاه‌ها
- توطئه استعمارگران در ایجاد اختلاف بین دولت و ملت.
عوامل درونی:
- وابستگی ساختار حکومت سیاسی جوامع مسلمان
- فقدان حکومت‌های حامی مستضعفان و دلسوز برای کشور در طول تاریخ
- غفلت از مصالح جامعه، ایجاد اختلال و فقدان وحدت رویه وعمل در اداره نظام اسلامی و برنامه ریزی برای جامعه.
گرچه وابستگی جوامع اسلامی از جمله ایران به غرب در تاریخ معاصر عامل عمده‌ای در انحطاط این کشور ها محسوب می‌شود اما در شناخت جامع و عمیق به تألیف و ترکیبی از موانع بیرونی و درون ساختاری نیاز داریم.
وقتی یک جوان، وارد خدمت سربازی‌می‌شود، صفات و خصلت‌های ویژه خود را دارد؛ امّا پس از اتمام این دوره، بسیاری از آن صفات، دچار تحوّل و دگرگونی می‌شوند. طبیعی است که یک جوان، متناسب با ویژگی‌های محیط خدمت خود، نگرش و شناخت و تفکّرات متفاوتی نسبت به دوران پیش از سربازی پیدا می‌کند، با توجّه به جنبه‌های مختلف دوران خدمت، این نگرش‌ها و تفکّرات (اعم از مثبت و منفی)، در ابعاد روحی، تربیتی و اجتماعی یک جوان، خواه نا خواه، تأثیر خواهند گذاشت. از آنجا که جنبه‌های مثبت این دوران سبب افزایش بهره‌وری و کارایی سربازان می‌شود، به منظور انجام و اجرایی نمودن راهکار مناسب برای استفاده بهینه از ساختار فوق یک واحد نظامی در کنار آموزشهای نظامی و تقویت بنیه نظامی باید قابلیت انعطاف پذیری برای تبدیل شدن به یک بنگاه اقتصادی را فراهم نماید به نحوی که ازمدیران ارشد پادگان گرفته تا سربازان صفر همگی بتوانند در کنار فعالیت نظامی وانتظامی بلافاصله به فعالیت‌های اقتصادی تبدیل شده و در یک ساختار سازمانی مناسب و ایده‌آل بر اساس تقسیم بندی صورت گرفته به فعالیت اقتصادی بپردازند. در چنین شرایطی قطعاً سربازان با توانایی‌های مختلف و متفاوت خود مورد شناسایی قرار می‌گیرند. فرماندهان به عنوان مدیران ارشد هدایت مجموعه را به عهده گرفته و متناسب با توانایی سربازان و سایر کارکنان همکار اقدام به فعالیت اقتصادی کنند. در واقع نسل جوانی که باید چرخه این انقلاب را در آینده بگردانند باید به گونه‌ای تربیت شوند که قلههای سعادتمندی و پیشرفت را برای کشور فتح کنند. گر چه هدف و انگیزه از حضور جوانان در خدمت سربازی، انگیزه‌ای نظامی است و آنان در هر مقطع تحصیلی و با هر تخصّصی، به عنوان یک نیروی مدافع (و به تعبیر بهتر، یک سرباز)، وارد نیروهای مسلّح می‌شوند، ولی در بسیاری از موارد، می‌توان از تخصص‌ها و تجربیات سربازان، استفاده بهینه کرد و درصد بهره وری آنان را افزایش داد.همان گونه كه دست يابي به هرهدفی نياز به تهيه ابزارها و فراهم ساختن شرايط و بسترهاي مناسبي دارد پيشرفت در عرصه‌های اقتصادي و انجام جهاد اقتصادي در جامعه نيز نيازمند انجام برخي كارها و ايجاد بعضي آمادگی‌ها و شرايط است كه اگر مسئولين و آحاد مردم در اين كار به صورت هماهنگ و منسجم و با جديت و مصمم عمل كنند بدون ترديد در کم‌ترین زمان لازم به نتيجه خواهند رسيد.به نحوی که در پادگان‌ها، اولاً مجموعه مدیران، فرماندهان و سربازان از اندوخته نقدینگی قابل قبولی برخوردار بوده و ثانیاً در یک شغل مناسب با دو سال سابقه کاری مفید روبه رو می‌شوند و مسائل روحی و روانی که به صورت منفی بین سربازان و مجموعه پادگان به وجودمی‌آمد و موجب سرباز گریزی می‌شد به طور کامل ریشه کن می‌گردد و این جریان وقتی در سطح کلان کشور انجام شود نتایج مثبت و اثرات مفید آن تأثیر شگرف و قابل قبولی را در جامعه خواهد گذاشت. فرماندهان باید شرایط محیطی پادگان را طوری سازماندهی کنند که نیازهای جسمانی، ایمنی، تعلق و احترام تا حدودی ارضا شوند تا بتوان از استعدادهای نهفته مجموعه سربازان در قالب تیمهای خودگردان، متخصص و... به شکل بهینه‌ای در تامین منابع اقتصادی درون سازمانی استفاده نمود. نتایج چنین روشی، هم به حال سرباز مفید و هم برای سازمانش سازنده‌تر خواهد بود. ارتش و یا نیروهای مسلّح، سازمانی گسترده با شرح وظایف متعدّد و مختلف است و آن قدر ظرفیت کاری دارد که نیروهای متخصّص وظیفه (سرباز) را جذب کند و میزان کارایی و اثربخشی آنان را افزایش دهد. البته، در حال حاضر هم استفاده از تخصص‌های سربازان و یا کارکنانِ وظیفه وجود دارد؛ امّا در حدّی محدود و معدود است و باید زمینه‌های توسعه آن را فراهم ساخت.