ایرج نظافتی
«سلام بر شما اى دو ولى خدا، سلام بر شما اى دو حجت خدا، سلام بر شما اى دو نور خدا در ظلمات روى زمين
 گواهى می‌دهم كه شما دو امام بزرگوار آن وظيفه خلافت كه خدا بر دوش شما نهاد به خلق رسانيديد و آنچه نزد شما وديعه گذاشت از اسرار الهى، آن را حفظ فرموديد
من به درگاه خدا از دشمنان شما بيزارى و به دوستى شما تقرب می‌جويم
 و من به زيارت شما آمده ‏ام در حالى كه عارفم به حق شما و دوستم با دوستان شما و دشمن با دشمنان شما
 و راه هدايت كه شما دو بزرگوار بر آن راه هستيد به حق راه هدايت می‌دانم و مخالفان شما راگمراه می‌شناسم
 پس مرا نزد خدا شفاعت كنيد كه شما را نزد خدا منزلت بزرگ و مقام محمود شفاعت است.»
اینها بخشی از زیارت‌نامه مشترک امام موسی کاظم و امام جواد علیهم‌السلام است.
از ديگر شهرهاي زيارتي و مهم عراق «كاظمين» است كه در مجاورت شهر بغداد، سمت غرب رودخانه دجله قرار دارد و از لحاظ اداري تابع شهر بغداد است و مناره‌هاي طلايي آن از داخل شهر بغداد نمايان است.
امروزه اين شهر به سبب توسعه بغداد به آن وصل شده است. از آن جا كه اين شهر در حدود يك كيلومتري رود دجله واقع است،آب و هواي نسبتاً معتدلي دارد و ميزان بارندگي آن در سال زياد است.
شهر بغداد عروس هزار داماد که هر روز به عقد پادشاهی درآمد، روزگاری فرش زیرپای مغولان بود و روزگاری دیگر بازیچه دست عثمانی‌ها و صفویان و در روزگار ما فردی همچون صدام در راس قدرتش قرار داشت و اینک در حصاری از نیروهای امنیتی قرار گرفته و هر از گاهی در گوشه‌ای از این شهر عریض و طویل گروه تروریستی داعش عملیاتی انتحاری انجام می‌دهد، اما با همه ناامنی‌ها زندگی در بغداد به خوبی در جریان است و هنوز بغداد به عنوان پایتخت زیبای عراق، نماد یک شهر به معنای واقعی عربی است.
از زماني كه بغداد به عنوان پايتخت انتخاب شد، کاظمین به عنوان منطقه‌ای حاصلخيز با آب و هواي مطلوب و باغ‌هاي پرميوه به عنوان تفريح‌گاه خليفه‌هاي عباسي مورد استفاده آنان قرار گرفت. از زمان شهادت امام كاظم‌(ع) و امام جواد‌(ع) و دفن آن دو امام در اين منطقه، خليفه‌ها و اميران شيعي همواره به آباداني اين شهر و مرقدهاي واقع شده در آن همت گماشتند. اين منطقه از آن پس، محل سكونت بسياري از شيعيان و دوستداران اهل بيت شد.
در ادامه سفر عتبات به کاظمین می‌رویم.
طرح توسعه حرم امامین جوادین در دستور کار
امروزه حرم مطهر کاظمین بیش از 14 هزار مترمربع مساحت دارد که با ساختمان‌ها و مناطق اطراف مربوط به حرم، به  26 هزار مترمربع می‌رسد.
ستاد بازسازی عتبات در سال‌های اخیر اقدامات ارزنده‌ای در کاظمین انجام داده است که طلاکاری گنبدها، کاشی‌کاری و سرامیک کردن صحن‌ها و توسعه صحن امام رضا(ع) و صحن صاحب‌الزمان(عج) و مسقف کردن این صحن‌ها بخشی از این اقدامات است.
 حسن پلارک رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات از طرح توسعه حرم امامین جوادین در کاظمین خبر می‌دهد و می‌گوید: «باید اعتاب مقدسه را شایسته ائمه معصومین و زائران اهل بیت علیهم‌السلام آماده کنیم تا پاسخگوی نیاز روزافزون زائران باشد که در جمعیت‌های چند میلیونی راهی عتبات می‌شوند.»
وی تصریح می‌کند: «ستاد بازسازی عتبات عالیات تنها هماهنگ کننده و ساماندهی کمک‌های مردمی را بر عهده دارد و خودش منابعی در اختیار ندارد.»
پلارک از اجرای طرح صحن صاحب الزمان(عج) در کاظمین و مرمت و مقاوم‌سازی مناره‌های حرم امامین جوادین‌(ع) اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح اولیه توسعه کاظمین در دستور کار ما بود و در ادامه صحن صاحب الزمان به اجرا می‌رسد و مهندسان و استادکاران ایرانی هم اکنون در کاظمین مشغول کار هستند.»
مرمت مناره کج شده کاظمین
یکی از عزیزان فعال در ستاد بازسازی عتبات عالیات به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «مهندسان و استادکاران ایرانی که در کاظمین در حال بازسازی بودند در حین مرمت و توسعه حرم امامین جوادین(ع)، متوجه انحنای 80 سانتی‌متری یکی از چهار مناره حرم مطهر شدند که پس از آن، ستاد بازسازی عتبات از دو سال گذشته کار مطالعاتی را برای درست کردن این امر آغاز کرد که نتیجه آن استفاده از نظرات و پیشنهادات مهندسان و زمین‌شناسان‌ و خاک‌شناسان خبره کشورمان بود. پس از آن زمین برای تجهیز کارگاه و استقرار نیرو تحویل استادکاران ایرانی شد و همچنین تیم نقشه‌بردار فعالیت خود را آغاز کرد و یک گروه ژئوتکنیکال به درخواست پروفسور قهرمان معروف به پدر خاک ایران، با یک تیم حرفه‌ای و تکنیک‌های خاص خود(‌تیم سازنده برج میلاد) به محل اعزام شدند.»
 وی در ادامه همین بحث می‌گوید: «اولین اقدام نیز سال گذشته صورت گرفت اما با توجه به حساسیت کار اجرای آن زمان زیادی نیاز داشت، تا جایی که هنوز زمان دقیقی برای اتمام این اقدام اعلام نشده، اما حدود 40 درصد از مقاوم‌سازی مناره کج شده انجام گرفته است.»
سال گذشته در زلزله کرمانشاه که در مرز عراق نیز حس شد، بسیاری از کارشناسان نگران مناره کج شده در حرم امامین جوادین(ع) بودند که خوشبختانه این مناره هیچ‌گونه آسیبی ندیده بود و مهندسان کشورمان همچنان در حال مقاوم‌سازی این مناره هستند.
رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات با اشاره به پیشرفت طرح مقاوم‌سازی گلدسته کج شده حرم مطهر امامین جوادین علیهم‌السلام می‌گوید: «به‌دلیل بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی طی سال‌های طولانی و نشست زمین، یکی از چهار گلدسته تاریخی حرم مطهر امامین جوادین علیهم‌السلام کج شده است. متخصصان ایرانی هم اکنون مشغول انجام عملیات تزریق بتن ویژه در پی این مناره هستند.»
پلارک با بیان اینکه از دانش و فناوری بسیار بالایی برای نجات گلدسته کج شده حرم مطهر استفاده کردیم، می‌گوید: «پس از محاسبات دقیق علمی، مهندسان ایرانی مشغول حفر سوراخ‌هایی در اطراف پی این مناره به‌منظور تزریق بتن ویژه شدند. با تزریق این نوع خاص بتن، فونداسیون مناره کج شده تثبیت و تقویت شده و شرایط برای اجرای مرحله بعدی عملیات مقاوم‌سازی مناره آماده خواهد شد.»  
به گفته وی، پس از اتمام این مرحله از عملیات تثبیت و تقویت پی، کار بر روی تقویت خود مناره با ایجاد یک سازه پوششی آغاز خواهد شد.
پلارک یادآوری می‌کند: «تولیت آستان مقدس امامین جوادین علیهم‌السلام به‌دنبال یافتن گروه متخصصی برای مهار این مناره و اجرای طرح مقاوم‌سازی آن بود که با دیدن توانمندی مهندسان ایرانی در اجرای طرح مقاوم‌سازی و تقلیل ستون‌های حرم مطهر امام حسین(ع)، از ستاد بازسازی عتبات عالیات برای اجرای این پروژه مهندسی بسیار پیچیده درخواست کمک کرد.»
 توسعه اعتاب مقدسه
طی سال‌های اخیر فعالیت‌های بی‌شماری در حرم مطهر امامین جوادین علیهم‌السلام در کاظمین صورت گرفته است که در این میان علاوه بر حضور پررنگ ایرانیان در بازسازی بلکه تولیت این حرم و مردم عراق نیز همراهی لازم را داشته‌اند.
آقای طاهری جانشین ستاد بازسازی کاظمین با اشاره به فعالیت‌های صورت گرفته برای بازسازی حرم‌های مطهر می‌گوید: «برای حرم‌های مطهر امام موسی کاظم(ع) و امام جواد(ع) فعالیت‌های زیادی با مشارکت مردم و نذورات آنها انجام گرفته که یکی از آنها با مرمت و طلاکاری گنبدهای حرم مطهر امامین جوادین(ع) بوده است.»
جانشین ستاد بازسازی کاظمین خاطرنشان می‌کند: «از 12 سال گذشته تاکنون ابتدا گنبد حرم مطهر امام جواد(ع) مرمت، بازسازی و طلاکاری شد و سپس گنبد حرم مطهر امام موسی کاظم (ع) مرمت، بازسازی و طلاکاری شد.»
به گفته طاهری، در هر کدام از گنبدهای حرمین امامین جوادین 10 هزار و 500 خشت طلا نصب شده است که این کار نیز طی سال‌های اخیر به پایان رسیده است.
 چهار مناره کوچک حرم امامین جوادین نیز حدود 7 سال قبل بازسازی و طلاکاری شده است و همچنین سایر فعالیت‌ها در صحن و ایوان‌ها نیز به خوبی انجام شده است.
جانشین ستاد بازسازی کاظمین توضیح می‌دهد: «طی سال‌های اخیر در حدود 12 هزار متر مربع سنگ صحن و ایوان‌های حرمین امامین جوادین تعویض شده و همه کاشی‌های معرق‌کاری شده ایوان‌ها و حجره‌ها نیز عوض شده است؛ ضمنا کتیبه‌های بالای ایوان‌ها نیز تعویض شده است.»
طاهری در ادامه توضیحاتش درباره طرح توسعه حرم امامین جوادین(ع) می‌گوید: «عوض شدن سنگ رواق(دیواره‌ها و کف)، سنگ‌کاری صحن امام علی(ع) به وسعت 6 هزار و 500 متر، مرمت و بازسازی مسجد تاریخی صفویه به وسعت پنج هزار و 500 متر مربع، سنگ‌‌کاری دیواره‌ها و کف مسجد صفویه و توجه به توسعه حرمین امامین جوادین بخشی از فعالیت‌های انجام شده در کاظمین است. ضمن اینکه مسجد صفویه ارزشی تاریخی برای ما دارد چرا که این مسجد زیبا با طراحی شیخ بهایی و در زمان صفویه با معماری بسیار جالب ساخته شده است و برای ما نیز حائز اهمیت است.»
جانشین ستاد بازسازی کاظمین درباره مسجد صفویه تاکید می‌کند: «متاسفانه این مسجد در زمان صدام تبدیل به انبار و مخروبه شده بود و در شرایط نامناسبی بود اما به لطف الهی توانستیم فضای این مسجد را با طراحی و نظارت کارشناسان خبره و با مسئولیت دکتر زرگر مسئول دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی به بازسازی آن بپردازیم. مرمت گنبد مسجد، ترمیم و بازسازی داخل مسجد، رسمی‌بندی، خط‌بندی، آیینه‌کاری و بهسازی این مسجد از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته است.»
وی با بیان اینکه حرم امامین جوادین از نظر وسعت بزرگ‌ترین حرم‌ها درعتبات عالیات محسوب می‌شود، می‌گوید: «چون پدر و فرزند امام رضا(ع) در این محل قرار دارند ایرانیان و همچنین خود عراقی‌ها ارادت ویژه‌ای به این حرم دارند.»
 طاهری به دیگر فعالیت‌های انجام شده و پیش رو در کاظمین اشاره می‌کند و می‌گوید: «سنگ رواق‌ها، سنگ صحن‌ها و سنگ ایوان‌های سه ضلع شرق، غرب، باب‌المراد، باب‌القبله و باب‌القریش تعویض شده و البته از بهترین سنگ‌های مرمر استفاده کرده‌ایم.»
وی درباره مرمت و به‌سازی مناره‌های حرم می‌گوید: «چهار مناره کوچک حرم کاملاً بازسازی شده و از میان چهار مناره بزرگتر نیز سه مناره بازسازی و طلاکاری شد‌ه‌اند.»
جانشین ستاد بازسازی کاظمین تصریح کرد: «یکی از مناره‌های بزرگتر در حال حاضر حدود 80 سانت کج شده و انحراف دارد که برای این منظور مطالعاتی از سوی بهترین کارشناسان ایرانی انجام گرفته و فعالیت برای مرمت و بازسازی و اصلاح آن در حال انجام است.»
نقش ماندگار هنرمندان ایرانی
جانشین ستاد بازسازی کاظمین ایوان‌ها را دارای اهمیت میراث فرهنگی می‌داند و درباره ایوان‌ها و مقرنس‌کاری آنها اظهار می‌دارد: «ایوان‌ها و بازسازی حرم‌های مطهر از اهمیت زیادی برخوردار است و در این راه هنرمندان و کارشناسان ایرانی نیز فعالیت‌های ماندگار و ثمربخشی را از گذشته تاکنون داشته‌اند و این توفیقی بزرگ برای کشور ما محسوب می‌شود.»
طاهری در زمینه طرح‌های توسعه‌ حرم مطهر امامین جوادین تصریح می‌کند: «توسعه صحن رضوی در شرق حرم در باب‌المراد انجام می‌شود و حدود 30 هزار متر مربع خواهد بود، توسعه صحن صاحب‌الزمان(عج) را هم در دستور کار داریم که حدود 48 هزار متر مربع است که البته تا 180 هزار متر مربع نیز گنجایش برای توسعه وجود دارد و در ضلع غرب حرم مطهر واقع می‌شود.»
جانشین ستاد بازسازی کاظمین توضیح می‌دهد: «طرح صحن و شبستان دیگر با نام امام محمد باقر(ع) مورد توجه قرار دارد. این توسعه‌ها اگر انجام شود صحن مطهر امامین جوادین در حدود 100هزار متر مربع اضافه می‌شود و البته هرکدام طرح‌های توسعه‌ای سه سال زمان می‌برد.»