ضرورت بررسی عوامل افزایش دمای زمین - بخش پایانی
گرمایش زمین تهدید جدی برای آیندگان
فریده شریفی
شیشه‌های ماشین را پایین می‌کشی، خنک نمی‌شوی... کولر ماشین هم که جواب نمی‌دهد، عرق ریزان وارد خانه می‌شوی... کولر آبی را روشن می‌کنی... سرما ندارد، سراغ کولر گازی می‌روی فقط تا محدوده دو متری را جواب می‌دهد، چقدر گرم است، چرا اینقدر هوا گرم شده است؟... پیش خود فکر می‌کنی زمستان هم که بارندگی فراوان بوده و برف و باران خوبی باریده پس چرا تابستان خنک نشده و حتی در ماه بهار هم با گرمای هوا مواجه بوده‌ایم؟!...
گرمای بیش از اندازه هوا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان هواشناسی ریشه در تغییرات اقلیمی زمین دارد و اگر در سال‌های آینده نیز با همین افزایش بی‌سابقه دما روبه‌رو باشیم در بخش‌هایی از زمین امکان زندگی وجود نخواهد داشت و قابل سکونت نخواهد بود، با توجه به اینکه این کره خاکی از اقیانوس‌ها و دریاها پوشیده شده است گرمای بیش از اندازه زمین جای بسی تعجب دارد!
افزایش دمای هوا
سازمان‌های پژوهشی و تحقیقاتی اکثر مناطق جهان تحقیقات و بررسی‌های همزمانی انجام داده و به نتایج مشترکی رسیده‌اند، گزارش‌هایی که از تغییرات اقلیمی و پدیده گرمایشی زمین به دست آمده موید این حقیقت است که «زمین گرم شده است»، برخی از دانشمندان نیز اعتراف کرده‌اند که دهه‌های پایانی قرن بیستم، گرم‌ترین سال‌های 400 سال اخیر بوده و این روند گرمایشی همچنان با شتاب پیش می‌رود.
«ایمان بابائیان» سرپرست گروه پژوهشی اقلیم مرکز ملی اقلیم‌شناسی در این باره گفته است که «براساس داده‌های به دست آمده از مطالعات دمای هوای کشور تا 90 سال آینده میزان بارش کاهش و میزان دما افزایش می‌یابد ضمن اینکه سفره‌های آب زیرزمینی نیز از بین می‌روند.»
و این مسئله یعنی فاجعه یعنی بحران.
محققان نیز به این واقعیت رسیده و هشدار داده‌اند که تغییرات اقلیمی در سطح کره زمین در حال رخ دادن است که این امر موجب بروز ناهنجاری‌هایی در میزان بارش بر روی کره‌زمین می‌شود.
دکتر «حمیده دالایی» کارشناس اقلیم سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان از تغییرات اقلیمی فراگیر و گسترده سخن می‌گوید و تاکید می‌کند که تغییرات اقلیمی سلسله‌وار روی کره‌خاکی تاثیر می‌گذارد و علت این تغییرات نیز افزایش دمای کره زمین است.
وی اضافه می‌کند: «افزایش دما موجب می‌شود که سیستم‌های بارشی بر روی کشور ما کمتر نفوذ کند، از این رو با کاهش بارش، خشکسالی و خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی مواجه خواهیم شد و همین مسئله مهاجرت مردم از روستاها به شهرها را سبب می‌شود که متعاقبا مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز در برخواهد داشت.»
به خطر افتادن زنجیره غذایی هفت میلیارد جمعیت کره‌زمین از مهم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی است که در نتیجه کاهش بارش، خشکسالی و افزایش دما رخ می‌دهد اما پدیده گرم شدن زمین و افزایش دما همه جوانب زندگی انسان را تحت‌الشعاع قرار‌می‌دهد از جمله سلامتی انسان‌ها، چرا که گرمازدگی علاوه بر اینکه سلامتی انسان‌ها را با خطر مواجه می‌سازد بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی افراد هم تاثیر می‌گذارد و زندگی را مختل می‌سازد.
اضطراب، اختلال هوشیاری، سردرد، سرگیجه، تپش قلب اختلال بینایی، اختلال شنوایی، تشنج از جمله علائم گرمازدگی به شمار می‌روند که باید هر چه سریع‌تر تشخیص و درمان شوند.
اگر اقدامات درمانی بر روی فرد گرمازده سریعا انجام نشود خطر مرگ را نیز به دنبال دارد بنابراین به محض تشخیص باید هر چه سریع‌تر افراد به مراکز درمانی انتقال و شرایط برای بهبود آنان حاصل شود.
راه‌های مقابله با گرمازدگی
افزایش بی‌سابقه دما علاوه بر تغییرات اقلیمی، تاثیر زیادی بر سلامت انسان‌ها می‌گذارد و اگر این تغییر حالت که از آن به گرمازدگی یاد می‌شود جدی گرفته نشود عوارض خطرناکی در پی خواهد داشت که افراد گرمازده باید سریعا به مراکز درمانی منتقل شوند.
یک درمانگر که در یک سلامتکده طب سنتی مشغول به کار است در این باره می‌گوید: «افراد به محض احساس علائم گرمازدگی از جمله تهوع، سرگیجه، اسهال، استفراغ، و بی‌حسی باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنند چرا که بی‌هوشی یا عوارض شدید مغزی در انتظار کسانی است که نسبت به گرمازدگی بی‌اعتناد هستند.»
وی اضافه می‌کند: «اولین اقدام برای درمان افرادی که گرما زده شده‌اند رساندن آنها به آب سرد و خنک کردن سر، گردن، شکم و پاها با آب سرد است.
اگر با این کارها فرد گرمازده بهبود پیدا نکرد باید حتما به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه شود تا درمان وی شروع شود.
دراز کشیدن و گرفتن پاها به سمت بالا یکی دیگر از کارهایی است که به رفع گرمازدگی کمک می‌کند زیرا موجب می‌شود که جریان خون در بدن فرد گرمازده به گردش بیشتری بیفتد و بهبود سریع‌تر حاصل شود.»
این درمانگر همچنین می‌گوید: «مراحل خنک کردن فرد گرمازده نیز نباید ناگهانی و سریع باشد بلکه باید با استفاده از اسفنج یا پارچه نمدار بدن فرد را خیس و خنک کنند و از قرار دادن فرد جلوی سیستم‌های خنک‌کننده به شدت پرهیز شود چرا که عوارض ناگواری در برخواهد داشت.
وی به گرمازدگی کودکان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «کودکان در مقابل گرما به شدت آسیب‌پذیر هستند و باید اسهال و استفراغ در آنها را جدی گرفت.»
بیماران قلبی، افراد دیابتی، بیماران کلیوی و افراد دارای سابقه سکته مغزی در مقابل پدیده گرمازدگی آسیب‌پذیرتر هستند و در روزهای گرم نباید از منزل خارج شوند.»
خانمی که خود را «سعیده پورهمتی» معرفی می‌کند در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره افزایش دمای هوا می‌گوید: «فصل‌های سال همه زیبا و تحسین‌برانگیز هستند و یکی از دیگری زیباتر و دلنشین‌تر، اما من همیشه با آمدن فصل تابستان مشکل داشته‌ام چرا که به خاطر دمای زیاد هوا مجبور هستم از وسایل خنک‌کننده مانند پنکه و کولر استفاده کنم و این سیستم‌های خنک‌کننده باعث بیماری من می‌شود.»
وی اضافه می‌کند: «طاقت گرما را هم ندارم و از گرمای زیاد هوا بی‌حال و سست می‌شوم و حالت سرگیجه و تهوع می‌گیرم و بلافاصله کولر را روشن می‌کنم اما وزش باد کولر هم برای مفاصل و استخوان‌های من خوب نیست و دست و پاهایم به شدت درد می‌کند. از سوی دیگر به هنگام فصل تابستان و به علت استفاده از کولر من همیشه حالت سرماخوردگی دارم و مورد کنایه دوستانم قرار می‌گیرم که فصل تابستان و سرماخوردگی؟! خلاصه امیدوارم هوا به زودی خنک‌تر شود و احتیاجی به کولر یا پنکه نداشته باشیم.
پروتکل کیوتو
پروتکل کیوتو که به نام پیمان کیوتو هم معروف است پروتکلی امضا شده میان 174 کشور جهان است که با هدف کاهش گازهای گلخانه‌ای در سال 1997 به تصویب رسیده است. در واقع تاثیرات مخرب گازهای گلخانه‌ای بر روی لایه ازن و مسئله سوراخ شدن لایه ازن که طبیعتا اثرات فاجعه‌باری بر اکوسیستم زمین به وجود می‌آورد کشورهای جهان را متوجه این خطر عظیم کرد و به فکر ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از این مسئله شدند.
این پروتکل کشورهای امضاکننده را تشویق می‌کرد تا میزان تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند، این پروتکل فراگیرترین توافقنامه درباره محیط زیست و توسعه پایدار تا به حال شمرده می‌شود. پروتکل کیوتو که در کیوتوی ژاپن به تصویب رسید پس از امضای روسیه در سال 2005 جنبه اجرایی
به خود گرفت.
هرچند برخی از کشورهای امضاکننده از جمله برزیل، هند و چین تعهدی بر کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای خود ندارند اما این توافقنامه یک تلاش جمعی و جهانی برای کاهش ورود گازهای گلخانه‌ای و تخریب محیط زیست به حساب می‌آید.
در میان کشورهای توسعه یافته نیز تنها کشوری که هنوز این پروتکل را نپذیرفته آمریکا است، بیل کلینتون، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا ابتدا این پیمان را امضا کرد، اما کنگره و مجلس سنای این کشور از موافقت با آن خودداری کردند و این در حالی است که مقامات آمریکایی و سران کاخ سفید خود را حامی انسان‌ها و از مدافعین سرسخت حقوق بشر در تمام جهان می‌دانند.
محیط زیست سالم، هوای پاک و آب و هوای سالم و غیرآلوده از ابتدایی‌ترین حقوق مسلم هر انسانی است و دولت‌ها به بهای صنعتی شدن پیشرفت و رقابت اقتصادی نباید این حقوق را از انسان‌ها بگیرند و جالب اینجاست که کشورهایی از این حقوق دم می‌زنند که خودشان بیشترین سهم را در آلوده کردن جهان برعهده دارند.
راهکارها
بدون شک انسان در پدیده گرم شدن زمین دخالت موثری داشته است. وقوع انقلاب صنعتی و افزایش جمعیت، استفاده از سوخت‌های فسیلی را افزایش داده و این امر موجب گرمای بیشتر شده است. به عقیده بسیاری از محققان با افزایش آگاهی‌های عمومی، مصرف بهینه سوخت و انرژی، افزایش سطح فضای سبز، جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و استفاده از انرژی‌های جایگزین سوخت‌های فسیلی مانند باد و خورشید می‌توان تغییرات اقلیمی را به سمتی هدایت کرد که در آن اثری از گرمایش بیش از حد زمین، اثرات مخرب گلخانه‌ای، خشکسالی، طوفان‌های وحشتناک و... وجود نداشته باشد.
دکتر حمیده دالایی در این‌باره می‌گوید: «ما باید به سمتی برویم که شرایطی به وجود آوریم که با اقلیم سازگار باشد. مثلا نوع معماری شهرها باید به گونه‌ای باشد که جلوی هدررفتن انرژی گرفته شود و مناسب با تغییرات آب و هوایی باشد. یا در مورد کشاورزی هم باید محصولی کاشته شود و کشتزارها و پوشش گیاهی ایجاد شود که با شرایط اقلیمی سازگار باشد.»
یک کارشناس معماری نیز در این‌باره می‌گوید: «در ساختارهای شهری و روستایی در تغییرات اقلیمی بسیار تاثیرگذار است. به طور مثال در شهرهای کویری مانند یزد یا کاشان از قدیم‌الایام بناها را به گونه‌ای می‌ساختند که بادها در فضای ساختمان به خوبی گردش داشته باشد و شرایط برای خنک شدن هوا در تابستان فراهم شود، به همین دلیل است که در گذشته که سیستم‌های خنک‌کننده هوا وجود نداشت یا کمتر بود، اکثر خانواده‌ها با مشکل افزایش دما روبه‌رو نبودند و در پشت بام‌های مسقف و یا زیرزمین‌های خنک به راحتی ایام تابستان و فصل گرم را پشت سر می‌گذاشتند.»
وی اضافه می‌کند: «در معماری مدرن نیز از مدل بناهای قدیمی الهام گرفته شده و تلاش شده که معماری ساختمان به گونه‌ای باشد که ضمن حفظ اصالت و آموزه‌های سنتی از هدر رفتن انرژی جلوگیری شود، در واقع ترکیب معماری قدیم و سنتی با معماری مدرن و امروزی بهترین پاسخ به تغییرات اقلیمی در این شهرها است.»
گرم شدن بیش از حد هوا علاوه بر تغییرات اقلیمی مشکلات محیط زیستی دیگری نیز به دنبال دارد از جمله انباشت زباله و پسماند و بوی نامطبوع آنها که مشکلات ریوی و تنفسی و بیماری‌های مختلف را نیز در پی خواهد داشت بنابراین همکاری همه دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط لازم و ضروری است تا مشکلات مربوط به تخلیه زباله، عدم انباشت پسماندها، کنترل فاضلاب‌های شهری و... حل و فصل
شود.
نباید فراموش کرد که این مشکلات یکی از پس از دیگری بر سلامت شهرها، روستاها و جامعه اثر می‌گذارد و یک جامعه سالم، بانشاط، فعال و کارآمد را به یک جامعه فرسوده، بیمار و نابسامان تبدیل خواهد کرد.