مسئولان دولتی و رسانه‌های وابسته به آن‌ها بارها و بارها از هدر رفت منابع ارزی کشور در ده سال گذشته سخن گفته‌اند. در این نوشته سعی می‌شود با نگاهی دقیق، پرده از حقیقت این موضوع برداشته شود.
یکی از تاکیدات دولتمردان در نقد سیاست‌های دولت قبل، مربوط به ازبین رفتن منابع کشور در دوره 84-91 بوده است. موضوعی که به دفعات مورد اشاره رئیس‌جمهور و معاون اول وی قرار گرفته و چندین بار با تکرار این مطلب که 700 میلیارد دلار درآمد ارزی در دوره قبل از بین رفته، سعی در القای به تاراج رفتن منابع کشور داشتند.
با این حال در این نوشته برآنیم که مشخص شود آیا این درآمد ارزی به تاراج رفته و اینکه آیا این درآمد همان‌طور که دولتمردان فعلی می‌اندیشند، بی‌سابقه بوده است؟
نگاهی به آمارهای رسمی بانک مرکزی مشخص می‌کند، مجموع درآمد‌های نفتی و میعانات نفتی در زمان دولت نهم و دهم معادل 631 میلیارد دلار بوده که ارزش ریالی آن بیش از 635 هزار میلیارد تومان می‌شود. لذا اولین نکته‌ای که در این میان باید گفت، غلط بودن رقم 700 میلیارد دلار می‌باشد، چه اینکه این رقم با رقم ادعایی دولت رقم قابل توجهی در حدود 70 میلیارد دلار فاصله دارد.
حال، به بررسی نحوه هزینه‌کرد این درآمدها می‌پردازیم تا نشان داده شود، همانطور که ادعا شده، این درآمدهای ارزی با واردات از چین و ایجاد اشتغال برای چینی‌ها از بین رفته است یا خیر؟!
براساس گزارش بانک مرکزی مجموع پرداخت‌های جاری و عمرانی کشور به ترتیب 151 و 477 هزار میلیارد تومان بوده که برابر با مجموع درآمدهای دولت در بودجه‌(شامل درآمد‌های نفتی، مالیاتی، واگذاری‌ها و...) که معادل 627 هزار میلیارد تومان است، می‌باشد.
لذا تمام این هزینه‌ها و مصارف، طبق قوانین بودجه بوده و مشخص است در چه ردیف‌هایی خرج شده و اینکه دولتمردان کنونی به طور مداوم درباره حیف و میل شدن و از بین رفتن منابع ارزی سخن می‌گویند، بی‌معنی است.
اما آنچه که در این بررسی اهمیت زیادی دارد، میزان درآمدهای ارزی دولت نخست آقای روحانی است. هر چند در این دوره قیمت نفت کاهش پیدا کرد و به پایین‌ترین ارقام طی چند سال اخیر رسید ولی افزایش میزان فروش نفت که در برخی برهه‌ها نسبت به اواخر دولت قبلی 2/5 برابر شد، توانست به یاری درآمدهای کشور بیاید.
این افزایش درآمدی تا حدی بود که در دوره 92-95 حدود 229 هزار میلیارد تومان از فروش نفت به خزانه واریز شد و بالا بودن این رقم، زمانی درک می‌شود که بدانیم در مدت زمان مشابه چهار سال قبل از این دولت، کمتر از 159 هزار میلیارد تومان بوده است؛ که نشان می‌دهد درآمد‌های نفتی در دولت روحانی نسبت به دولت قبلی‌اش، حدود 45 درصد افزایش داشته است!
همان‌طور که در بالا گفته شد، این ادعا که درآمدهای ارزی کشور در دوره قبل به هدر رفته، سخنی علمی و منطقی نیست، چراکه هر گونه هزینه طبق قانون مربوط به خود انجام می‌شود، اما یکی از مواردی که می‌تواند مصداق مخارج نادرست دولت نام بگیرد، افزایش نسبت هزینه‌های عمرانی به هزینه‌های جاری است. به عبارت دیگر اگر بتوان یک‌جا هم از واژه «هدر رفت منابع» استفاده کرد، مربوط به همین شاخص است. چنانچه در ابتدای دولت فعلی این نسبت به میزان 18/3 درصد بود که متاسفانه در هشت ماهه سال 95 به 12/1 درصد کاهش پیدا کرده است، یعنی هزینه‌های جاری زیاد و هزینه‌های عمرانی نیز کمتر شده است!
اما این تمام آنچه که ضعف مدیریت منابع نامیده می‌شود نیست، چراکه در طول چهار سال فعالیت این دولت از 370 میلیارد دلار درآمد ارزی‌(شامل درآمد صادرات نفت، صادرات غیرنفتی و صادرات خدمات) حدود 314 میلیارد دلار آن را صرف واردات (شامل کالا و خدمات) کرده که معادل 85 درصد درآمدهای ارزی است. (در حالی که این رقم برای دولت دهم معادل 75 درصد بوده است!)
به عبارت دیگر؛ در حالی دولت روحانی، دولت قبل را متهم به هدر رفت منابع ارزی به دلیل واردات زیاد می‌کند که خود این دولت رکورد دولت قبل را شکسته و حتی 10 درصد بیشتر از دولت قبل منابع ارزی را صرف واردات کرده است. لذا اگر طبق ملاک خود دولتی‌ها بخواهیم نظر دهیم، باید بگوییم در این دولت منابع بیشتری نسبت به دولت قبل به تاراج رفته است!
نگاهی منصفانه به آمارهای موجود نشان می‌دهد، دولت فعلی در زمینه‌هایی مانند اعلام آمار درآمدهای ارزی دولت قبل و اعلام هدر رفتن منابع در آن دوره؛ نه تنها از منظر علمی و حقیقی صحیح نیست، بلکه عملکرد خودشان به مراتب اسفبارتر بوده و تنها چیزی که در توجیه این گفته‌ها می‌توان پذیرفت، این است که به خاطر مسائل سیاسی و جناحی مطرح شده‌اند، ولاغیر!
* طاهره فیض‌آبادی فراهانی
دانشجوی اقتصاد