«حرام‌خواری» عامل شقاوت انسان
* بابک شکورزاده
یکی از درس‌ها و عبرت‌های عاشورا، فرجام حرام‌خواری و تاثیر سوء آن در عاقبت انسان است. امام حسین(ع) در روز عاشورا بارها با سپاهیان عمر سعد احتجاج کرد و آنها را موعظه نمود؛ ولی گوش شنوایی نبود که حضرت را اجابت کند. امام(ع) صراحتا به سپاهیان عمر سعد که سخن حضرت را نمی‌شنیدند فرمود: شکم‌های شما از حرام پر شده و به قلب‌های شما مهر زده شده است. این مطلب گویای آن است که مال حرام مانع شنیدن موعظه حضرت و تاثیرپذیری از آن است. نوشتار حاضر در مقام تبیین چگونگی تاثیرگذاری مال حرام در گرایش حق‌طلبی انسان است که اینک تقدیم خوانندگان محترم می‌گردد.
***
اهمیت کسب حلال
حقیقتا اگر انسان به این نکته بیندیشد، پی می‌برد که مال حرام چه اثر فاجعه‌آمیزی در زندگی انسان می‌گذارد که موعظه فرزند رسول خدا، امام معصوم و حجت الهی را برنمی‌تابد و به هیچ عنوان تاثیر نمی‌پذیرد! و اساسا پذیرش حق در کالبد حرام برای او سخت و نشدنی می‌گردد!
از اینجا می‌فهمیم که چرا تا این اندازه بر کسب حلال توصیه شده و جزو پایه‌های بندگی به حساب می‌آید.
در حدیث قدسی وارد شده که خداوند به پیامبر اکرم(ص) فرمود: یا احمد! عبادت ده قسم است که نه قسم آن در طلب حلال است. پس وقتی که خوراک و نوشیدنی تو پاک شد در پناه من خواهی بود.(سفینهًْ‌البحار/ ج2/ ص 320)
در روایت دیگری آمده است که عبادت هفتاد جزء است و بهترین آن تحصیل روزی حلال است.(معانی‌الاخبار/ص 367)
درحدیثی از نبی‌اکرم(ص) نقل شده که عبادت با مال حرام مانند ساختن بنا بر روی شن است.(عدهًْ‌الداعی/ ص153)
شاید وجه اهمیت روزی حلال در عبادت این باشد که خیلی از امور عبادی به پاکی رزق برمی‌گردد. مثلا اگر با مال حرام لباسی تهیه شود و با آن لباس نماز خوانده شود نماز باطل است. خوردن مال حرام، حال معنوی را از انسان می‌گیرد و انسان را نسبت به عبادت به سستی و چه بسا ترک عبادت می‌کشاند. پرداخت خمس و زکات باید از مال حلال باشد. اگر کسی کسب حرام داشته باشد و احیانا بخواهد زکات و خمس بدهد طبیعتا مقبول درگاه الهی نیست.
اینها نمونه‌ای از مواردی است که اهمیت حلال بودن مال را می‌رساند که تا چه اندازه رابطه مستقیم با سایر عبادات دارد. بنابراین بی‌جهت نیست که فرموده‌اند: عبادت ده جزء است و نه جزء آن در طلب حلال است.
سختی کسب حلال
امام صادق(ع) به غلام خود که مصادف نام داشت هزار دینار داد و برای تجارت به شهری فرستاد. مصادف اجناسی خرید و با عده‌ای از تجار راهی سفر شدند. نزدیک شهر که رسیدند به قافله‌ای برخورد کردند که از شهر خارج شده بودند و متوجه شدند اجناسی که به همراه دارند مورد احتیاج مردم آنجا است.
کاروانیان با یکدیگر هم‌قسم شدند و پیمان بستند که هر دینار را به یک دینار سود بدهند. پس از فروش پول خود را برداشته و به طرف مدینه رفتند. مصادف خدمت امام آمد و دو کیسه زر داشت، هر کدام هزار دینار. عرض کرد فدایت شوم این کیسه اصل سرمایه است و این کیسه سود آن است.
امام فرمود: این سود زیاد است؛ شما مگر در آن جنس چه کردید؟
جریان را شرح داد که چگونه قسم خوردند. حضرت فرمود: سبحان‌الله هم‌قسم می‌‌شوید که در مقابل هر دینار یک دینار سود بگیرید از مسلمانان. حضرت کیسه هزار دینار را برداشت و فرمود من احتیاج به چنین سودی ندارم. سپس فرمود: مصادف! پیکار با شمشیر ساده‌تر از بدست آوردن نان حلال است!(کافی/ ج5/ ص162)
این حدیث گویای این است که تا چه اندازه انسان در معرض کسب حرام قرار دارد و به راحتی می‌تواند از مسیر حلال خارج شود. کم نیست معاملاتی که بعضا آلوده به ربا و رشوه می‌شوند و مال حرام را نصیب عامل آن می‌کند.
نکته دیگری که می‌توان از این حدیث شریف برداشت کرد این است، اینکه جا افتاده با افزایش تقاضا، قیمت افزایش پیدا می‌کند، تفکر کاملا نادرستی است و در تعارض کامل با شرع مقدس است. اگر از نظر انسانی هم به آن نگاه کنیم عملا نوعی بی‌انصافی و ظلم و سوءاستفاده از احتیاج مردم است.
طلب حلال، نوعی جهاد است
پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر کس از راه حلال برای معاش خانواده‌اش تلاش کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد کند.(من لایحضره‌الفقیه/ ج3/ ص168)
امام صادق(ع) فرمود: اگر مومن در سختی و عسرت باشد و تلاش کند تا قوت خود و قوت اهل و عیال خود را تامین کند و دست به مشاغل حرام نزند، مانند مجاهد راه خدا پاداش دارد.(کافی/ ج5/ ص88)
اثر مال حرام
در نسل
در حدیث آمده است که «کسب الحرام یبین فی‌الذریه».(کافی/ ج5/ ص125)