همه دانشجویان دوره‌های دکتری کشور که می‌خواهند از مرحله آموزشی مقطع دکتری عبور کرده و به مرحله پژوهشی وارد شوند، ناچارند با شرکت در آزمون‌های معتبر زبان ضمن کسب نمره قبولی توانمندی خود را در استفاده از منابع لاتین به اثبات برسانند؛ نکته مهمی که برای آن آزمون‌های متعددی تعبیه شده و هر کدام به شکلی در پی تحقق این مهم است.
جدا از آزمون‌هایی مثل ام اس آرتی و تولیمو که توسط وزارت علوم برگزار می شود، بسیاری از دانشگاه‌ها نیز مثل دانشگاه تهران، تربیت مدرس، آزاد، پیام نور و... برای خود به صورت جداگانه آزمون‌هایی برگزار می کنند که ماهانه مورد استقبال هزاران دانشجو قرار می گیرد.
اینکه جدا از آزمون‌هایی که وزارت علوم به عنوان متولی اصلی این حوزه به صورت مستقل برگزار می کند، دانشگاه‌های دیگر نیز به این حوزه ورود کرده اند، جز دو پیام روشن معنای دیگری ندارد.
اول اینکه این دانشگاه‌ها با درک استقبال بی‌شمار دانشجویان از این آزمون‌های اجباری این فرصت را محلی برای کسب درآمد و سود مالی یافته‌اند که می‌تواند به صورت ماهانه و یا هر دو ماه یک بار مبالغ هنگفتی را عاید طراحان سوال و برگزارکنندگان آن کند و دوم اینکه آنها می‌خواهند با ورود به این حوزه تلاش کنند تا شرایط پذیرش دانشجویانشان را در این آزمون سخت آسانتر کنند.
این را می‌توان از نحوه برخورد مدیران دانشگاه پیام نور با آزمون زبان دکتری برداشت کرد که با تعیین سطح بالای نمره زبان از آزمون‌هایی مثل تولیمو که به صورت سراسری برگزار می‌شود، دانشجویان دکتری این دانشگاه را ترغیب می‌کنند در آزمون زبان دانشگاه پیام نور شرکت کنند.
اگرچه هر کدام این دو موضوع که صحت داشته باشد، با اصل هماهنگی و یکسان بودن سطح زبان دانشجویان دکتری تناقض دارد، اما حالا زمزمه‌هایی از دانشگاه آزاد برخاسته است که نشان می‌دهد مدیران مرکز سنجش و آموزش این دانشگاه می‌خواهند شرایط را از آن چیزی که هست نیز برای دانشجویانشان آسانتر کنند.
 امیررضا شاهانی رئیس مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی اخیراً در همین باره به ایسنا گفت: از آنجایی که گاهی به آزمون EPT ( آزمون زبان دانشگاه آزاد) اعتراض می‌شود، به تازگی آزمون EPT را شخصا مورد توجه قرار دادم، سئوالات چند دوره را بررسی کردم تا ببینم سوالات استاندارد است یا خیر که دیدم انصافا سوالات استاندارد است.
رئیس مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: دانشجویان دکتری موظفند که در مرحله پژوهش مقاله ارائه بدهند و برای نوشتن مقاله باید مقالاتی به زبان انگلیسی مطالعه کنند. به همین دلیل باید به حدی به زبان انگلیسی تسلط داشته باشند که بتوانند پژوهش خود را به صورت یک مقاله بنویسند، به این لحاظ تسلط به این زبان الزامی است.
شاهانی تاکید کرد: نکته‌ای که باعث تاسف است این است که سطح دانش زبان انگلیسی دانشجویان دکتری خیلی ضعیف است و این خوب نیست. حداقل نمره‌ای که برای قبولی در آزمون گذاشته‌ایم نمره خیلی کمی است و کسب نمره ۵۰ از آزمون EPT کار سختی نیست.
رئیس مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: قصد اطلاع‌رسانی درباره جزئیات این طرح را ندارم اما به صورت کلی می‌خواهیم با برگزاری یک سری کلاس فشرده و تا حدی طولانی مدت، به‌نحوی مهارت زبان انگلیسی دانشجویان دکتری را ارتقا دهیم. البته در حال حاضر نیز یک سری کلاس داریم که روزهای جمعه برگزار می‌شود اما فاصله کلاس‌های فعلی زیاد است و آن طور که باید برای ارتقای زبان انگلیسی جوابگو نیست. اما در طرح جدید در نظر داریم که برای مثال در طول سه تا شش ماه دوره کلاس زبان فشرده برگزار کنیم و بعد با مکانیزم‌هایی که باید مورد بررسی قرار گیرند مهارت زبان دانشجویان دکتری را بسنجیم و بر مبنای آن اقدام کنیم.
اینکه دانشگاه آزاد علی‌رغم جدا کردن آزمون زبان دکتری دانشجویان خود از وزارت علوم و به تأیید دکتر شاهانی آسان کردن آن هنوز در پذیرفته شدن دانشجویان در این مرحله از تحصیل با مشکل مواجه است، موضوعی نیست که بتوان آن را با برگزاری کلاس‌ها و طرح‌های مستقل دیگر برطرف کرد.
قطعاً برگزاری دوره‌های فشرده و طولانی زبان نیز مستلزم هزینه و شهریه‌های سنگینی خواهد بود که از دانشجویان مطالبه می‌شود و منبع درآمدی خواهد شد که دیگر دانشگاه نیز راه کسب درآمد از این مسیر را خواهند آموخت.
بر این اساس برای رفع مشکل کسب نمره قبولی زبان و گذر از این مرحله شاید بهتر این باشد که مدیران دانشگاه آزاد و سایر دانشگاه‌های دیگر ضمن پرهیز از هرگونه نگاه درآمدی به موضوع در پی اتخاذ یک راهکار سراسری و جمعی باشند.
تکثیر قارچ‌گونه آزمون‌های زبان دکتری در دانشگاه‌های کشور و استانداردهای متفاوتی که دانشگاه‌ها برای این موضوع در نظر گرفته‌اند، در شرایط کنونی جز افزایش ناهماهنگی‌ها عایدی ندارد و در این بین آنچه رخ خواهد داد سوء استفاده و بهره‌برداری‌های غیر قابل انکار مراکز متفاوت تدریس زبان است.
به نظر در این فضا ارجاع همه دانشگاه‌ها به وزارت علوم و سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان مرجع اصلی و پذیرش نمره نهایی این مرکز برای عبور از مرحله آموزشی دوره دکتری اصلی‌ترین راهکار باشد. دانشگاه آزاد یا دانشگاه پیام نور و دیگر دانشگاه نیز اگر می‌خواهند در مقایسه با دانشگاه‌های بزرگ سطح پایین‌تری از توانایی زبان را ملاک پذیرش قرار دهند در این فضا می‌توانند نمره ملاک خود را تغییر دهند و دلیلی ندارد که برای این مهم خود به مرجعی برای آزمون زبان بدل شوند.
آنچه اینجا آمد یک موضوع بسیار مهم و چالش بسیار جدی نظام آموزش عالی کشور است که ماهانه هزینه و زمان زیادی را از دانشجویان کشور تلف می کند و درآمد هنگفتی را عاید مجریان می‌کند اما شاید تا سال‌های سال هیچ مدیری جسارت ورود به آن و قطع ریشه‌های این اشکال بزرگ را نداشته باشد.