مجمع تشخیص مصلحت از رفع اختلاف دولت و مجلس تا مستشاری عالی رهبری
سرویس سیاسی-
مجمع تشخیص مصلحت نظام 17 بهمن ماه 1366 با نامه امام خمینی (ره) به مسئولین نظام شکل گرفت ، بنیانگذار انقلاب در این حکم تاکید کردند « در صورتی که بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شرعاً و قانوناً توافق حاصل نشد، مجمعی مرکب از [اعضای مطرح شده در حکم ] برای تشخیص مصلحت نظام اسلامی تشکیل گردد؛ و در صورت لزوم از کارشناسان دیگری هم دعوت به عمل آید و پس از مشورتهای لازم، رأی اکثریتِ اعضای حاضرِ این مجمع مورد عمل قرار گیرد.
تشکیل این مجمع به لحاظ تاریخی فراز و نشیب و سیر خاصی داشته است. یکی از مهم‌ترین مسائل کشور در دهه ابتدایی پیروزی انقلاب مسئله تطابق مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون اساسی و چالش‌هایی در این زمینه بوده است. بنیانگذار انقلاب ابتدا و در سال ۱۳۶۰ طی نامه‌ای اجازه دادند نمایندگان مجلس مواردی را که براساس مصلحت نظام تشخیص می‌دهند با رأی اکثریت و با تصریح به موقت بودن تا وقتی که موضوع محقق است تصویب و اجرا کنند: «آنچه در حفظ نظام جمهوری اسلامی دخالت دارد که فعل یا ترک آن موجب اختلال نظام می‌شود و آنچه ضرورت دارد که ترک آن یا فعل آن مستلزم فساد است و آنچه فعل یا ترک آن مستلزم حَرَج است پس از تشخیص موضوع به وسیله اکثریت وکلای مجلس شورای اسلامی، با تصریح به موقت بودن آن مادام که موضوع محقق است، و پس از رفع موضوع خود به خود لغو می‌شود، مجازند در تصویب و اجرای آن.»
اما ادامه مسائل و مناقشات باعث شد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۶ طی حُکمی دستور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای حل اختلافات صادر نمایند.
هنگامی‌که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1368 مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح درباره جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف یازده گانه‌ای مستند به اصول 112، 111، 110 و 177 بر عهده این مجمع قرار گرفت، تا به عنوان حلقه تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش نماید.
ارائه مشاوره به رهبر معظم انقلاب در تعیین سیاست‌های کلی نظام ، پیشنهاد چگونگی حل معضلات نظام که از طریق عادی قابل حل نیست به مقام معظم رهبری ، تشخیص مصلحت در مواردی که مصوبه مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند ، مشاوره در اموری که رهبر انقلاب به مجمع ارجاع می‌دهد و ... از جمله وظایف قانونی مجمع تشخیص مصلحت نظام است که در قانون اساسی به آن‌اشاره شده است.
در جمع‌بندی موضوع اینگونه می‌توان گفت که هرچند این مجمع در بدو امر برای حل مشکلی ساختاری در مسئله اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان با ابتکار حضرت امام خمینی (ره) ایجاد شد اما در فرآیندی تاریخی تبدیل به رُکنی مهم در ساختار سیاست‌گذاری و حاکمیتی جمهوری اسلامی گردید نهادی که عملکرد و تصمیماتش تأثیری مهم در تنظیم سیاست‌های کلان کشور و مشاوره به رهبری نظام دارد تا جایی که رهبر معظم انقلاب از جایگاه و نقش مهم این مجمع با تعبیر «هیئت مستشاری عالی رهبری» یاد و در حکم 27 اسفند 1375 خود در انتصاب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کردند : «با توجه به مجموع وظایف مقرر در قانون اساسی، این مجمع در جایگاه هیئت مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی قرار می‌گیرد.»
اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام چه کسانی هستند
از سوی دیگر در حکم جدید، رهبر معظم انقلاب اسلامی، تعدادی از اشخاص حقیقی و حقوقی را به ترکیب جدید مجمع تشخیص اضافه کردند.
در حکم رهبر معظم انقلاب ، با توجه به درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، ریاست مجمع به آیت‌الله هاشمی شاهرودی واگذار شده و تعدادی از‌اشخاص حقیقی و حقوقی نیز به ترکیب جدید مجمع تشخیص اضافه شده‌اند.
رئیس‌ستاد کل نیروهای مسلح (اشخاص حقوقی) ، سید ابراهیم رئیسی (اضافه‌شده در اشخاص حقیقی) ، مجتهد شبستری (اشخاص حقیقی) ، احمد توکلی (اشخاص حقیقی) ، سیّدمحمد صدر (اشخاص حقیقی) ، محمّدباقر قالیباف (اشخاص حقیقی) و سیّدمحمّد میرمحمّدی (اشخاص حقیقی) اعضای جدید
مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند.