نظارت بر ورود هر کالایی از جمله اسباب بازی امری مهم و لازم است، اما با نگاهی به سطح جامعه متوجه ضعف‌هایی در این حوزه هستیم که نشان دهنده ناکافی بودن کارهای انجام شده است. این روزها شاهد عرضه بسیار زیاد یک اسباب بازی به نام «فیجت اسپینر» هستیم. رونق بازار فروش این اسباب بازی که شاید کارایی خاصی هم نداشته باشد و از چند هزار تا چند ده هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد موقعی نگران‌کننده می‌شود که متوجه می‌شویم بخش اعظم و تقریبا تمام اسپینرهای عرضه شده وارداتی و از جمله تولید کشور چین است. برای اطلاع از عملکرد شورای نظارت بر اسباب بازی و وضعیت واردات اسباب بازی و از جمله مورد خاص «اسپینر» گفت‌و‌گویی با محسن حموله رئیس‌دبیرخانه این شورا انجام داده‌ایم.
*شرح وظایف شورای نظارت بر اسباب بازی چیست؟
شورای نظارت بر اسباب بازی به عنوان زیرمجموعه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، با تأیید شورای انقلاب فرهنگی، وظیفه ساماندهی موضوع اسباب بازی از طریق حمایت، هدایت و نظارت بر طراحی، ساخت، واردات و توزیع اسباب بازی کودکان، تدوین آیین نامه‌ها، دستور العمل‌ها و ضوابط و مقررات، سیاست‌ها و خط مشی‌های ناظر بر حمایت، هدایت و نظارت بر طراحی، ساخت و واردات و صادرات و توزیع اسباب بازی و جلوگیری از فعالیت‌های خارج از ضابطه و نیز تهیه موارد و اطلاعات ضروری برای استفاده صحیح از اسباب بازی‌ها و اعلام موارد هشدار دهنده در جهت تامین سلامت جسمی، روانی، فرهنگی و اجتماعی را برعهده‌دارد.
*با توجه به اینکه شما در یک مصاحبه اعلام کرده بودید ماهانه 7 میلیون دلار اسباب بازی به کشور وارد می‌شود، آیا آماری از میزان تقریبی ورود اسباب بازی قاچاق به کشور نیز دارید؟
مسئولیت حوزه قاچاق کالا و ارز با ستاد مبارزه با قاچاق کالا می‌باشد و سایر دستگاه‌های نظارتی نظیر نیروی انتظامی، قوه قضائیه و... در فرایند کشف و صدور رأی درخصوص کالای قاچاق فعالیت می‌کنند و اسباب بازی هم مستثنی از این حوزه نیست و ستاد مبارزه با قاچاق کالا پاسخگوی بهتری برای اعلام میزان قاچاق اسباب بازی خواهد بود. در برخی از سال‌ها اسباب بازی در 10 اولویت اول رسیدگی به قاچاق کالا قرار گرفته و از این رو ستاد مذکور حساسیت بیشتری نشان داده و در برخی از سال‌ها از اولویت 10 به پایین قرار گرفته است. با توجه به کشفیات ستاد مذکور و در نظر گرفتن ضریبی برای موارد کشف نشده طبق بررسی‌های دبیرخانه نزدیک به 25درصد از حجم اسباب بازی وارداتی عرضه شده را کالای قاچاق به خود اختصاص داده است که با توجه به سیاست‌های کنترلی و تمهیدات ستاد مبارزه با قاچاق کالا، نهادهای مرتبط با موضوع و گمرکات این رقم رو به کاهش است. اقلامی که به صورت قاچاق در سطح بازار عرضه می‌شود، بیشتر درخصوص اقلام ممنوعه اسباب بازی است. به علت اینکه قاچاق اسباب بازی از ریسک بالاتری برخوردار است، زیرا تعرفه اسباب بازی در حال حاضر 26درصد است.
* واردات قانونی اسباب بازی بر چه مبنا و منطقی انجام می‌شود؟
بر اساس مصوبه هیئت دولت در حال حاضر محدودیت در ورود کالا به کشور وجود ندارد و بر اساس رأی کمیسیون ماده یک وزارت صنعت معدن و تجارت تعرفه گمرکی وضعیت واردات کالا نسبت به تولید داخلی را مشخصی می‌کند و همه ساله تعرفه‌های مصوب کالا به گمرکات کشور از سوی وزارت صنعت معدن و تجارت ابلاغ و در کتاب قانون صادرات و واردات درج می‌شود. در حال حاضر تعرفه واردات اسباب بازی 26درصد و قطعات اسباب بازی 10درصد است.
*یکی از محصولاتی که این روزها در سطح گسترده در اقصی نقاط کشور عرضه می‌شود «فیجت اسپینر» است. آیا این اسپینرها تماماً وارداتی هستند یا تولید کنندگان داخلی هم در این محصول داریم؟
در سه ماهه گذشته واردات انواع اسپینرها از گمرکات کشور با تنوع بسیار از جمله ساده، نورانی، با صدا، با قابلیت مموری و... در حال انجام است. تا کنون از این نوع سرگرمی در شورای نظارت بر اسباب بازی برای ثبت طرح یا مجوز تولید در داخل پرونده‌ای تشکیل نشده است.
* این اسپینرها وارداتی و اغلب چینی هستند، با توجه به مسئولیت صدور مجوز ورود و ترخیص اسباب بازی‌ها که بر عهده شما است واردات این محصول از لحاظ حجم و ارزی چه میزان است؟
دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی در گمرکات کشور مجوز ترخیص فرهنگی کالا را به عهده‌دارد. در ارزیابی و نمونه برداری که در سطح گمرکات کشور توسط شرکت‌های بازرسی همکار دبیرخانه انجام می‌شود از کلیه نمونه‌های وارداتی نمونه‌هایی برای ارزیابی به شورای نظارت ارسال می‌شود که پس از بررسی نهایی و به شرط نداشتن مغایرت فرهنگی مجوز ترخیص کالا داده می‌شود. برای اطلاع با توجه به بررسی محتوایی نمونه‌های اسپینر مواردی مشاهده می‌شود که از علائم و نشانه‌های گروه‌های منحط مانند ماسونی، شیطان پرستی، هوی متال و....، استفاده کرده‌اند که از نظر شورا این نوع اسپینرها ممنوعه است و از ورود آنها به کشور جلوگیری می‌شود. درباره میزان واردات با توجه به اظهار نامه‌های ارجاع شده به دبیرخانه و صدور مجوز شده در طی سه ماهه گذشته نزدیک به 360 هزار دلار واردات اسپینر انجام شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که مخاطب اسپینر فقط کودک و نوجوانان نیست بلکه تمامی گروه‌های سنی را در بر می‌گیرد.
*آیا این میزان اسپینر عرضه شده به صورت قانونی وارد کشور شده است یا به صورت قاچاق؟ در صورت قاچاق بودن از میزان تقریبی آن اطلاع دارید؟
همان طور که در سؤال قبلی توضیح داده شد دبیرخانه شورای نظارت بر اساس ارجاع اظهارنامه‌های گمرکی صدور مجوز فرهنگی می‌دهد و احتمال دارد در برخی از موارد این نوع سرگرمی تحت تعرفه دیگری از گمرکات ترخیص شده باشد و پرونده به دبیرخانه ارجاع نشده است درخصوص میزان قاچاق این نمونه سرگرمی با توجه به میزان کشفیات قطعاً ستاد مبارزه با قاچاق کالا و آمار دقیق تری را ارائه خواهد داد.
* با توجه به شرایط سخت کشور در مبادلات بانکی و ارزی که پس از برجام تا حد زیادی همچنان برقرار است و سختی کسب ارز حاصل از فروش نفت، آیا ورود این همه اسپینر توجیه و اولویت اقتصادی دارد؟
یکی از راه‌های واردات کالا از طریق استفاده از قانون واردات در مقابل صادرات است؛ از این رو به نظر می‌رسد اکثر اسباب بازی‌ها و سرگرمی‌های وارداتی از این قاعده استفاده می‌کنند. کسی کالایی را صادر کرده و می‌تواند بر مبنای میزان دلاری صادرات، کالا وارد کشور کند که این امتیاز از طریق شرکت‌های ترخیص کالا بین وارد‌کننده تبادل می‌شود و انتقال ارز صورت نمی‌گیرد.
*در فضای مجازی دیده می‌شود تعدادی شرکت ایرانی هم مشغول بازاریابی و تبلیغ اسپینر هستند.اگر واقعا کشور به این محصول نیاز دارد و تولیدکننده داخلی هم وجود دارد چه حمایتی برای تقویت تولید‌کننده داخلی از سوی شما انجام گرفته است تا نیازی به واردات آن نباشد؟
همان‌طور که‌اشاره شد تا کنون تولید‌کننده‌ای برای ثبت یا مجوز تولید این سرگرمی به دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی مراجعه‌ای نداشته است، زیرا همان طور اطلاع دارید کلیه تولیدات داخلی باید در کمیسیون ثبت طرح و صدور مجوز شورای نظارت بر اسباب بازی مطرح و در صورت تأیید نسبت به گواهی‌نامه ثبت و یا مجوز تولید اقدام بشود.
*ادعای ضد استرس و افسردگی بودن که برای این کالا تبلیغ می‌شود از نظر شما تا چه اندازه صحیح است؟
درباره کاهش دهنده استرس توسط اسپینر باید بگویم برخی از پژوهشگران حوزه روانشناختی بر این باورند که اسپینر وسیله‌ای برای درمان کودکان مبتلا به اوتیسم و بیش فعالی است و برای افرادی که مشکل تمرکز، بی‌قراری و نگرانی دارند، می‌تواند مؤثر باشد، اما برای این پرسش که آیا فیجت اسپینر‌ها برای سلامت انسان مفید است پاسخ قطعی و مبتنی بر یافته‌های علمی و تحقیقاتی وجود ندارد.
این موضوع اگرچه ادعا شده است ولی قابل تعامل و بررسی است حتی در برخی از موارد ادعا شده است که بر ترک اعتیاد دخانیات هم کمک می‌کند و باید در این خصوص مطالعه و بررسی کافی توسط گروه‌‌های روانشناسی و اساتید تعلیم و تربیت قرار گیرد.
*با توجه به اینکه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مسئولیت شورای نظارت با 11 عضو را دارد، تا چه اندازه بر عملکرد سایر اعضا نظارت دارید؟
دبیرخانه این شورا ۱۱ عضو دارد، وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی به همراه یک کارشناس هنری، وزارت صنعت معدن و تجارت(بخش صنعت و بازرگانی)، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، دو کارشناس روانشناس کودک و فرهنگی از علوم، تحقیقات و فناوری، صدا و سیما و اتحادیه صنف پلاستیک و نایلون اعضای شورای نظارت بر اسباب بازی هستند که ریاست آن بر عهده مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. اعضای شورای نظارت بر اسباب بازی هر یک در سازمان خود شرح وظایف و تکلیفی در حوزه اسباب بازی کودکان بر عهده‌دارند که اگر هماهنگی جامع و کاملی برای اجرای مصوبات شورا به عمل آید نتیجه مطلوبی در سطح کشور حاصل خواهد شد. شورای نظارت بر اسباب بازی توجه کافی به تدوین ضوابط و مقررات داشته و تمامی حوزه‌های مورد نیاز این صنعت را تدوین و مصوب کرده است لذا آنچه امروز پیش از هر چیز به آن نیاز داریم اقدام و عمل و اجرایی شدن مصوبات است.
*سیاست‌های حاکم بر واردات اسباب بازی به نظر شما تا چه حد با سیاست اقتصاد مقاومتی همخوانی دارد؟
خوشبختانه با تأکید بر تقویت سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تولید و‌اشتغال در سال 1396 و ارائه راهکارهای لازم برای عملی شدن سیاست اقتصاد مقاومتی، دستگاه‌های دولتی برای بهبود وضعیت تولید و رشد، توسعه و استقلال اقتصاد داخلی گام‌های نخستین را برداشته‌اند. گرچه هنوز مشکلات و موانع فراوانی برای انجام این مهم وجود دارد. اما با اصلاح الگوی مصرف، ترویج فرهنگ و اخلاق کار، تحقق سیاست‌های اصل 44 بهبود فضای کسب و کار و رفع موانع تولید و‌اشتغال و از جمله اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های تشویقی برای ترغیب و ایجاد انگیزه صنایع کوچک و بزرگ از جمله با توجه به حوزه وظایف ما در دبیرخانه شورای نظارت، تشویق و کمک به رونق تولیدات داخلی اسباب بازی که یکی از اهداف مهم در سومین جشنواره ملی اسباب بازی بود، امیدواریم اندکی در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و بهبود و ساماندهی صنعت تولید اسباب بازی مؤثر باشیم. اقتصاد مقاومتی همان معادل تاب آوری اقتصادی در کشور‌های دیگر است که به یقین باید در همه حوزه‌های تولیدی مد نظر قرار گیرد و ما بر این باور هستیم که کلید حل مشکل‌اشتغال، تولید و رونق توجه به اقتصاد مقاومتی است.
در همین رابطه با عنایت به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی با توجه به حوزه حمایتی و هدایتی خود در صدد آن است که تولید اسباب بازی داخلی را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد، حوزه تولید اسباب بازی در کارگاه‌های خانگی و روستایی که ضمن تأمین معیشت خانواده‌ها تأمین‌کننده اسباب بازی و سرگرمی کودک و نوجوان می‌باشد. در سال‌های اخیر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق کارآفرینی امید، قدم‌های خوبی را در این حوزه برداشته و همکاری مطلوبی را با شورا داشته‌اند که تجلی آن در جشنواره ملی اسباب بازی و حمایت از طراح و تولید‌کننده داخلی بروز داده شده است.
در مراسم اختتامیه سومین جشنواره نمایشگاه ملی اسباب بازی که از مورخ 24 تا 28 مرداد ماه در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد به برگزیدگان سه بخش ایده بازار، طرح‌های ثبتی و مجوز تولید اسباب بازی که در سال 95 گواهینامه یا مجوز تولید از سوی شورای نظارت دریافت کرده اند، جوایزی از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ستاد فناوری نرم و هویت ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اهدا شد.
لزوم انجام کار تیمی و منسجم
برای ساماندهی صنعت اسباب بازی کشور
گفتنی است، آنچه از صحبت‌های رئیس‌دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی مشخص می‌شود این است که علی رغم تلاش‌های مثبت این شورا، ظاهرا کمبود یک کار جدی و گروهی هماهنگ برای ساماندهی وضعیت صنعت اسباب بازی به ویژه نظارت دقیق بر واردات این کالای مهم حس می‌شود. اینکه هر کدام از اعضای مهم‌ترین شورای نظارتی بر صنعت اسباب بازی کار خود را انجام دهند و مثلا رئیس‌دبیرخانه شورا در مورد نظارت بر واردات اعلام کند که وظیفه ما فقط نظارت فرهنگی است، یا عضو دیگری که وظیفه نظارت مستقیم بر ورود اسباب بازی را دارد اجازه ورود اسباب بازی را صرفاً در قبال میزان صادرات یک تاجر صادر کند شرایط مناسبی را رقم نخواهد زد. از سوی دیگر بیان وجود 25 درصد اسباب بازی قاچاق نگران‌کننده است چرا که حداقل نظارت لازم نیز بر روی اسباب بازی قاچاق از لحاظ فرهنگی ، ایمنی و... انجام نمی‌شود.
در مورد اسپینر هم که این روزها در بازار کشور خودنمایی می‌کند، باید گفت؛ آیا صرفاً نظارت فرهنگی بر ورود این کالا کافی است؟ آیا نظارت فرهنگی فقط برای طرح و رنگ کالا تعریف می‌شود؟ آیا توجه به اینکه این اسباب بازی می‌تواند ساعت‌ها ذهن و توجه یک نوجوان و جوان را بدون بازدهی مشخص به خود مشغول کند، جزء نظارت فرهنگی نیست؟
 صرف نظر از اینکه خاصیت ادعایی در مورد این وسیله یعنی آرامش بخش بودن و تسکین اعصاب درست است یا خیر، باید مسئولان امر به این سؤال پاسخ دهند که حجم بالای واردات این اسباب بازی از طریق مبادی قانونی و ثبت سفارش آن بنا بر چه ضرورتی بوده است؟
 اگر هم بخشی از این کالا همچون بسیاری از محصولات عرضه شده در اسباب بازی فروشی‌ها به صورت قاچاق وارد کشور شده است باز هم مسئولان امر باید پاسخ دهند که ورود این حجم از کالای قاچاق چطور امکان‌پذیر است و اصولاً این مسئولان تا چه اندازه به حوزه کاری خود‌اشراف دارند؟ در هر دو حالت چه واردات این اسباب بازی قانونی باشد و چه مثل درصد زیادی از اسباب بازی‌های دیگر قاچاق باشد این خط مشی هیچ نسبتی با سیاست‌های راهگشای اقتصاد مقاومتی ندارد.
حال که سال هاست شورایی برای نظارت بر بازار اسباب بازی تشکیل شده است جا دارد همه اعضای آن و سایر دستگاه‌ها به اهمیت موضوع توجه کنند و این شورا را برای انجام هرچه بهتر وظایفش یاری دهند.
از سوی دیگر شنیدن دوباره اینکه مبارزه با قاچاق تنها وظیفه ما نیست و دیگران نیز باید کمک کنند پس از سال‌ها دیگر به مرحله آزاردهنده‌ای رسیده است و این سؤال را به ذهن می‌آورد که این داستان تا کی ادامه خواهد داشت و چه زمانی یک اراده قوی خواهد توانست بر این همه کم کاری دستگاه‌های مربوطه پایان دهد؟
روی دیگر سخن با مردم است که رونق دهنده این بازار هستند. اگر حمایت از کالا و تولید‌کننده ایرانی به عنوان یک باور و فرهنگ نهادینه شود دیگر مردم به راحتی اقدام به خرید هر کالای درجه چندم وارداتی یا قاچاق نمی‌کنند. و از طرفی مسئولان ذی ربط نیز باید برای تأمین نیاز جامعه در هر عرصه‌ای از جمله اسباب بازی با اقدامات مناسب ظرفیت داخلی را به بهترین وجه به کار بگیرند. راستی کدام کشور این قدر سخاوتمندانه یا از روی غفلت به ما اجازه می‌دهد یک اسباب بازی ایرانی را به راحتی در سراسر کوچه‌ها و خیابان هایش عرضه کنیم؟