چگونه از امتحانات خرداد در ماه مبارک رمضان سربلند بیرون بیاییم؟ - بخش پایانی
عبور از فصل امتحانات با برنامه‌ریزی و تدبیر
گروه گزارش
ثمره یک سال تلاش دانش‌آموزان در امتحانات پایان سال آنان نهفته است و به هیچ عذر و بهانه‌ای نمی‌توان در آن کوتاهی کرد، چون بلافاصله این نکته مطرح می‌شود که مگر امتحانات پایان سال چند بار برای فرد تکرار می‌شود؟ حال از طرفی با حلول ماه مبارک رمضان در امتحانات امسال به نظر کار کمی دشوار شده است، نه می‌توان از توفیق اعمال ماه مبارک غافل شد و نه می‌توان در کوشش برای امتحانات کوتاهی کرد. چه بسا در طول زندگی در امتحانات دشوارتری قرار گرفته‌ایم و خالقی که خود هر سال و ماه و روز و عملی را معین کرده است، خود نیز دست بندگانش را خواهد گرفت.
دانش‌آموزانی که در آستانه آغاز امتحانات پایان سال قرار دارند، دانشجویانی که ایام امتحانات آنها مصادف با ماه رمضان شده است و حتی آنان که در چندی پس از پایان ماه مبارک موظف به آزمون سراسری هستند و این ایام، روزهای مهم و موثری در جمع‌بندی برای آزمون آنان است، تنها با اعتماد قلبی به پروردگار می‌توانند هم در آزمون الهی و هم در آزمون تحصیلی خود سربلند بیرون بیایند.
پس از افطار، ساعاتی مناسب
برای مطالعه
امتحانات خرداد ماه امسال علاوه بر مسئله مصادف شدن با ایام ماه رمضان شامل مسائل دیگری است که کار را برای دانش‌آموزان دشوار‌تر کرده است.
پای گفت‌و‌گو با تعدادی از دانش‌آموزان مقطع یازدهم می‌نشینیم و درباره شرایط امتحانات امسال با آنان گفت‌و‌گو می‌کنیم.
یکی از دانش‌آموزان که خود را احمدی معرفی می‌کند در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «با توجه به ساعت اذان صبح ای کاش مسئولین تدابیری می‌اندیشیدند و زمان امتحانات را به ساعات ابتدایی صبح در مدرسه موکول می‌کردند، چون در این صورت زمان امتحان به سحر نزدیکتر می‌شود و انرژی بیشتری داریم.»
وی همچنین می‌افزاید: «امسال علاوه‌بر گرسنگی و تشنگی ناشی از روزه‌داری، فشردگی زمان امتحانات به‌خاطر وجود تعطیلات هم باعث سخت شدن کار شده است.»
مکانیسم بدن در ایام ماه مبارک رمضان ایجاب می‌کند تا حدی، احساس کسالت و خستگی به صورت همیشگی برای انسان وجود داشته باشد؛ اما به همان میزان بدن انسان تحمل استراحت و خواب کمتر را نیز خواهد داشت. البته ساعات قبل از افطار تمایل به استراحت بیشتر وجود دارد و در ساعات پس از افطار نیز در دو مقطع حدود یک ساعت پس از افطار و نیز در حدود ساعت ۱۱ شب تمایل به خواب در بین افراد وجود دارد. مشاوران تحصیلی برای آنکه دانش‌آموزان ضمن روزه داری امتحانات خود را نیز با موفقیت پشت‌سر بگذارند، توصیه می‌کنند در ساعات اولیه پس از افطار و به منظور رسیدن به یک تمرکز مطلوب مطالعه را به صورت روزنامه‌ای و سطحی به مدت حدود یک‌ساعت دنبال کرده و سپس مطالعات سنگین خود را آغاز نمایید؛ چون ساعات پس از افطار زمان مناسبی برای مطالعه محسوب می‌گردد.
ایجاد فضای مطلوب
برای مطالعه در مدرسه
با نزدیک شدن به ایام ماه مبارک رمضان یکی از دغدغه‌های دانش‌آموزان نحوه مطالعه بدون خستگی در این ایام است. نوبت‌های غذایی ماه رمضان و فاصله طولانی سحر تا افطار همراه با گرمای هوا در برخی استان‌ها کاری کرده که برخی‌ها مستاصل بمانند و نمی‌دانند چگونه برنامه‌ریزی کنند، اما نباید فراموش کرد که اگر با شرایط جدیدی مواجه شدیم، باید بهترین موقعیت‌ها را در شرایط جدید برای خودمان پیدا کنیم و بر اساس این موقعیت‌ها برنامه‌ریزی کنیم.
مدیر دبیرستان اوج تهران، خود را زهرا طاهری معرفی می‌کند و در آغاز درباره تداخل امتحانات و ماه مبارک رمضان می‌گوید: «سال گذشته هم برای دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی ما شرایطی مشابه امسال وجود داشت، زمانی که ثمره 12سال تحصیلی دانش‌آموزان در آن نهفته بود با این ایام ماه رمضان مصادف شد که طبیعتا بچه‌ها باید پرهیزهای لازم را انجام دهند.»
وی در ادامه پیرامون یکی از تدابیر اندیشیده شده برای ایام امتحانات دانش‌آموزان در مدرسه‌اش می‌گوید: «برای اینکه دانش‌آموزان از آرامش بیشتری برخوردار شوند، در مدرسه فضایی به‌عنوان پانسیون مطالعاتی آماده شده است تا دانش‌آموزان اگر نمی‌توانند در خانه مطالعه کنند بطور رایگان از این فضا در مدرسه استفاده کنند تا در ایام ماه رمضان ضمن مطالعه در یک فضای دوستانه که برای همه آنها با شرایط یکسان است؛ با یکدیگر به اعمال ماه مبارک نیز می‌رسند و به نظر این برنامه برایشان مطلوب بوده است.»
این مدیر در ادامه درباره ساعات استراحت در این ایام می‌افزاید: «هر چند که نمی‌توان به همه بچه‌ها در مورد ساعات مطالعه و خواب در این ایام یک نسخه واحد ارائه کرد، اما از ابتدا توصیه ما به دانش‌آموزان این بوده است که کم خوابی مضرات بسیار زیادی برایشان از نظر روحی و جسمی خواهد داشت و خواب روز هرگز جایگزین استراحت شب نخواهد بود.»
خانم طاهری در حالی که معتقد است شیوه درست نباید تنها مربوط به ایام امتحانات باشد می‌گوید: «وقتی با خانواده‌ها صحبت می‌کنیم از آنها خواستار یک برنامه بلندمدت هستیم، نه صرفا محدود به امتحانات و خودمان هم تا جایی که امکان ورود در این برنامه را داشته باشیم، سعی در عمل کردن درست و ایده‌آل داریم.»
دور آخر ماراتن کنکور
همزمان با ماه رمضان
اگرچه ماه مبارک رمضان فرصت مغتنمی است که در آن زندگی انسان، صورتی برنامه‌ریزی شده پیدا می‌کند و در قالب برنامهای الهی، انسان می‌آموزد و تمرین می‌کند که چگونه باید براساس برنامه‌ریزی و نظم، زندگی کند، اما غالبا بجای آموختن از این یک ماه و استفاده در یازده ماه دیگر، این یک ماه نیز مانند سایر ماهها بدون برنامه و استفاده سپری می‌شود.
امسال چند روز بعد از عید سعید فطر داوطلبان باید آزمون سراسری کنکور 97 را پشت سر بگذرانند. با این وجود ماه قبل از کنکور که همواره به عقیده مشاوران و رتبه‌های برتر کنکور ماه سرنوشت‌سازی است، درست مصادف با ماه مبارک رمضان شده است. حالا در این میان یک عده روزگار را سخت می‌گذرانند و روزه‌داری و همزمان مطالعه برایشان سخت است، اما عده‌ای دیگر هم به‌گونه‌ای متفاوت عمل می‌کنند و با انجام فرایض ماه و مطالعه، همچون قبل معتقدند هم انرژی مضاعف پیدا می‌کنند و هم از توفیق و امداد الهی نیز بهره‌مند می‌شوند.
مشاوران تحصیلی ترک مطالعه و حتی کاهش ساعات آن را در این ایام همواره تکذیب می‌کنند و می‌گویند: «داوطلبان کنکور در ماه مبارک رمضان باید همچون سایر ایام سال به درس خواندن خود ادامه دهند، البته در این میان تفاوت‌هایی در نحوه و ساعات درس خواندن آنها شکل می‌گیرد.»
مرادی، مشاور تحصیلی کنکور در این باره می‌گوید: «اگر داوطلبان بخواهند به طور عادی به درس خواندن خود بپردازند باید برنامه‌ریزی داشته باشند؛ برنامه‌ریزی آنها باید بگونه‌ای باشد که بتوانند مطالب را بخاطر بسپارند و آن نیز عبارت‌اند از این است که از ساعت 12 تا سحر باید بخوابند و پس از بیداری به مدرسه بروند و پس از بازگشت از مدرسه تا زمان افطار درس بخوانند و سپس بعد از افطار تا ساعت 12 شب دوباره درس بخوانند.»
این مشاور همچنین ادامه می‌دهد: «اما دسته دیگری از برنامه‌ریزی به صورت فوق‌العاده است. چنانچه در این دسته داوطلبان از فاصله ساعت 12 شب تا سحر بیدار باشند و تا سحر درس بخوانند و سپس سحری بخورند و بعد از سحری درس بخوانند و سپس به مدرسه بروند و پس از بازگشت از مدرسه تا افطار بخوابند و در فاصله افطار تا شام به درس خواندن خود ادامه دهند وسپس شام خورده و بعد از شام تا سحر دوباره به درس خواندن خود ادامه دهند.»
هرچند که اُفت طبیعی است.اگرچه می‌توان به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که میزان و کیفیت ساعات مطالعاتی کاهش پیدا نکند؛ اما واقعیت این است که اغلب داوطلبان به دلیل مواجهه با برنامههای غیر‌متغیری، با کاهش ساعات مطالعاتی و بعضا با کاهش کیفیت مطالعاتی روبه‌رو هستند و باید بدانند ضمن آنکه این وضعیت تقریبا همگانی و فراگیر است، قابل جبران و اصلاح نیز هست.
ساعت رمضان به کوک امتحانات
تحقیقات نشان داده که بهترین زمان برای داشتن خواب عمیق و کامل بین ساعات ۱۱ شب تا ۵ صبح اتفاق می‌افتد و هیچ چیز نمی‌تواند جای خواب شب را بگیرد. در صورت عوض کردن شب و روز بازگرداندن آن به حالت عادی این کار بسیار مشکل خواهد بود. پس برای بازدهی مطالعاتی بیشتر بهتر است که از شب تا سحر زمان استراحت و خواب باشد.
پای گفت‌و‌گو با مریم نظری، مدیر دبیرستان فرهنگ شهید اختری می‌نشینیم؛ نظری که حدود 28 سال سابقه فعالیت در نظام تعلیم و تربیت را دارد در آغاز درباره نحوه برگزاری امتحانات می‌گوید: «مدارس تابع یک سری مقررات هستند. از آنجایی که اداره در طی یک بخشنامه محدوده زمانی برگزاری امتحانات و ساعت آن را تعیین می‌کند و ما موظف به رعایت آن هستیم، اما نکته‌ای که ما خودمان نیز در مدرسه رعایت می‌کنیم این است که چون بچه‌ها می‌خواهند امتحان بدهند، همیشه با نمایندگان دانش‌آموزان مشورت می‌کنیم تا در بازه تعیین شده دروس را تا جای ممکن خودشان چیدمان کنند.»
وی در ادامه ضمن اشاره به وجود تعطیلات در برنامه امسال می‌گوید: «امسال با توجه به آنکه بچه‌ها 14 عنوان امتحانی دارند؛ تنها 15 روز غیر تعطیل در بازه زمانی تعیین شده داریم و این کار را برای دانش‌آموزان کمی دشوار می‌کند.»
مدیر دبیرستان فرهنگ شهید اختری در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یکی از راه‌هایی که برای کمک به دانش‌آموزان پیش گرفته‌ایم این است که در هفته قبل از امتحانات در مدرسه برای دانش‌آموزان اردوی مطالعاتی برگزار کرده‌ایم تا بتوانند دروس را با حضور معلمانشان مطالعه و رفع اشکال کنند.»
نظری همچنین درباره آنچه که دانش‌آموزان باید برای آزمون در ایام ماه رمضان بدانند می‌گوید: «معمولا به دانش‌آموزان توصیه می‌کنیم از بعد از خوردن سحری تا ظهر را به مطالعه بپردازند و با توجه به آنکه در ساعات نزدیک افطار بچه‌ها دچار خواب‌آلودگی می‌شوند و مطالعه عمیق نمی‌توانند انجام دهند؛ بهتر است دروس را بطور روزنامه‌وار مطالعه کنند.»
این مدیر در ادامه می‌افزاید: «البته با توجه به آنکه اغلب بچه‌ها بعد از سحر عادت به خواب دارند، تلاش کردیم تا ساعت امتحان را به 9 موکول کنیم، اما متاسفانه بدلیل عدم وجود شرایط برای پیمانکار و رانندگان سرویس این امر ممکن نشد.»
مریم نظری همچنین معتقد است دانش‌آموزان باید در این ایام مراقب تغذیه‌شان باشند و پرخوری نکنند. وی می‌گوید: «همچنین به دانش‌آموزان توصیه می‌کنیم که زیاد و تا حد ممکن از خانه بیرون نروند، چون این کار باعث اُفت انرژی آنان می‌شوند.»
این مدیر با سابقه بهترین زمان مطالعه در این ایام را پس از سحر می‌داند و می‌گوید: «بهتر است دانش‌آموزان ساعت 11 به بعد شب که احساس خواب‌آلودگی دارند را تا سحر بخوابند و روز را ترجیحا مطالعه کنند و در صورت خواب‌آلودگی، ساعت قبل از افطار را استراحت کنند.»