علی بن ابیطالب(ع)؛ امام تمام مسلمانان
محمد جواد طبسی
در مطلب حاضر نویسنده با انتقاد از به کار بردن تعبیر امام شیعیان برای امام علی(ع)، به احادیثی اشاره می‌کند که در آنها تاکید شده که امام علی(ع) و فرزندان ایشان امام همه مسلمانان هستند و نه فقط شیعیان، لذا جا دارد در رسانه‌ها و سخنرانی‌ها این نکته مورد توجه قرار گیرد.
***
یکی از مسائل مهم و مغفول مانده در حوزه فرهنگ شیعی- اسلامی، بی‌توجهی محافل و رسانه‌ها و احیانا خطبای محترم کشور از عناوینی است که پیغمبر به امیرمومنان و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام تخصیص داده است. یکی از آنها مسئله عنوان امام‌المسلمین است که پیغمبر نسبت به امیرمومنان و اهل‌بیت(ع) به کار برده است و ما بر اثر غفلت کلمه «امام المسلمین» را برداشته و «امام شیعه» به آنها خطاب می کنیم. در حالی که این تعبیر صحیح نبوده و بر خلاف روش و سیره و سنت پیغمبر اسلام است.
روشن نیست که این تعبیر از کجا آمده و در بین ما شیعیان رسوخ پیدا کرده است. ما وقتی که به روایات مراجعه می کنیم در هیچ کجا این تعبیر را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و یا یکی از ائمه هدی(ع) مشاهده نمی کنیم، بلکه از همان نخست پیامبر صلی الله علیه و آله تعبیر «امام‌المسلمین» را برای امیرمومنان و امامان هدایت داده است که در ده‌ها روایت به این مسئله اشاره شده و ما به جهت روشنگری و ظلم آشکاری که نسبت به امیرمومنان و سایر ائمه طاهرین شده، احادیثی را که در منابع اولیه و اصلی به دستمان رسیده از نظر می گذرانیم، در این احادیث عبارت امام مسلمین با تعابیر مشابه به هم بیان شده است:
1- تعبیر «أنت إمام المسلمین»
در یک دسته از روایات آمده است که پیغمبر(ص) به امیرمومنان(ع) فرمود: «یا علی أنت إمام المسلمین» و این تعبیر در ده‌ها روایت آمده که از باب نمونه به دو روایت اشاره می‌کنیم:
شیخ صدوق به سند خود از ابن عباس روایت کرده که پیامبر خدا به علی(ع) فرمود: «یا علی أنت إمام المسلمین و أمیرالمؤمنین و حجه الله بعدی علی الخلق أجمعین» ،علی جان تو امام مسلمانان و امیرمومنان و حجت خدا پس از من بر تمام خلق هستی.(1)
همچنین صدوق در عیون از امام رضا(ع)از پدرانش از امام حسین(ع) از پیامبر(ص) روایت کرده که به علی(ع) فرمود: «یا علی أنت إمام المسلمین و أمیرالمؤمنین»،یا علی تو امام مسلمانان و امیرمومنان می باشی.(2)
صراحت این دو روایت به حدی است که جای هیچگونه شبهه‌ای باقی نمی‌گذارد که امیرمومنان امام مسلمانان است نه طایفه خاصی. چرا که در این دو روایت هیچ نمی‌بینیم که پیامبر به او فرموده باشد ای علی تو امام شیعیان می باشی و تاکید پیامبردر این روایات به «یا علی أنت امام المسلمین» بهترین دلیل بر همین معنا است.
خوانندگان محترم می توانند برای مطالعه بیشتر به کتاب‌های «بشاره المصطفی» و «التحصین» و «اثباه الهداه» و «البرهان» و «بحارالأنوار» مراجعه کنند.
2- تعبیر «امام المسلمین» نسبت به هر یک از ائمه
فقها و محدثان و بزرگان در کتاب‌های خود از زبان معصومان نسبت به امیرمومنان و سایر امامان تعبیر«امام‌المسلمین» را آورده اند. از جمله شیخ مفید در کتاب فقهی خود به نام «المقنعه» در صلوات روز جمعه چنین فرموده: «اللهم صل علی الحسن و الحسین امامی المسلمین» خداوندا بر حسن و حسین دو امام مسلمانان درود بفرست و در همان صلوات نسبت به هر یک از امامان همین جمله امام‌المسلمین را تکرار فرموده و چنین گوید: «اللهم صل علی علی بن الحسین امام المسلمین» خداوندا بر علی‌بن الحسین امام مسلمانان درود بفرست.(3)
3- تعبیر «و هو امام‌المسلمین»
شیخ صدوق و ابن ادریس و ابن شاذان در فضائل از پیامبر درباره شخصیت امیرمومنان ضمن حدیثی از سعید بن جبیر از عایشه از رسول خدا نقل کرده که فرمود: «أنا سید الأولین و الآخرین و علی بن أبی طالب سید الوصیین... و هو إمام المسلمین و مولی المؤمنین و أمیرهم بعدی» من سید اولین و آخرین هستم و علی‌بن‌ابیطالب سید جانشینان است و اوست امام مسلمانان و سرپرست مومنان و امیر آنها پس از من است. همو در حدیثی مفصل از ابن عباس از رسول خدا روایت کرده که روزی پیامبر خدا نشسته بود، امام حسن(ع) وارد شد. پیامبر با دیدن او گریه‌اش گرفت. سپس امام حسین(ع) وارد شد و تا او را دید گریه‌اش گرفت. به خود نزدیک کرد و در ادامه حدیث می گوید: پیامبر درباره امام حسین فرمود: «و أما الحسین فإنه منی و هو إبنی و ولدی و خیرالخلق بعد أخیه و هو إمام المسلمین و مولی المؤمنین و خلیفه رب العالمین؛ امام‌حسین از من و فرزند من است و بهترین خلق خدا پس از برادرش امام حسن، و اوست امام مسلمانان و سرپرست مؤمنان و خلیفه پروردگار عالمیان.(4)
4- تعبیر «أئمه‌المسلمین»
چهارمین تعبیری که در بسیاری از روایات به چشم می خورد، تعبیر رسول خدا از ائمه هدی(ع) به «ائمه مسلمین» است که شامل تمام امامان می‌شود.
محمد بن علی خزاز قمی در کتاب نفیس خود به نام کفایه‌الاثر به سند خود از جابر بن عبد الله از رسول خدا(ص) در باره همه معصومین نقل کرده فرمود: هم خلفائی یا جابر و ائمه المسلمین من بعدی اولهم علی بن ابی طالب ثم الحسن ثم الحسین ثم.....؛ آنان جانشینان من و امام مسلمانان پس از من هستند که اولشان علی ابن ابیطالب سپس حسن ، سپس حسین و.. است(5)
امام سجاد(ع) فرمود : نحن ائمه‌المسلمین و حجج الله علی رب العالمین ، ما امامان مسلمانان و حجت‌های پروردگار بر عالمیان هستیم.)(6)
امیر مومنان، علی(ع)در حدیثی فرمود: انا و الحسن و الحسین و تسعه من ولد الحسین خلفاء الله فی ارضه و امنائه علی خلقه و ائمه‌المسلمین بعد نبیهم؛ من وحسن و حسین و نه نفر از فرزندان حسین جانشینان خداوند روی زمین و امین های او بر بندگانش و امامان مسلمانان پس از پیامبرشان هستیم.(7)
5 . تعبیر پنجم: امام امت پیامبر
این تعبیر را خوارزمی در کتاب مناقب به سند خود از رسول خدا(ص) چنین نقل کرده است:
پیامبر فرمود: روزی جبرئیل شادمان بر من نازل شد، به او عرض کردم: حبیب من چگونه است که من تو را بسیار خوشحال می بینم.
جبرئیل گفت : ای محمد؛ چگونه خوشحال نباشم در حالی که چشمم به آنچه که خداوند به برادرت و وصیت و امام امتت، علی بن ابی طالب داده روشن
شد .
گفتم به خاطر چه چیزی چنین افتخاری به امام امت داده شده است؟
جبرئیل گفت: خداوند دیشب به عبادت علی با فرشتگان خود فخر و مباهات کرد.(8)
آنچه بیان شد خلاصه بر گرفته از ده ها منبع از منابع اسلامی بود که بر این مطلب دلالت دارند.
در پایان جا دارد تمامی روزنامه‌ها و مجلات و رسانه‌های دیداری و شنیداری و خصوصا صدا وسیما و اصحاب تریبونها و منابر و خطبا با توجه به آنچه گفته شد، به فرموده پیامبرعمل کرده از این پس به جای به کار بردن عبارت مثلا امام اول شیعیان جمله امام اول مسلمانان به کارببرند.
ـــــــــــــــــ
1. امالی صدوق، ص200
2. عیون اخبارالرضا، ج2،ص6.
3. المقنعه، ص333؛ روضه المتقین ،محمد تقی مجلسی،ج2،ص 324
4. امالی صدوق،ص115
5. کفایه الاثر، ص5.
6. امالی صدوق،ص186.
7. اثبات الهداه، ج4،ص250
8.مناقب خوارزمی، ص319،ح322.