استاد دانشگاه بغداد در گفت‌وگو با کیهان مطرح کرد
راز اصرار بارزانی به برگزاری همه‌پرسی با وجود آگاهی از تبعات فاجعه‌بار آن
سرویس خارجی کیهان
اشاره
دکتر «علی التمیمی» استاد علوم سیاسی «دانشگاه المستنصريه» بغداد است. وی مدتی نیز در زندان القاعده تحت بازداشت و شکنجه بوده است. در آستانه برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق با ایشان مصاحبه‌ای داشتیم که مشروح آن در ادامه می‌آید. دکتر التمیمی معتقد است بارزانی همواره با «تهدید به برگزاری رفراندوم به دنبال گرفتن امتیاز از دولت مرکزی، کشورهای منطقه و نظام بین‌الملل و بالارفتن اعتبار و محبوبیت خود در داخل منطقه اقلیم بوده است. وی این بار نیز از این رفراندوم تنها به «برگزاری» آن اکتفا خواهد کرد و به فکر جدایی اقلیم کردستان از عراق نخواهد بود چرا که به خوبی می‌داند این مسئله تبعات بسیار جبران‌ناپذیری بر منطقه کردستان، امنیت عراق و امنیت منطقه خواهد داشت و با واکنش بسیار شدید بازیگران عرصه میدانی مواجه خواهد شد.
* به نظر شما آیا واقعا بارزانی به دنبال استقلال است یا صرفا می‌خواهد به این وسیله امتیازاتی از دولت عراق بگیرد؟
- فکر نمی‌کنم قصد واقعی برای جدایی وجود داشته باشد، بلکه بارزانی بنا به عادتش بحران‌آفرینی می‌کند تا از دولت مرکزی امتیازاتی بگیرد. او پیش از این، این شیوه را بارها بکار برده است و هر بار امتیازات جدیدی گرفته است. اکنون او در بحران فعلی قصد دارد دو امتیاز بگیرد. یکی از دولت مرکزی، دیگری از کشورهای منطقه و جامعه بین‌الملل. همچنین به دنبال آن است تداوم ریاست خود بر اقلیم کردستان را قانونی کند و محبوبیتش را که تا حد زیادی در این منطقه کاهش یافته و نارضایتی مردم کرد از حکومتش جبران کند. وی همچنین می‌خواهد سایر طرف‌های فعال را بیازماید. این طرف‌ها ممکن است مانع جدی برپایی دولت کردی در آینده نزدیک یا دور باشند.
* آیا بارزانی اصولا با وجود مخالفت شدید داخلی و کشورهای منطقه و جامعه جهانی، جرات و توان برگزاری رفراندوم را دارد؟
- ما فراموش نمی‌کنیم که مخالفت‌های گسترده با جدایی از سوی جریانات و جنبش‌های کرد وجود دارد. دولت مرکزی عراق و برخی کشورهای منطقه همچون ایران نیز مخالف قاطع این جدایی هستند. لذا فکر نمی‌کنم بارزانی برای این هرج و مرج و نابسامانی که ممکن است سرتاسر اقلیم را دربر بگیرد ریسک بکند. او ممکن است بداند یا نداند که جدایی منجر به بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی و اقتصادی در داخل اقلیم خواهد شد و عکس آن تحقق نخواهد یافت و ممکن است اعتراضاتی بر علیه او در داخل اقلیم صورت گیرد و به احتمال زیاد او منصب خود را که برای آن جنگیده است از دست بدهد. از این رو معتقدم که پافشاری وی بر انجام همه‌پرسی، برای حفظ آبروی خود است و او به سمت جدایی نخواهد رفت و تنها به انجام همه‌پرسی اکتفا خواهد کرد تا از تنگنای خودساخته خویش نجات پیدا کند.
* در صورت برگزاری رفراندوم، به نظر شما واکنش دولت عراق و دولت‌های منطقه(ایران و ترکیه) چه خواهد بود؟
- باید بدانیم که رفراندوم به معنی جدایی نیست. به نظرم رفراندوم اجرا خواهد شد و ممکن است فاصله میان مخالفان و موافقان جدایی به هم نزدیک شود و بارزانی فرصتی قانونی برای خروج از این بحران بیابد و تلاش کند بیشترین امتیازات داخلی و بین‌المللی را بدست آورد اما در صورت جدایی- که من آن را بعید می‌دانم- این امر واکنش قاطع، قوی و یکپارچه دولت مرکزی بر ضد اقلیم را در پی خواهد داشت.
دولت مرکزی در بغداد اهرم‌های فشار زیادی در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی بر علیه اقلیم در اختیار دارد که اکنون همه آنها را رو نمی‌کند. واکنش منطقه‌ای در قبال جدایی، برقراری مجازات‌های اقتصادی سخت خواهد بود که خارج از توان و تحمل اقلیم است و موجب شکست آن در اولین فرصت خواهد شد.
* به نظر شما علت مخالفت جامعه جهانی با رفراندوم چیست؟ و چرا رژیم اسرائیل از رفراندوم کردستان عراق حمایت می‌کند؟
- حمایت اسرائیل از اقلیم کردستان محصول تصمیم لحظه‌ای و یا چیز جدید یا مخفی از دید دیگران نیست، بلکه در ده ساله گذشته تفاهم‌نامه‌ها و توافقاتی میان دو طرف به عمل آمده است. اما در اینجا مایلم به این نکته اشاره کنم که حمایت اسرائیل از جدایی اقلیم به خاطر علاقه‌مندی و دوست داشتن آن نیست چون می‌داند این اقلیم است که بازنده اصلی خواهد بود، بلکه این حمایت به خاطر خصومت با کشورهای مخالف جدایی صورت می‌گیرد.
از طرف دیگر فایده این جدایی آن است که اسرائیل جای پایی در آنجا خواهد یافت خصوصا که می‌دانیم اقلیم کردستان در میان چهار کشور مهم ترکیه، ایران، عراق و سوریه موقعیتی استراتژیک و مهم برای اسرائیل به‌شمار می‌رود که با استفاده از آن خواهد توانست نقش تخریبی ایفا کند و هرج و مرج را در خاورمیانه تداوم بخشد.
اما علل مخالفت جامعه جهانی بر روی یک هدف متمرکز نیست. علت مخالفت برخی کشورها با این جدایی، نگرانی آنها با مطرح شدن درخواست‌های مشابه در داخل آن کشورهاست. برخی دیگر از این کشورها خواستار حفظ تمامیت و وحدت عراق هستند و پاره‌ای دیگر نیز نمی‌خواهند نقشه منطقه دگرگون شود. اما من معتقدم که مخالفت آمریکا نه به خاطر ایجاد اقلیم یا جدایی آن بلکه به خاطر تداوم چالش‌هاست و نه بیشتر.
مخالفت آمریکا دچار نوسان است به طوری که گاهی تشویق به جدایی می‌کند و گاهی از دولت مرکزی بغداد حمایت می‌نماید. لذا آنچه برای آمریکا مهم است تداوم یافتن بحران و عمیق‌تر شدن آن در میان طرف‌های درگیر و حفظ هرج و مرج موجود در داخل عراق و حتی در کل منطقه است. این حقیقت را در روزهای آینده خواهیم دید که چگونه از حرکت‌های جدایی‌طلبانه و از تجزیه و تکه‌تکه شدن کشورها حمایت خواهد کرد.
* اثرات این همه‌پرسی را بر امنیت منطقه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- معروف است که منطقه خاورمیانه از پرآشوب‌ترین مناطق جهان است و از مدت‌های مدید از بی‌ثباتی رنج می‌برد. لذا در اینجا می‌گویم همان‌طور که ایجاد اسرائیل در درون کشورهای اسلامی تاثیرات مخرب داشت و عامل اصلی بی‌ثباتی در جهان عرب و اسلام و به هم خوردن اتحاد مسلمانان شد و صلح و امنیت منطقه را تحت تاثیر قرار داد، استقلال کردستان عراق نیز همین تاثیر را بر منطقه بجا خواهد گذاشت و یکی از اهرم‌های فشار آمریکا و اسرائیل در منطقه خواهد بود.
* برخی معتقدند این رفراندوم در صورت برگزاری مقدمه تجزیه عراق خواهد بود. نظر شما در این‌باره چیست؟
- حقیقتا همین‌طور است اما نه فقط عراق بلکه باب تجزیه و هرج و مرج و بی‌ثباتی در بسیاری از کشورهای منطقه باز خواهد شد و ممکن است تا لیبی و عمان و عربستان و اردن و غیر آن هم ادامه یابد. اگر اکنون کردها در تلاش‌هایشان موفق شوند شاهد گرایشات جدایی‌طلبانه در غرب عراق نیز خواهیم بود و ما از این مسئله نگرانیم چون آتش فتنه، زیر خاکستر است و خدا لعنت کند آنکه را که این آتش را شعله‌ور کند.
* راه حل شما برای بحران کنونی در کردستان عراق چیست؟
- به نظر من تنها راه حل این بحران گفت‌وگوست. اما گفت‌وگو با تمام طرف‌های فعال و تاثیرپذیر از جدایی مشروط بر عدم اعطای امتیازات جدید از سوی طرف‌ها به اقلیم و این گفت‌وگوها باید راه حلی قطعی و نهایی ارائه دهد نه موقت و قابل تجدید به این معنی که اینگونه نباشد که مسئله استقلال و جدایی را به زمانی دیگر موکول کنند و یا راه حل‌های
وصله پینه‌ای مطرح کنند، چون در این صورت همیشه برگ برنده‌ای در میان خواهد بود.