دوگانگی غرب در برخورد با حقوق زنان (گزارش روز)

گالیا توانگر

بر هیچ کس پوشیده نیست که زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور می توانند نقش بسزایی در توسعه همه جانبه جامعه شان داشته باشند.بویژه آنکه پتانسیل های وجودی زن او را محور تربیتی قرار داده و این قشر عظیم و سر نوشت ساز می توانند هم با صبوری و پشتکاری که در وجودشان به ودیعه گذاشته شده از کانال های مدیریتی در عرصه های مختلف وارد شوند و هم به یمن حس زیبای مادری که در گلدان وجودشان گل می کند، سازنده افکار،آرا،سلایق و سبک زندگی نسل های بعد خود باشند.
در جامعه اسلامی زن گوهری است که بیشترین ظرف وجودی اش باید صرف فرهنگ سازی در خانواده و جامعه‌اش شود.این رسالت عظیم در نقش مادری و همسری متبلور می شود. اما این بدان معنا نیست که زن را از بهره‌گیری استعدادهایش در سایر عرصه ها محروم سازیم.
اتفاقا خلاف نظر کژاندیشانی که دائما می خواهند با اتصال به تبلیغات سوءغربی چهره وارونه ای از مکتب اسلام به نمایش بگذارند،اسلام طرفدار پر و با قرص مشارکت اجتماعی زنان و نیز شکوفایی استعدادهایشان است. با این شرط که منزلت و ارزش زن در این مسیر به نحو احسن حفظ شده و به ابزاری در دست عروسک گردانان فرصت طلب تبدیل نشود. تاریخ هیچ‌گاه حضور موثر زنان در پیروزی انقلاب اسلامی و نیز پایداری آنان در هشت سال دفاع مقدس را فراموش نخواهد کرد. ضمن اینکه هم اکنون زنان جامعه ما با عزمی راسخ حرف اول را در جهاد علمی می زنند و گزاف نیست که بگوییم افسران صف اول جنگ نرم نیز ایشان هستند.
بی اطلاعی از حقوق درخشان زن در اسلام
باید خودمان را دریابیم. ببینیم موجودیت مان چی هست؟باید تصمیم بگیریم که چگونه سعادت و کمالی ما را دریابد؟  بالاخره برای سعادت دنیا و آخرت باید به الگویی اقتدا کنیم. آیا کسی جز حضرت فاطمه زهرا(س) می تواند الگویی همه جانبه برای زنان عالم باشد. از هر شاخه و نقشی که بخواهید زندگی ایشان الگویی جامع است:دختری،همسری،مادری،معلمی وجهادگری و...
  نیره اخوان بیطرف نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی مهمترین نیاز زن امروز را تامین آرامش و امنیت وی در صحنه خانواده و اجتماع دانسته و در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می گوید:«زن هم یک سری تکالیف و مسئولیت‌هایی بر عهده اش است و هم یک سری حقوقی دارد. اگر می خواهیم زن تکالیفش را تمام و کمال انجام دهد نباید حقوقش را نادیده گرفت.»
وی با اشاره به تبلیغات سوءغربی در باب مسئله زنان در جوامع اسلامی ادامه می دهد:«یکی از آفت های نقش سازنده زنان این است که عده ای می کوشند در خانه بودن زن را زیر سوال برده و نقش مادری زن را کم اهمیت تر از سایر نقش‌های او جلوه دهند؛گاه نه تنها کم اهمیت بلکه بی اهمیت و مانعی برای رشد استعدادهایش. این موضوع زمانی برای زنان ما نسبت به نقش اصلی شان ایجاد بی انگیزگی می کند که قانون گذارهم نسبت به وضع قوانین برای تامین تسهیلات این قشر جدیت به خرج ندهد یا مجریان سهل انگاری کنند. در حالی که هر چه بیشتر بتوانیم با توجه به شرایط شرعی وعرفی خود به این قشر تسهیلات ارائه دهیم،دلایل دلگرمی شان را فراهم آورده و بازتاب های درخشان تری دریافت خواهیم کرد.»
   عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این پرسش که مجلسیان در راستای تامین این مهم چه گام هایی برداشته یا در صدد انجام آن هستند؟می گوید: «اواخر دوره هشتم با دیدارحضوری که در خدمت مقام معظم رهبری بودیم مسئله ارث خانم ها مورد بررسی قرار گرفت. تا این تاریخ زنان تنها به اصطلاح هوایی از املاک شوهرانشان ارث می بردند.اگر ملک باغ بود از قیمت درختانش و اگر خانه بود تنها از بنایش ارث می بردند نه از زمین آن.اما بعد از این تاریخ در استفتائات مقام معظم رهبری ذکر شد که اگر زن فرزند داشته باشد یک هشتم و چنانچه بچه نداشته باشد یک چهارم هوایی هم از املاک شوهر ارث می برد.
ویا در قانون دیگری مصوب شده که زنان بیوه(شوهرشان فوت شده) در صورت ازدواج مجدد همچنان از مستمری همسر اولشان برخوردار باشند.قبلا زنان بیوه برای اینکه از مستمری همسر اولشان همچنان بر خوردار باشند ناچار تن به ازدواج‌های مخفیانه و موقت می دادند. شوهر دوم هم پس از به دنیا آمدن فرزند خانه را ترک می کرد و دست زن هم برای اعاده حق و حقوق خود و گرفتن شناسنامه فرزند به هیچ کجا بند نبود. ما گفتیم چرا باید چنین باشد؟ چرا مخفی کاری و این همه تبعات منفی.به همین دلیل الان این قانون تصویب شده مستمری همسر اول قطع نشود و حتی اگر بار دوم هم با فوت شوهر مواجه شد باز هم آن مبلغ مستمری که بیشتر است به او تعلق بگیرد.»
به نظر می رسد یکی از چالش هایی که سبب شده تبلیغات سوء غربی در باب حقوق زنان در جامعه اسلامی در بوق و کرنا شود این است که ما خود هنوز به حقوق درخشانی که برای زنان در لابه لای صفحات متون اسلامی به چشم می‌خورد بی توجه هستیم یا اصلا نمی دانیم که چه ذکر شده؟ و چنین حقوق و تسهیلاتی هم وجود دارد. گاه نیز حقوق مصوب شده اند اما مشکلات اجرایی به آنها می خورد.
اخوان بیطرف برای نمونه به قانون مرخصی زایمان اشاره کرده و می گوید:«زمان مرخصی زایمان به نه ماه افزایش یافته و قانونش تصویب شده است. اما کماکان از این سو آن‌سو می‌شنویم که برخی سازمان ها همان شش ماه گذشته را می‌پذیرند و به دلیل کمبود بودجه زیر بار پرداخت حقوق زنان در سه ماه اضافه شده نمی روند.»
وی برای مقابله با تبلیغات سوء غربی در باب زنان می‌گوید:«شما به تاریخ عملکرد غربی ها مراجعه کنید. مگر زن فلسطینی ،عراقی و...زن نیست پس چطور استکبار آنها را به خاک و خون می کشد؟تنها با نگاهی به کارنامه عملکرد دو‌گانه غرب درباره حقوق زنان می توانیم به نقشه های خصمانه شان پی ببریم و طریق خود در پیش گیریم.»
استخراج ابعاد مختلف زندگی الگوهای اسلامی و تعمیم آن به زندگی بانوان
حضرت فاطمه زهرا(س) در طول زندگی شان با امیر‌المومنین (ع) در هیچ فرصتی حریم آن حضرت را نادیده نگرفت و در مورد شخصیت آن بزرگوار کوتاهی نکرد. تا جایی که امیرالمومنین (ع) در این باره می فرمایند:«سوگند به خدا زندگی با صفای من و فاطمه(س)طوری بود که نه من او را به خشم آوردم ونه او مرا به خشم آورد.حتی غصه هایم با دیدن او و تماشای جمالش بر طرف می گردید.»
حجت الاسلام علیرضا یحیایی پژوهشگر متون اسلامی توضیح می دهد:«حضرت فاطمه(س) در یکی از مواقع بسیار حساس و بحرانی اسلام در خانه علی (ع) زندگی می کرد. سپاه اسلام همیشه در حال آماده باش بود.در هر سال چندین جنگ واقع می شد وعلی (ع) در تمام یا اکثر آن جنگ ها شرکت داشت. زهرای اطهر(س) از مسئولیت سنگین و حساس خود آگاه بود و از حدود تاثیر و نفوذ زن در روحیه شوهرکاملا مطلع بودند.می دانست ترقی،سعادت و حتی شقاوت مرد تا حدود زیادی به روحیات و چگونگی رفتار زن بستگی دارد.خبر داشت که خانه به منزله سنگر و آسایشگاه مرد است که وقتی از میدان مبارزات زندگی و برخورد با حوادث و مشکلات دنیایی خارج خسته شود به آنجا پناه می برد تا تجدید نیرو کند و خودش را برای کار و انجام وظیفه آماده کند و ریاست این آسایشگاه مهم به عهده زن واگذارشده است.»     
 این کارشناس تربیت اسلامی در ادامه می گوید:«به راستی اگر زنان ما نسبت به مسائل زندگی الگوهای مذهبی شان یک آگاهی تمام و کمال داشته باشند می توانند با درایت و سعه صدر بیشتری مدیریت خانه و خانواده را در دست گرفته و از دامنه اختلافات زناشویی که تاثیر منفی مستقیمی بر تربیت فرزندانشان دارد، بکاهند.»
تنها لازمه الگوپذیری سازنده این است که ابعاد مختلف زندگی الگوها استخراج شود و سپس به کمک اهل فن به زندگی امروز بانوان تعمیم داده شوند.
اولویت های زندگی تان را با توجه به مسئولیت های کلیدی دریابید
فاطمه آلیا نماینده چندین دوره مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و کارشناس مسایل اجتماعی با اشاره به اینکه صحبت از ابعاد مختلف زندگی الگوهای اسلامی بانوان ما باید در تمامی ایام جاری و ساری باشد،می گوید:«نباید صحبت پیرامون این مباحث را معطوف به ایام خاص و یا پس از توجهات بزرگان و تذکرات مقام معظم رهبری دانست،بلکه باید دائما در حال جستجو،پژوهش، شناخت و ترسیم یافته ها پیش روی جامعه بانوان کشور بود.»
وی با انتقاد از اینکه عده ای می کوشند تا الگویی چون حضرت زهرا(س) را دست نیافتنی معرفی کنند،می‌گوید:«درست است که مقام ایشان دست نیافتنی است،اما ویژگی های شاخص ایشان در عرصه های مختلف دست یافتنی هستند.ما یک بخش از وظایف زن را فردی و یک بخش از وظایف او را اجتماعی توصیف می کنیم. در هر دوی این بخش ها هم الگویی کامل تر و شاخص تر از زهرای اطهر(س) نمی شناسیم. در حضور اجتماعی زنان این بانوی بزرگوار می تواند الگوی تمام و کمال شجاعت برخاسته از بصیرت باشد. در هر بعد دیگری هم که نگاه کنیم و تفحص داشته باشیم چنین است. بنابراین یک مقدار مقوله شناساندن الگوها به مبحث سبک زندگی هم بر می گردد. باید سبک زندگی خود را به سبک زندگی الگویمان نزدیک کنیم. چنانچه این اتفاق بیفتد می رسیم به بحث هویت. باید فهم و شناخت درستی از خود،جامعه و زمان داشته باشیم. اینچنین است که بانوان می توانند ظرفیت وجودی خود را شکوفا سازند.»
وی در پاسخ به اینکه این زمان شناسی چه پیامدهایی را برای جامعه بانوان در پی خواهد داشت،می گوید:«اگر بانوان ما بدانند اولویت های زندگی شان چیست؟آن‌وقت به خیلی از سوالاتشان در مورد شیوه و راه زندگی خود پاسخگو خواهند بود.مثلا اینکه آیا اولویت شان این است که ازدواج کنند و فرزند داشته باشند ویا اینکه در شغل خویش غرق شوند؟اگر خانم ها بفهمند که اولویت اول خانواده است سایر انتخاب هایشان هم حول همین مهم رقم خواهد خورد و طوری انتخاب خواهند کرد که به وظیفه حساس و خطیرشان در خانواده خدشه ای وارد نشود.»
خانم آلیا گوشزد می کند که بانوان بدانند چه چیزهایی جبران پذیر و چه چیز در زندگی شان جبران ناپذیر است و بر اساس این مسائل برای زندگی خود و اهدافشان برنامه ریزی داشته باشند.  
وی برای اثبات بی نظیر بودن سبک زندگی زهرای اطهر‌(س) پیش روی زنان اسلام می گوید:«خیلی از زنان مسلمان موفق را در کشور و نیز جهان اسلام سراغ داریم که با اتصال به سبک زندگی حضرت زهرا (س) هم مادران نمونه ای هستند و هم به ایفای نقش هایشان در چهار چوب قانون اساسی و تعالیم اسلامی مشغولند.وجود موانع هم در اینجا بهانه ای بیش نیست که بیشتر تبلیغات سوء غربی به آن دامن زده است. موانع از اینجا آغاز می شوند که زن برای خودش پارادوکسی ایجاد کند بین زندگی خانوادگی و ترقی های دیگر در سایر ابعاد مختلف اجتماعی،شغلی ،تحصیلی وغیره.باید یک گفتمان اسلامی شفاف و سازنده شکل بگیرد و نقاط ابهام رفع شوند.گفتمان های التقاطی به این چالش وسعت می بخشند. باید با بصیرت به مباحث غربی در باب جایگاه زن نگریست. این یک واقعیت انکار ناپذیر است که تفکر غربی زن را مرد واره می خواهد. آنها مباحث مربوط به اشتغال زنان را هم محور می گذارند و به ایجاد تردید ها دلخوش می دارند. اگر گفتمان شفاف اسلامی مطرح شود این توطئه ها بر ملاخواهند شد.»  
 نگاه اسلام به جایگاه زن  
حال که دیدگاه اسلام را درباره نقش زن در خانواده تبیین کردیم، به وضوح می توان نتایج مثبت خانواده مطلوب اسلامی را در جامعه مشاهده کرد.
زن با اصلاح و تربیت خانواده، گویی جامعه را اصلاح و تربیت می کند. زن علاوه بر خانواده، در متن جامعه نیز جایگاه ویژه ای دارد.
از نظر اسلام نباید احترام و شخصیت زن در جامعه، خدشه‌دار و نفس او تحقیر شود.
 رهبر حکیم انقلاب اسلامی در این باره می فرمایند: "این کار(شغل) نباید با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زن منافات داشته باشد. نباید زن را تذلیل کنند و او را وادار به تواضع و خضوع نمایند. تکبر از همه انسان ها مذموم است، مگر از زنان در مقابل مردان نامحرم! زن باید در مقابل مرد نامحرم، متکبر باشد. "فَلا تَخضَعنَ بِالقَولِ” ؛ در زن است. اسلام این را می خواهد و این الگوی زن مسلمان است.
اسلام در زمینه فعالیت های اجتماعی، سیاسی، علمی و اقتصادی نیز، برای زن، حق استقلال قائل است.
از نظر اسلام، میدان فعالیت و تلاش علمی و اقتصادی و سیاسی برای زنان، کاملاً باز است. اگر کسی با استناد به بینش اسلامی بخواهد زن را از کار علمی محروم کند، از تلاش اقتصادی باز دارد، یا از تلاش سیاسی و اجتماعی بی نصیب سازد، به خلاف حکم خدا عمل کرده است. زنان به قدری که توان جسمی و نیازها و ضرورت هایشان اجازه می دهد، می‌توانند در فعالیت ها شرکت کنند. آنها هر چه می توانند، تلاش اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کنند. شرع مقدّس، مانع نیست. البته چون از لحاظ جسمانی زن ظریف تر از مرد است، لذا ضرورت هایی دارد. تحمیل کار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام این را توصیه نمی کند؛ چنان‌که منع هم نمی کند. البته از امام علی بن ابی طالب(ع)نقل است که فرمود:المَرأَه ریحانَه و لَیسَت بِقَهرِمانَه. یعنی زن گل است، زن پیشکار شما و خدمتگزار شما نیست که خیال می کنید کارهای سنگین را باید به او محوّل کرد. این مسئله مهمی است. اینکه بعضی مردان وقتی می خواهند ازدواج کنند، شرط قائل می شوند که زن باید حتماً کار کند و شغل و درآمدی داشته باشد، خطاست.اگر خانم ها می خواهند وارد فعالیت های اجتماعی و سیاسی شوند، مانعی نیست. البته فعالیت علمی، خیلی خوب است و بر سایر فعالیت ها ترجیح دارد.
اسلام با کار کردن و اشتغال زن مخالف نیست.اسلام با کار کردن زن نه تنها موافق است بلکه تا آنجایی که مزاحم شغل اساسی و مهم ترین شغل او یعنی تربیت فرزند و حفظ خانواده نباشد، شاید لازم هم می داند. یک کشور نمی تواند از نیروهای کار زنان در عرصه های مختلف بی نیاز باشد. اما این کار نباید با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زن منافات داشته باشد.نباید زن را تذلیل کنند و او را وادار به تواضع و خضوع نمایند.”
 رهبر معظم انقلاب درباره شغل اصلی زن می فرمایند:شغل اصلی زن، شغل همسری و مادری است؛ ولی بعضی خیال می‌کنند این اهانت به زن است. مهم ترین کاری که زن می تواند بکند، کار مادری است. البته در مواردی شاید کارهای اجتماعی زنان واجب عینی و یا کفایی نیز باشد؛ اما در همه حال، خانم‌ها باید فعالیت اجتماعی‌شان را با حفظ جنبه مادریشان بکنند و الگویشان حضرت فاطمه زهرا(س) باشد.
اسلام زنان را به حقوق انسانی خویش آشنا کرد و به آنها شخصیت و آزادی داد. بسیاری از رسوم غلط در عصر جاهلیت را منسوخ اعلام کرد و به زن، استقلال اجتماعی داد.
برطبق آیات سوره های نساء، نحل و روم، نظام خلقت، زن و مرد را از یک جنس و سرشت خلق کرده و هیچ یک را بر دیگری برتری نداده است. اسلام، هیچ کدام را تحقیرنمی کند. از دیدگاه اسلام، پاداش اخروی و قرب الهی، ربطی به جنسیت ندارد، بلکه بستگی به ایمان و عمل دارد. هم مرد و هم زن می‌توانند به مقامات معنوی و الهی دست یابند. در اسلام و در قرآن، در کنار مردان بزرگ، زنان بزرگی نیز هستند، از جمله مادر حضرت موسی(ع)، آسیه زن فرعون، حضرت مریم مادر حضرت عیسی(ع)،حضرت خدیجه همسر پیامبر اسلام، حضرت فاطمه زهرا(ع) هیچ مخلوقی جز پیامبراعظم(ص) و امام علی‌(ع) به مرتبه ایشان نمی رسد.