نگاهی به مشکلات خدمات دندانپزشکی در کشور -بخش نخست
التیام دندان پوسیده با حمایت‌های درمانی
فریده شریفی
دندان‌های سالم نشان‌دهنده بدنی سالم است و افرادی که در طول زندگی خود دندان‌های سالمی داشته‌اند به بیماری‌های کمتری مبتلا شده‌اند چرا که پوسیدگی و عفونت دندان‌ها می‌تواند به بروز بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی منجر شود.
دلایل بسیار زیادی بین رابطه سلامت افراد و دندان‌های سالم وجود دارد به همین دلیل دندان‌های خراب و عفونی باید هرچه زودتر درمان شوند تا شخص دچار مشکلات جدی نشود.
واقعیت این است که بسیاری از مردم از عهده هزینه‌های بالای دندانپزشکی برنمی‌آیند و به دلیل مشکلات اقتصادی از رفتن به مطب دندانپزشکان سرباز می‌زنند. درحالی که اگر تعرفه‌های دندانپزشکی پایین بود بیماران با آسودگی خاطر بیشتری به مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه می‌کردند و مطب‌ها بیش از این خالی نمی‌ماند!
هزینه‌های دندانپزشکی در ایران
خدمات دندانپزشکی در همه جای دنیا قیمت بالایی دارند اما در مقایسه با بیشتر کشورهای دنیا هزینه‌های دندانپزشکی در ایران پایین است، این هزینه‌ها حدود یک سوم کشورهای اروپایی، آمریکایی، آسیایی و حتی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است اما با این وجود با توجه به سرانه درآمد عامه مردم، بسیاری از بیماران از عهده هزینه‌های دندانپزشکی برنمی‌آیند و ترجیح می‌دهند به جای درمان و ترمیم دندان خود، آنها را بکشند و همین مسئله عامل شیوع بی‌دندانی و مشکلات جسمی دیگر می‌شود. مراجعه به دندانپزشک یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر سلامت دهان و دندان است و گرانی خدمات دندانپزشکی از میزان مراجعه مردم به این بخش درمانی کاسته است. براساس بررسی‌های انجام شده از سوی اداره دهان و دندان وزارت بهداشت، ایرانیان حدود 200 میلیون دندان پوسیده دارند که این میزان تقریباً سه برابر بیشتر از کشورهای پیشرو در این زمینه است. قیمت بالای خدمات دندانپزشکی در ایران یکی از عوامل کاهش مراجعه مردم برای پیشگیری و درمان است.
یک دندانپزشک در این‌باره می‌گوید: «خدمات دندانپزشکی در همه جای دنیا از جمله خدمات گرانقیمت در بخش بهداشت و درمان به حساب می‌آید اما دلیل آن هم به خاطر این است که خدمات دندانپزشکی خدمات با ارزشی محسوب می‌شوند و به غیر از هزینه‌های بالای مواد اولیه و تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی یک کار بسیار تخصصی است، دندانپزشکان حتی بعد از اتمام دوران تحصیل، آموزش می‌بینند و با آخرین روش‌ها و متدهای درمان آشنا می‌شوند و آخرین مهارت‌های خود را برای درمان بیماران به کار می‌گیرند.»
وی اضافه می‌کند: «البته در این بین نبود نظارت کافی بر میزان دریافتی پزشکان و مراکز دندانپزشکی و مغایرت مبالغ مورد مطالبه با تعرفه‌های مصوب بار سنگین‌تری را بر دوش بیماران تحمیل می‌کند. تمایل نداشتن شرکت‌های بیمه برای پوشش هزینه‌ها، عامل دیگری برای افزایش هزینه‌های سنگین دندانپزشکی است که متأسفانه همین عوامل موجب شده که بیماران از مراجعات مداوم و ضروری برای رسیدگی به دندان‌هایشان منصرف شوند.»
در بیشتر کشورهای دنیا شرکت‌های بیمه در پوشش هزینه‌های دندانپزشکی فعال هستند و حداقل بخشی از این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند تا فشار این هزینه‌ها بر دوش مردم کمتر شود، در واقع تا زمانی که بیمه‌ها وارد حیطه دندانپزشکی نشوند و درمان‌های دندانپزشکی را تحت پوشش خود قرار ندهند نمی‌توان به سلامت دهان و دندان و تحول در نظام سلامت دندانپزشکی امیدوار بود.
جیب خالی، آفت دندان پوسیده
بیماری که خود را «ع.تقوی» معرفی می‌کند و در یک مطب دندانپزشکی منتظر نوبت است در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره هزینه‌های بالای دندانپزشکی می‌گوید: «مدت زیادی است که یکی از دندان‌هایم به شدت درد می‌کند اما با قرص‌های مسکن درد خود را آرام می‌کنم تا به دندانپزشک مراجعه نکنم چرا که با توجه به درآمد اندک من که یک کارمند ساده هستم هزینه زیادی برای درمان دندانم باید پرداخت کنم.»
وی اضافه می‌کند: «غالباً سعی می‌کنم به درمانگاه‌های دولتی که تعرفه‌های مشخصی دارند مراجعه کنم، اما مشاهده می‌کنم که تفاوت چندانی در هزینه‌های دندانپزشکی این درمانگاه‌ها با دندانپزشکان دیگر وجود ندارد به همین دلیل به نزدیک‌ترین مطب دندانپزشکی محل زندگی‌ام مراجعه می‌کنم.»
این بیمار همچنین می‌گوید: «برای رسیدگی به پوسیدگی دندان هزینه‌ای بین 250 تا 300 هزار تومان پرداخت می‌کنم و هزینه روکش کردن دندان نیز که بسیار بالاست و رقمی در حدود 400 تا 500 هزار تومان است حالا اگر چند دندان خراب و پوسیده داشته باشم ببینید که چه هزینه‌ای باید پرداخت کنم؟!
از خانم دیگری که در این مطب نشسته درباره هزینه‌های دندانپزشکی سؤال می‌کنم، وی که به نظر می‌رسد درد زیادی را تحمل می‌کند در پاسخ می‌گوید: «چند روز است که دندانم به شدت درد گرفته و با اینکه دندانپزشک تشخیص داده که قابل ترمیم است، اما چون هزینه درمان آن را ندارم، ترجیح می‌دهم که دندانم کشیده شود.»
وی اضافه می‌کند: «متأسفانه هزینه‌های دندانپزشکی بسیار بالا است و هر کسی از عهده آن برنمی‌آید به همین دلیل افرادی مثل من ترجیح می‌دهند که دندان خود را بکشند تا آن را درمان کنند.»
این خانم مراجعه کننده به مطب دندانپزشکی همچنین می‌گوید: «نمی‌دانم چرا بیمه‌ها هزینه‌های دندانپزشکی را قبول نمی‌کنند؟ چون من هم بیمه تأمین اجتماعی هستم و هم بیمه تکمیلی دارم، اما حتی با بردن نامه از دکتر به بیمه موفق به اخذ مبلغ کمی از هزینه‌های دندانپزشکی هم نمی‌شوم.»
بیمه یکی از راه حل‌های مهم جبران هزینه‌های بالای دندانپزشکی است اما به دلیل گرانی هزینه‌های دندانپزشکی اکثر شرکت‌های بیمه از پرداخت هزینه‌های درمان و حتی بخشی از آن خودداری می‌کنند، در حالی که اگر شرکت‌های بیمه‌گر از بیمه‌شدگان مبلغی به عنوان حق بیمه دندانپزشکی دریافت می‌کردند، بخشی از هزینه‌های درمانی تامین می‌شد و بیماران با خیال آسوده و فراغ بال بیشتری به مطب‌های دندانپزشکی مراجعه می‌کردند.
«دکتر باقر شهنی‌زاده» رئیس انجمن دندانپزشکان عمومی ایران در این‌باره می‌گوید: «بیمه دندانپزشکی بسیار سنگین است و در حال حاضر 80 تا 90 درصد هزینه‌های دندانپزشکی از جیب مردم پرداخت می‌شود و بعید است که خدمات دندانپزشکی بیمه شود اما با مطالعه روی کشورهای توسعه یافته می‌توان روش مناسب را پیدا کرد و آن را در ایران بومی‌سازی کرد.
کابوس دندانپزشکی
کشور ما از لحاظ سلامت دهان و دندان در جایگاه مناسبی قرار ندارد و علت آن هم قیمت بالای خدمات دندانپزشکی و تعداد پایین دندانپزشکان در کشور است. گرانی خدمات دندانپزشکی از میزان برخورداری مردم به این بخش درمانی کاسته است، به طوری که در بسیاری از مناطق محروم کشور که مردم توانایی پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند عملا از وجود دندانپزشک بی‌نصیب مانده‌اند.
سرانه دندانپزشکان در ایران به ازای هر 100/000 نفر 35 نفر است در حالی که در اکثر کشورهای منطقه غرب آسیا همچون اردن، لبنان، کویت، قطر، امارات، ترکیه و... بیش از 50 نفر است.
این آمار توسط اداره دهان و دندان وزارت بهداشت ارائه شده و نشان‌دهنده واقعیت تلخی است.
مطابق این آمار ایران در مقایسه با کشورهای عضو اکو نیز جایگاه هشتم را دارد و این مسئله نشان می‌دهد که وضعیت سلامت دهان و دندان در ایران خوب نیست و احتمال اینکه در آینده تبدیل به بحران شود زیاد است.
به گفته دکتر «حسین حصاری» معاون پژوهشی مرکز تحقیقات پیشگیری پوسیدگی دندان دانشگاه علوم پزشکی تهران، هر فرد بزرگسال باید 28 دندان سالم داشته باشد اما هر ایرانی 40 ساله به طور متوسط، حدود 21 یا 22 دندان سالم دارد.
درد دندان
و هزار خم زندگی کارگری
آقای «حسینی» که برای عصب‌کشی یکی از دندان‌هایش چند جلسه به دندانپزشک مراجعه کرده و هنوز درمانش کامل نشده است در این باره می‌گوید: «هزینه‌های دندانپزشکی آن‌قدر بالاست که مراجعه به دندانپزشک به یک کابوس تبدیل شده است. به طور مثال من برای عصب‌کشی دندانم تا به حال 300 هزار تومان هزینه کرده‌ام ولی هنوز تکلیف آن مشخص نیست و دکتر می‌گوید باید جلسه دیگر هم بیایم تا معلوم شود کانال‌های دیگر احتیاج به عصب‌کشی نداشته باشند. یعنی با این وضعیت فکر می‌کنم تا پایان درمان هزینه‌ای در حدود 400 یا 500 هزار تومان باید پرداخت کنم تازه روکش کردن آن هم هزینه‌ای جداگانه و در حدود 400 هزار تومان یا بیشتر خرج برمی‌دارد و فکر می‌کنم بخش اعظم حقوق این ماه خودم را باید برای هزینه دندانپزشکی بپردازم!»
وی اضافه می‌کند: «با توجه به اینکه یک کارگر ساده هستم و حقوق بالایی ندارم واقعا نمی‌دانم برای درمان دیگر دندان‌هایم که آنها نیز پوسیده شده‌اند چکار باید بکنم و چقدر باید هزینه کنم؟!»
این کارگر زحمتکش به مشکل دندان‌های افراد خانواده‌اش نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «دو تا از فرزندانم دندان‌های پوسیده دارند و آنها نیز باید تحت درمان دندانپزشکی قرار بگیرند اما با این هزینه‌های بالا واقعا درمانده شده‌ام و نمی‌دانم چگونه از مخارج درمان آنها برآیم؟ فقط سعی می‌کنم هر ماه به درمان یکی از افراد خانواده بپردازم تا فشار زیادی به خانواده وارد نشود.»
حفاظت مالی از مردم در برابر هزینه‌های بالای ارتقای سلامت دهان و دندان همچون دیگر اعضای بدن و عادلانه کردن تعرفه‌های پزشکی یکی از اولویت‌های مسئولین و دولتمردان است و دولت در این زمینه باید به اهداف و تعهدات خود پای‌بند باشد و با تامین منابع کافی شرایط را برای سلامتی آحاد جامعه فراهم سازد.
سازمان بهداشت جهانی نیز توجه به سلامت دهان و دندان را جزو اولویت‌های اساسی خود قرار داده است و دولت‌ها را برای ارائه خدمات حمایتی و درمانی مناسب تشویق می‌کند.